Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 111

[p. 16]

Letteren
Het huis van Couperus
Hoe beleven wij ons literaire erfgoed?
Els Ruijsendaal

Soms schrijven schrijvers zinnen voor de eeuwigheid. De boeken der kleine zielen openen ermee:

Het stortregende en Dorine van Lowe was doodmoe, toen zij, die middag, vóor het diner nog even bij Karel en Cateau aanwipte, maar Dorine was tevreden over zich-zelve. Zij was na de lunch dadelijk uitgegaan en had geheel Den Haag doortrippeld en doortramd; zij had veel bereikt zo niet alles en haar vermoeide gezicht stond heel blij en haar levendige zwarte ogen flonkerden.

Met deze alinea opent Louis Couperus (1863-1923) zijn klassiek geworden meesterwerk, een van zijn Haagse romans, die alle gedramatiseerd zijn en tot film, toneelstuk, tv-drama en zelfs opera zijn geworden, denk maar aan Eline Vere, Van oude mensen de dingen die voorbijgaan of aan De stille kracht. Hij was een dramaturg die romans schreef, hij schreef onsterfelijk proza dat smeekte om ook gespeeld te worden.

Louis Couperus is voor velen kortweg een van de grootste romanschrijvers in het Nederlandse taalgebied. Geen wonder dat er boekenkasten over hem zijn volgeschreven. In de databank van het Louis Couperus Genootschap zijn meer dan 2700 titels opgenomen van literatuur over leven en werk van Louis Couperus.

‘Zoo ik ièts ben, ben ik een Hagenaar’ is de veel geciteerde eerste zin van het tweedelige feuilleton ‘Een Hagenaar terug in Den Haag’ (in Het Vaderland van 13 en 25 maart 1915).

In onze hofstad is Couperus geboren en getogen, en daar wordt ook de herinnering aan hem levend gehouden. In Den Haag werd dan ook in 1993 het Louis Couperus Genootschap opgericht om liefhebbers van het werk van Couperus bijeen te brengen en wetenschappelijk onderzoek naar leven en werk van de auteur te stimuleren. Inmiddels is het genootschap uitgegroeid tot een van de grootste en actiefste literaire genootschappen in Nederland: met 600 donateurs, met de literaire wandelingen langs de woonhuizen van Couperus en plekjes uit zijn romans, het halfjaarlijkse tijdschrift Arabesken en de reeks Couperus Cahiers is het in de loop der jaren uitgegroeid tot hét forum voor het Couperusonderzoek.

Het Louis Couperus Museum

Den Haag kent niet alleen een Couperusgenootschap, maar sinds 1996 ook een Couperusmuseum: het Louis Couperus Museum, gevestigd op de benedenverdieping van Javastraat 17. Dat zit zo. In dit huis bevond zich de studio van Albert Vogel, die tot aan zijn dood in 1982 met voordrachten en publicaties heeft bijgedragen aan een bredere erkenning van het werk van de schrijver. In 1996 werd daar het Louis Couperus Museum opgericht. In dit museum worden voorwerpen uit Couperus' persoonlijke omgeving tentoongesteld en manuscripten, welke laatste overigens eigendom blijven van het Letterkundig Museum, dat met zijn ervaring en conserveringstechnieken kan garanderen dat deze unica goed bewaard blijven. Tot de eigen collectie van het museum behoort een kunststoffen beeltenis van Louis Couperus, gekleed in een negentiende-eeuws costume de soir, aan het museum geschonken door de Koninklijke Meddens bv, de Haagse herenmodezaak waar Couperus zich kleedde. Per jaar zijn er twee tentoonstellingen met thema's uit Couperus' oeuvre.

Bij voldoende steun en belangstelling kan men wellicht het hele huis Javastraat 17 inrichten tot Louis Couperus Instituut. Daar zou dan een bibliotheek in komen, met een leestafel, een permanente stijlkamer, een kleine zaal voor het houden van voordrachten, tableaux vivants en lezingen, en uitbreiding van de museumwinkel.

Comité Louis Couperus Huis Surinamestraat

Het museum bevindt zich schuin tegenover de Surinamestraat, waar sinds 1963 Couperus' bronzen borstbeeld staat omdat hij daar, op nummer 20, in 1887-88 zijn eerste roman - Eline Vere - schreef. Dit huis, in opdracht van zijn vader gebouwd, betrok hij met zijn familie in 1884. In 1893 zou zijn moeder er overlijden, in 1902 zijn vader. Daarna hebben de erfgenamen het huis verkocht.

De Stichting Louis Couperus Museum en haar voorzitter, mevrouw dr. Caroline de Westenholz, hebben een droom:

[p. 17]

daar, in de Surinamestraat 20, zouden zij Couperus terug willen brengen, daar zouden zij een echt Couperusinstituut willen vestigen, alles bijeen, centrum van het nach-leben van de zo markante Nederlandse schrijver. Het moment leek daar ineens te komen toen de Egyptische residentie, die er heel lang had gehuisd, vertrok en het pand te koop werd aangeboden. Zou het lukken er een literair-culturele bestemming te geven?

Het monumentale pand is thans te verkrijgen voor een kleine 3 miljoen euro, zo valt te lezen op de webstek van de makelaar in kwestie (www.estata.nl). Normaal gesproken lees je dan niet verder. Je denkt na over belangrijk cultureel erfgoed en een onbereikbaar Couperushuis.

Maar inmiddels is er wel een comité opgericht, door prof. dr. Arnold Heertje. Onder voozitterschap van mw. drs. Ankie van der Bol heeft het Comité zich gezet aan het onmogelijke: verhuizen naar Surinamestraat 20 begane grond of meer.

Onmogelijk... Maar is Charles Dickens niet teruggekeerd naar 48 Doughty street, waar hij enkele jaren heeft gewoond? Heeft Honoré de Balzac niet een museum gekregen in 47 rue Raynouard? Dit is helemaal niet onmogelijk, dit moet gebeuren!!! Hoeveel minder bekende schrijvers, wetenschappers en kunstenaars hebben in Nederland niet een museum gekregen dat in hun voormalige woonhuis is gevestigd?

Het gemeentebestuur van Den Haag wil geen geld steken in een Couperuscentrum, maar staat er wel positief tegenover, aldus wethouder Jetta Klijnsma. De Haagse fractie van D66 omarmt inmiddels het idee, maar dat levert op zichzelf nog geen geld op. Ankie van der Bol probeert nu of ze een projectontwikkelaar kan interesseren voor de aankoop. Zij wordt aangemoedigd door de burgers van Den Haag met ingezonden commentaren in de krant als: ‘De bezoekers die er komen, besteden toch ook geld in Den Haag?’

Frédéric Bastet, P.C. Hooftprijswinnaar en de biograaf van Couperus, doet een beroep op de gemeente in naam van het Haagse cultuurhistorische besef: staat er niet een beeld van Eline Vere, die daar werd geboren als hoofdpersoon van het feuilleton(!) dat in Het Vaderland verscheen, Couperus' debuutroman?

Arnon Grunberg, Helga Ruebsamen, Hella Haasse, Koos Andriessen, Frédéric Bastet, Frits Bolkestein, Jan Franssen, Thom Hoffman, Rijk van Marion, Alexander Rinnooy Kan, Paul Schnabel, Mieke van der Weij, Dick van Vliet (Stichting Volledige Werken Louis Couperus) en Anton Korteweg (directeur van het Letterkundig Museum), en namens het Louis Couperus Museum en Genootschap Caroline de Westenholz en Peter Hoffman, zij allen hebben zitting in het comité.

Het pand Surinamestraat 20

U kunt steun betuigen aan het Comité, wij doen dat ook.

www.louiscouperus.nl

Klik meteen op BEHOUD HET COUPERUS-HUIS.

Van 22 november 2007 t/m 18 mei 2008 is er een nieuwe tentoonstelling in het Louis Couperus Museum, die vooruitloopt op het thema van de boekenweek van 2008: Van oude mensen. De derde leeftijd en de letteren. Couperus was onder de schijn van het tegendeel eigenlijk heel modern voor zijn tijd. Eigentijdse actuele ontwikkelingen zoals anarchisme, vredesbeweging, vrouwenemancipatie en de Boerenoorlog komen in zijn boeken van meet af aan aan de orde, evenals nieuwe technische ontwikkelingen zoals de telefoon, de fiets, de auto en het vliegtuig.

Louis Couperus Museum,

Javastraat 17, 2585 AB Den Haag

tel. [phone] - [e-mail]

Open: donderdag t/m zondag 12.00-17.00 uur

Foto's: Els Ruijsendaal