Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 111

(2007)– [tijdschrift] Neerlandia– rechtenstatus


Nederlandse cultuur promoten op de Europeade Piet de Boer Voor de 44ste keer bracht het Internationaal Europeade Comité de folkloristische manifestatie de Europeade. Dit keer in Denemarken, in de stad Horsens. De Europeade is het grootste folklorefestival voor Europese groepen. Dit jaar met 179 groepen uit 25 Europese landen. In dit artikel richten we de schijnwerpers op een organisatie die de Visser-Neerlandiaprijs in 2006 kreeg uitgereikt. Ineke Strouken, bestuurslid van het ANV, is zeer tevreden over de Nederlands-Vlaamse afvaardiging op de Europeade. ‘Ik ben blij dat de Europese deelnemers konden zien hoe mooi de Nederlands-Vlaamse cultuur is. De Europeade is een goede kans om de Nederlandse cultuur in Europa te promoten. Dat is ons in Horsens goed gelukt.’
Dans, muziek, zang en klederdracht De meeste groepen die deelnemen aan de Europeade zijn gespecialiseerd in volksdans, maar er zijn ook muziek- en zanggroepen. Daarnaast zijn er op dit festival ook altijd vendeliers uit Vlaanderen. Met grote gele vaandels, versierd met de Vlaamse leeuw, laten zij het publiek versteld De openingsceremonie van Europeade 2007 staan van hun kunst. Voor de Nederlanders is het tonen van hun streekdracht een belangrijk onderdeel van de presentatie. De acht Nederlandse groepen, afkomstig uit verschillende streken, showden hun rijke dracht uit de negentiende eeuw.
[pagina 7]
De West-Friese dansgroep Midwoud Op het festival vinden veel activiteiten op straat plaats. Overdag staan de artiesten op straat te dansen. In Horsens en in de omgeving van de stad zijn plekken aangewezen voor de optredens. Volgens een vast schema trekken de groepen door de stad. De meeste optredens zijn in het winkelcentrum. Daar zijn de meeste mensen aanwezig om naar de groepen te kijken. Een groot moment voor veel groepen is het optreden voor het grote publiek op zaterdagavond en zondagmiddag. Dit keer liggen de houten danspodia op de Cirkuspladsen, een stuk grasland bij de haven met tribunes en professionele geluidstenten. De organisatie belooft drie minuten optreden. De Nederlandse groepen treden het liefst alleen op. De Vlaamse groepen daarentegen oefenen van tevoren gezamenlijk om op alle vijf podia tegelijkertijd een massaal optreden te kunnen geven.
Europa ontmoet elkaar op de Europeade Deelname is voor de groepen vooral ingegeven door de sfeer die er heerst op dit grote festival. Je ontmoet zoveel andere mensen en maakt kennis met al die andere Europese culturen. Op kleine festivals zijn er maar één of enkele buitenlandse groepen, omdat die bij mensen ondergebracht moeten worden. De groepen in Horsens zijn gehuisvest in schoolgebouwen. In Horsens zijn zeventig opleidingen gehuisvest, waardoor het geen probleem is om de 4.500 deelnemers onder te brengen en daarnaast te zorgen voor de nodige faciliteiten zoals douches en drie maaltijden per dag. Een leger van ruim 250 vrijwilligers is alle dagen bezig om eten te bereiden en uit te delen, lunchpakketten te maken en sloten koffie, thee en water te serveren.
Begrip voor elkaars cultuur In de avond wordt er muziek gemaakt, gezongen en gedanst. Die persoonlijke contacten leiden tot vriendschappen en veel lol maar - zo hoopt de organisatie - ook tot meer begrip voor elkaars eigenheid en de eigen cultuur. Of, zoals voorzitter Bruno Peeters het zei tijdens de slotmanifestatie: ‘Wij verkiezen de pluraliteit van de culturen, een pluraliteit die leidt tot verdraagzaamheid.’ Volgens hem is de Europeade een voorbeeld van hoe de Europese identiteit eruit kan zien. Peeters: ‘Onze politieke leiders zijn hopeloos op zoek - zo verklaren ze zelf - naar een ‘ziel’ voor Europa. Wij zijn die ziel: de Europeade. Ons jaarlijkse Hoogfeest van de Europese Volkscultuur is er de sprekende getuige van!’ Cultuur en taal moeten het al vijftig jaar doen met een plek in de marge van de Europese Unie, volgens de voorzitter. Maar het zijn de ‘essentiële pijlers waarop een welvarende en democratisch georganiseerde Europese samenleving moet worden gebouwd’.
Europese ondersteuning Toch is het moeilijk de Europese Commissie te overtuigen van het Europese belang van de Europeade. Rita Ryssaert, penningmeester (schatbewaarder) bij de Europeade, zegt dat het komt omdat de Europeade niet past binnen de projectmatige aanpak van de Europese Commissie. De Europeade is een jaarlijks terugkerend evenement. Bovendien is de Europeade, waarin het accent ligt op de traditionele cultuur, niet vernieuwend genoeg. ‘Financieel krijgen we niks’, concludeert Rita. Nu komt het geld bijna uitsluitend van de deelnemers. Die betalen € 95,- per persoon. Daarvan gaat € 70,- naar het festival en € 25,- is nodig voor de ‘werkingskosten’, bureau, postzegels, vertaalkosten en dergelijke. ‘We hebben dit jaar wel een klein deel van Toerisme Vlaanderen gekregen, maar dat is een heel klein deeltje.’ De stad die de Europeade ontvangt, neemt het grootste deel voor zijn rekening. Van de begrote ruim acht ton die het festival volgens Rita kost, wordt twee derde door de stad van burgemeester Jan Trøjborg betaald. Maar de financiering blijft heel moeilijk volgens de schatbewaarder uit Vlaanderen. Een structurele ondersteuning vanuit Europa is eigenlijk hard nodig. Er is al een commissie van burgemeesters van Europeade-steden opgericht die wil proberen dit voor elkaar te krijgen.
Visser-Neerlandiaprijs Ondanks het achterblijven van Brussel is er wel waardering voor de Europeade als cultureel festival. Vorig jaar
[pagina 8]
kreeg het Europeade Comité Vlaanderen de Visser-Neerlandiaprijs voor cultuur van het Algemeen-Nederlands Verbond. Voorzitter Armand de Winter nam de prijs van € 5.000,- in ontvangst. Het is een blijk van waardering en een erkenning van het belang van de Europeade. De Winter kreeg de prijs voor het ‘behoud en verspreiden van de Europese volkscultuur’. Dat de werking van Europeade Vlaanderen en die van het Internationaal Europeade Comité dicht bij elkaar liggen, bleek uit de voorgenomen besteding van het geld. De bibliotheek, die in 44 jaar is opgebouwd door schenkingen van de groepen op de Europeades, kan nu ‘wetenschappelijk geïnventariseerd worden’.
Verbroedering Voor de Nederlandse vertegenwoordigers betekent Horsens vooral gezelligheid. Voor de groepen is het vaak een hoogtepunt in het jaar. Groepen met een eigen festival doen hier contacten op voor uitwisselingen. Vooral de massaliteit en de omvang van het festival maken de Europeade anders dan andere festivals. Bij de Vlaamse groepen is het idee van ‘eenheid in verscheidenheid’ belangrijk. Erik de Coning van Elckerlyc uit Antwerpen: ‘In onze ogen is de Europeade interessant, niet om het festival, maar om het randgebeuren. Daarmee bedoel ik niet de feestjes achteraf, maar het idee dat Europa één hoort te zijn, maar met respect voor elke cultuur.’ Volgens Erik is het is een verzet tegen eenheidsworstcultuur: ‘In Europa hebben we het unieke verschijnsel dat we met heel veel culturen op een klein stukje grond wonen en ons verzetten tegen de eentonige McDonald's-cultuur. Wij zijn er fier op Vlaming te zijn. Wij respecteren onze cultuur en hebben begrip voor andere culturen.’ Wat de motivatie ook is, de inschrijving is elk jaar overweldigend.
Vernieuwing Hoewel de Europeade in de geest van oprichter Mon De Clopper sinds 44 jaar vooral traditionele folklore wil brengen, is er ook plaats voor verandering. De inbreng van kinderen en jeugd wordt belangrijker. In Horsens was er dit jaar voor het eerst een heus kinder- en jeugdprogramma. Ook traden groepen 's nachts op in de stad en verplaatste het festival zich zo naar het nachtleven. De vorm waarin de optredens gegoten worden, verandert ook. De dansoptredens worden verhalender en de choreografieën langer. De Vlaamse groep Elckerlyc heeft sinds kort een ‘Havensuite’ op het programma staan. Mie Katoen liet door Coen van den Akker ‘Nou tabee dan’ schrijven over de zeevaart. De Foekepot heeft een Mariaprocessie in dansvorm gegoten evenals een ‘volksgericht’: een vrouw wordt door de buurvrouwen ter verantwoording geroepen als ze niet voldoende schoonmaakt. Er wordt dan als een soort charivari een ‘heks in de boom Folkloregroep Medioburgum, Middelburg dus. De groep, die al meer dan 110 jaar bestaat, draagt originele Zeeuwse klederdracht geplaatst’. Op deze manier laten ze aspecten uit het verleden aan het publiek zien. De groepen gaan steeds meer hun dans aankleden met verhalen, omdat die iets vertellen over de geschiedenis en de gebruiken van hun regio of plaats. Veel is niet meer bekend of vanzelfsprekend en je krijgt niet altijd de mogelijkheid om het mondeling toe te lichten. ‘Want’, zegt Annie Meursing van de Schaop'ndansers uit Exloo, ‘mensen denken soms nog dat we er zo bij lopen in ons eigen land.’ Ze wijst op haar fraaie Drentse kostuum met oorijzer. De verhalende dansen zijn zo veel toegankelijker en informatiever dan gewone ‘authentieke dansen’. Een paar De Wieringer Dansers
[pagina 9]
jaar geleden is deze tendens in gang gezet door het optreden van dansgroep Piet Hein. Aanvankelijk was er weerstand tegen deze manier van presenteren, maar nu lijken ook andere Nederlandse en Vlaamse groepen choreografieën op te voeren. De Europeade is zo een goed podium gebleken voor vernieuwing in het folkloredansen.
Gezicht van Europa De Europeade heeft voor de dansers daardoor weer andere betekenis dan voor de organisatie. Voor het comité is het een manier om Europa een menselijk gezicht en een ‘ziel’ te geven. Voor de stad en de regio Jutland betekent het toeristische aantrekkingskracht en promotie van Horsens. Folkoregroepen kunnen hun enthousiasme voor de eigen cultuur, met name dans en muziek, delen met gelijkgestemden en nieuwe inspiratie opdoen. Of Brussel daar nu wel of niet van onder de indruk is, doet er niet zo veel toe. ‘Het is gewoon fantastisch’, vatte Kees Stins van dansgroep Midwoud het bondig samen.