Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 111

[p. 3]

Politiek
Kamerlid Kraneveldt over ‘Nederlands in de grondwet’:
‘De tijd is er nu rijp voor’
Pauline Beernink

PvdA-kamerlid Margot Kraneveldt was een van de vier Kamerleden die op 30 oktober 2004 acte de présence gaven tijdens de door de werkgroep Taal & Taalbeleid van het Algemeen-Nederlands Verbond georganiseerde conferentie ‘Nederlands in de Grondwet’. Toen nog lid van een andere partij, de LPF, heeft zij in het huidige kabinet-Balkenende IV de portefeuille overgenomen van haar voorgangster Mariëtte Hamer, die, evenals de destijds aanwezige kamerleden van het CDA en CU, tijdens de conferentie (opnieuw) verklaarde - in 1995 was een soortgelijk voorstel gedaan - een poging te wagen een initiatiefwetsvoorstel in te dienen om de positie van het Nederlands in de grondwet vast te leggen. Het werd wat stil, niet zo verwonderlijk wanneer men bedenkt wat er komt kijken bij een grondwetswijziging. Het is een zware en veeleisende procedure; wetsvoorstellen moeten door een meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer worden aangenomen bij ten minste twee derde van de stemmen én er zijn twee lezingen nodig met verkiezingen ertussen.

De verkiezingen zijn achter de rug. Balkenende IV is aangetreden en in het regeerakkoord van het nieuwe kabinet-Balkenende wordt een passage gewijd aan een voor Nederland volstrekt nieuw fenomeen: een voornemen tot een grondwetsartikel waarin wordt vastgelegd dat het Nederlands de officiële taal van Nederland is.

Neerlandia heeft, met die wetenschap in het achterhoofd, vanaf dat moment een aantal artikelen aan dit onderwerp gewijd. De redactie bekeek onder meer de staat van de landstaal in de diverse grondwetten van Europa en heeft uit de formuleringen ervan de eenvoudigste en duidelijkste wetstekst gezeefd: ‘De officiële taal van Nederland is het Nederlands.’

In dit artikel gaan we een stapje verder. Hoe is de stand van zaken nu? Hoe denken de Kamerleden die destijds op de conferentie een toezegging deden, op dit moment over verankering van het Nederlands in de grondwet?

Onderwijs

Bijna exact drie jaar na dato en op een even zo fraaie herfstmiddag als toen in Dordrecht heeft de redactie afgesproken met PvdA-kamerlid Margot Kraneveldt, liefhebster van taal - ‘ik ben trots op mijn taal en daar is niks mis mee’ - en eerder onder meer docente Duits. Ze heeft als Kamerlid in haar portefeuille onder andere basisonderwijs, speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs.

Margot Kraneveldt, PvdA-kamerlid, maakt zich sterk voor een grondwetsartikel dat voor veel landen binnen Europa een normaal onderdeel van de grondwet uitmaakt: ‘Het Nederlands is de taal van het Koninkrijk der Nederlanden’.

In haar kamer in het gebouw van de Tweede Kamer aan het Plein in Den Haag wisselen we van gedachten.

‘We zijn trots op onze taal, maar tonen dat niet in daden’

Kraneveldt is nog even voortvarend als drie jaar geleden en blikt graag terug op de dag van de conferentie van het ANV. Ze vond het een bijzonder interessante bijeenkomst, zeker ook vanwege de Vlaamse en Europese gezichtspunten. Ze vertelt dat ze vrijwel meteen aan de slag is gegaan met het opstellen van een concept grondwetswijziging met daarin diverse opties. Ook het CDA en de CU bogen zich

[p. 4]

over een tekst voor een grondwetswijziging. Het is er nooit van gekomen om de concepten naast elkaar te leggen, ze met elkaar te vergelijken. Het kabinet-Balkenende II viel.

Het tij is inmiddels gekeerd op diverse fronten. Er is een nieuw kabinet aangetreden met in het regeerakkoord een voornemen van de regering om het Nederlands in de grondwet op te nemen. Volgens Kraneveldt is de tijd thans rijp om daadwerkelijk stappen te ondernemen. Er waait een andere wind dan in 1995 toen Van Middelkoop (CU) en Koekkoek (CDA) een voorstel tot eenzelfde wetswijziging deden. Het voorstel haalde het niet in het regeerakkoord van 1997.

Identiteit

‘Er is nu meer een echte wil voelbaar. We leven nu in een tijd waarin we volop bezig zijn met onze identiteit. Als je het hebt over het belang van je eigen taal, wordt er tegenwoordig vaker dan vroeger instemmend geknikt. Dat was tot voor kort wel anders, dan werd je ‘beschuldigd’ van nationalisme. We zien nu in hoe belangrijk taal en onderwijs zijn, kijk naar de negatieve berichtgevingen over de pabo's. Het is tegenwoordig ‘in’ om het over je eigen taal te hebben. Ik zie dan ook geen enkel obstakel om een dergelijke wetswijziging door te voeren.’

Kraneveldt is realistisch genoeg om in te zien dat de gemiddelde Nederlander meer belangstelling heeft voor gratis schoolboeken dan voor de opname van een ‘eenvoudige’ regel in de grondwet.

‘Er spelen zoveel andere zaken binnen het kabinet die eerst geregeld moeten worden. Het speelt dit jaar nog helemaal niet. We zijn nog bezig met de begroting. Betrokken ministers als Ronald Plasterk en Guusje ter Horst zijn daarnaast druk in de weer met respectievelijk het lerarenbeleid en VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten). Het is heel goed mogelijk dat zij dit wetsvoorstel straks samen gaan oppakken. Hoe dan ook, ik ga ervan uit dat we pas volgend jaar de eerste contouren van een wetswijziging gaan zien. Het staat in het coalitieakkoord, dus dan zal er ook iets mee moeten gebeuren.’

Rechten

De vraag is vervolgens, hoe gaat de tekst eruitzien? ‘Er zijn landen waarin de grondwet in dat bewuste artikel melding maakt van rechten en plichten. Als je het hebt over rechten, dan zeg je nogal wat. De vraag is of dat verstandig is. Ik heb geen idee voor welke insteek het kabinet zal gaan kiezen. Ik kan me voorstellen dat er niet gekozen wordt voor een brede formulering maar voor het meer symbolische: ‘Nederlands is de taal van het Koninkrijk der Nederlanden’. Ik zou er blij mee zijn, want in symboliek zit ook kracht. Mocht het daarop uitdraaien dan moet in een nadere regelgeving het Fries als tweede taal ook een plek krijgen. Hetzelfde geldt voor een regel over gebarentaal, een voorstel van de CU. Dat zou een mooi signaal zijn naar de dovengemeenschap in ons land. Ik sta voor beide opties open, zowel voor een bredere formulering die consequenties aan zich zal binden als voor een symbolische. Het belang van het Nederlands als gemeenschappelijke taal is groot, alle partijen zijn het daarover nu wel eens. De discussie zal zich meer gaan toespitsen op de vraag “hoever ga je?”’

Voorbereidingen

De voorbereidingen voor een grondwetswijziging zullen minstens een jaar zo niet anderhalf jaar in beslag gaan nemen. Het belooft een lang traject te worden, waarin ook de Raad van State zeggenschap heeft.

Kraneveldt kan zich voorstellen dat, zoals gezegd, het huidige kabinet niet zal kiezen voor een brede formulering. Maar het moet wel breder zijn dan alleen maar de passage: ‘het zorgvuldig gebruik van Nederlands als bestuurstaal en cultuur- en omgangstaal’. ‘Als je het doet, moet je het goed doen,’ vindt Kraneveldt. ‘Die toekomstige regel moet ook consequenties hebben voor het onderwijs. Dan sta je sterker. We moeten opkomen voor onze eigen taal, goed zorgen voor onze moedertaal. Het Nederlands is een betrekkelijk kleine taal, maar wat vinden we het leuk als we bijvoorbeeld in Zuid-Afrika de taal horen spreken die zo verwant is aan het Nederlands. Het heeft ook te maken met dat dubbele gevoel waarmee we behept zijn. We houden heus van onze taal en van ons land. We zijn er trots op, maar tonen dat niet in daden. Met het groeiende gevoel voor het belang van onze eigen taal maken we nu meer kans dan ooit. Ik hoop van harte dat ik een positieve bijdrage kan leveren aan de vormgeving van het wetsvoorstel en dat ik daarop invloed kan uitoefenen.’

Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV), op 30 oktober 2004 te Dordrecht bijeen, onderschrijft het streven van de aanwezige leden van de Tweede Kamer, om het Nederlands als nationale taal vast te leggen in de grondwet en roept het parlement op de noodzaak hiervan in te zien. Het ANV zal de kamerleden in dit initiatief op alle mogelijke manieren ondersteunen en het verloop kritisch volgen.