Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 111

[p. 41]

Neologismen
Nieuwspraak
Marc De Coster

Groene fee

Bijnaam van het drankje absint, een soort likeur, gebaseerd op alsem en anijs. In Zwitserland, de bakermat van absint, werd op 7 oktober 1910 een wet uitgevaardigd die absint verbood. Al eerder (in 1905) werd in België een dergelijke wet van kracht. Toch maakte het verbruik van absint maar drie procent uit van de hele alcoholconsumptie. Beruchte absintdrinkers waren Oscar Wilde, Charles Baudelaire, Arthur Rimbaud, Ernest Dowson (die zich dooddronk) en Paul Verlaine. De meeste mensen associëren het goedje met Vincent van Gogh, die onder invloed ervan zijn oor zou hebben afgesneden. Het belangrijkste ingrediënt van het drankje is alsem, dat door mythen omgeven is. De Grieks-Latijnse naam wijst op een goddelijke herkomst. Artemis, de Griekse godin van de maan en de jacht, zou de plant aan de centaur Chiron hebben gegeven. Absinthium is afgeleid van het Griekse apsinthion, een woord waarvan de etymologie onduidelijk is. Het zou ‘niet-zoet’ betekenen of ‘ondrinkbaar’ vanwege de bittere smaak. Elders zou het opgevat worden als ‘tranen tegenhoudend’.

Hamburgermoslim

Een moslim die voortdurend moet schipperen tussen de eigen islamitische identiteit en de westerse levensstijl. Het woord wordt vermeld door Martin Meulenberg in Van adat tot zwart-rechts - Lexicon van de multiculturele samenleving (2003).

Joodse prinses

Deze woorden worden (in joodse kringen) minachtend of spottend gebruikt voor een verwende, kapitaalkrachtige jonge (joodse) vrouw die vindt dat ze voortdurend in de watten moet worden gelegd, een verwend prinsesje dat voortdurend zeurt. Egocentrisme en manipulatie zijn maar een paar van de symptomen. We hebben hier te maken met een vertaling van het Amerikaanse begrip Jewish American Princess, vaak afgekort tot JAP. Dit stereotype valt enigszins te vergelijken met het domme blondje, waarover ook zoveel grappen circuleren.

Klappenvanger

Op de Amsterdamse Sociale Dienst hangt sinds 2003 boven elke balie een klappenvanger. Dat is een balk die breder is dan de lengte van een arm en die moet voorkomen dat agressieve klanten plotseling slaags raken met een medewerker.

Kovandijken

Zit niet zo te Kovandijken: ‘mag het iets minder bombastisch; overdrijf niet’. De uitdrukking verwijst naar de legendarische toneel-, televisie-, film- en hoorspelacteur, alsmede regisseur Ko van Dijk (1916-1978).

Lawaaihemd

Surinamers hebben het wel eens over een lawaaihemd. Dat is een fel gekleurd hemd. Het gaat hier om een verkorting van boellawaaihemd. Bulawaya ‘spring over de draad’ is de naam van een populair danswijsje op Curaçao. Het woord werd onlangs opgenomen in Van Dale Jaarboek Taal 2007. In de digitale krantenarchieven duikt het al op in 1996.

Levensloopbestendige woning

Dit is niet, zoals je misschien zou denken, een huis dat tegen een stootje kan, maar wel een hedendaags eufemisme voor een invalidenwoning, een woning die zo ingericht is dat ouderen of senioren er zelfstandig kunnen wonen. De term dook voor het eerst op in 1995. De eerste exemplaren werden opgericht op het Bergwegterrein in Rotterdam-Noord.

Nivea-effect

Ooit gehoord van het nivea-effect of niveasyndroom? Nivea is een acroniem van: niet in mijn voor- en achtertuin. Het is eigenlijk een (Nederlands) synoniem van het Engelse begrip nimby (not in my back yard). Het woord wordt gebruikt wanneer mensen uit eigenbelang protesteren tegen kerncentrales of huisvestingsprojecten in hun eigen buurt. Vooroordelen en onwetendheid vormen vaak de oorzaak van het nivea-effect.

Scorebordjournalistiek

De laatste jaren valt tijdens voetbalwedstrijden met regelmaat de term scorebordjournalistiek. Daarmee wordt bedoeld dat alleen het resultaat wordt beoordeeld en niet de speelwijze. De wedstrijd wordt als het ware geanalyseerd op basis van het scorebord. Het woord wordt vaak toegeschreven aan AZ-trainer Co Adriaanse (o.a. in het Groot Voetbalwoordenboek van de Nederlandse Taal, 2006). Hij zou het neologisme voor het eerst gebruikt hebben na de wedstrijd Roda JC-AZ in 2003. Maar is dat ook zo? In het Engels werd de term scoreboard journalism al opgetekend in 1996. Google levert meer dan duizend treffers.

Zweefkees

Een warrig persoon, iemand met veel fantasie, die steeds in hogere sferen verkeert en er vreemde denkbeelden op nahoudt, een zweverig iemand. De vrouwelijke variant is de zweefteef, volgens Van Dale een vulgair scheldwoord voor een vrouw met zweverige denkbeelden of interesses. Frénk van der Linden, journalist bij het Parool, bestempelde columniste Ebru Umar na de moord op Theo van Gogh als een zweefteefje. Ook het medium Jomanda wordt op internetforums wel eens een zweefteef genoemd. Het woord zweefkezerij vonden we nog terug bij Wim de Bie (De Boekcorner van ... Goos Verhoef, 1988).