Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 111

Van verkiezing tot verkiezing
Marc Cels

De zomerzon gloort aan het firmament. In België zijn de politici en de partijen in rep en roer. Verkiezingskoorts is in het land. Op 10 juni dient zich immers een nieuw uur van de waarheid aan: de verkiezing van de federale kamers. Hieruit zal de volgende federale regering voortkomen, met weliswaar beperkte bevoegdheden, maar met nog steeds een grote greep op de financiering van de nevengeschikte bestuursniveaus: de gemeenschappen en de gewesten.

Deze verkiezing van het federale niveau heeft een hoge uitstraling behouden, zeker binnen de politieke klasse: een politicus is nog steeds liever eerste minister in de Belgische regering dan minister-president in de Vlaamse regering. Het nevengeschikte karakter van deelstaat en federale staat is mentaal kennelijk nog niet doorgedrongen. De beperkt autonome financieringswijze van de deelstaat is hiermee ook verbonden.

Denktanks

De Paviagroep, een politieke denktank die bestaat uit een aantal hoogleraren van Nederlandstalige en Franstalige universiteiten, pleit voor het instellen van een Belgische kieskring met een klein aantal kandidaten buiten de bestaande kieskringen. Het kan niet binnen de huidige regelgeving: dat spoor was door vorige politieke generaties verlaten vanwege het daarmee strijdig geachte subsidiariteitsbeginsel. De wens om verschillen tussen de landsdelen via decentraliserende structuurhervormingen vruchtbaar te maken zorgde in feite voor de opheffing van deze Belgische kieskring als nuttige gedachte. Alleen Brussel-Halle-Vilvoorde herinnert hier nog aan, het is de enige niet-provinciale kieskring met gemengde taalgebieden: Brussel (dat wettelijk tweetalig hoort te zijn) en het Nederlandstalige arrondissement Halle-Vilvoorde (een belangrijk deel van Vlaams-Brabant). Juist dankzij de erkenning van de verscheidenheid en het recht om een eigen politieke projectgemeenschap gestalte te geven als deelstaat binnen de federatie was de eenheid van de staat ongemoeid gebleven.

De Paviagroep wil dit proces van decentraliserende federalisering (waarbij bevoegdheden van het federale niveau worden overgeheveld naar het niveau van de regio's) weer een beetje terugschroeven. Carl Devos, een politoloog die vaak door de media gevraagd wordt, is maakt deel uit van de Paviagroep. In zijn tijdschrift SamPol bleven de verschuivingen in Vlaams-Brabant bij de jongste

[p. 21]

gemeenteraadsverkiezingen onderbelicht. Uit die verschuivingen kwam namelijk naar voren dat de Franstaligen in Vlaams-Brabant meer dan vroeger kiezen voor Fransgezinde partijen. Zij willen alleen integreren in de Vlaamse deelstaat, als die tweetalig kleurt. Paviagedachten lenen zich daartoe meer dan de brede beweging die het zich decentraliserende federalisme in België als staatsvorm gerealiseerd heeft. De Paviagroep dreigt daardoor geheel onbedoeld die beweging nog te verscherpen.

Een honderdtal prominenten, onder wie ererector Dillemans van de Leuvense Alma Mater, bracht onlangs een lentemanifest uit. Daarin vragen ze om een verregaande staatshervorming en om de fiscale autonomie van de deelstaten (Vlaanderen/Wallonië). Meer Vlaanderen en meer Wallonië. Dit manifest, dat de Belgische federatie evengoed niet miskent en Brussel als probleem niet uit de weg gaat, ligt meer dan de denkbeelden van de Paviagroep in de lijn van wat vorige politieke generaties met veel wilskracht en durf verwezenlijkt hebben, maar niet hebben afgewerkt. Het lentemanifest stelt zich op een breder standpunt dan het Warandemanifest, dat in economische kringen ontstond en zich uitsprak voor de onafhankelijkheid van Vlaanderen zonder meer. In koninklijke oren klonk dit separatistisch. Er volgde een kleine rel tussen het hof en de Vlaamse partijen.

Partijen

Intussen hebben enkele Franstaligen al een rondje gelopen om Brussel uit te breiden ten koste van de Vlaamse rand. De argumenten zijn bekend: Brussels inwerking op het ommeland vraagt om uitbreiding van de (tweetalige) hoofdstad: het bevolkingsprofiel zou dan beter aansluiten bij de juridische tweetaligheid van dit gebied. Deze argumenten werden in het verleden reeds herhaaldelijk gebruikt, maar alleen het tegendeel is tot nu toe bewezen: ze smukken het banale cultuurimperialisme van een Franstalige garde op. Wie de argumentatie doordenkt, merkt het wel.

Dezer dagen hebben de partijen de fakkel van de denktanks overgenomen. De kiesstrijd krijgt binnenkort zijn beslag. In Vlaanderen staat de paarse meerderheid op de helling en we weten dat een federale regering moeilijk kan ademen als ze niet gedragen wordt door een Vlaamse meerderheid. Theoretisch kan het wel, praktisch niet. Kamervoorzitter Herman De Croo, die in Nederland ook bekend is om enkele ongelukkige uitspraken, vreest dan ook dat aan zijn rijk een einde komt. De Vlaams-nationalistische politici noemde hij in een vraaggesprek ‘mentaal gehandicapt’, ook slechts minderheidssteun vanuit Vlaanderen zou voor het federale kabinet geen onoverkomelijk probleem vormen. De aangekondigde grondwetsherziening moest wat hem betreft heel beperkt zijn.

Binnen de eigen liberale partij, Open VLD heet ze nu, zal niet iedereen gelukkig zijn geweest met deze stellingen. De andere Vlaamse partijen hebben een meer omvattende mening over de verdere staatsvorming te kennen gegeven. Aan Franstalige zijde kijkt men de kat uit de boom. Alle partijen moeten nu, hoe dan ook, komen met voorstellen voor een nieuwe fase van staatsvorming en met hun lijstje van grondwetsartikelen, die voor herziening vatbaar verklaard moeten worden.

Voor ons, burgers, is het niet onbelangrijk dat we te weten krijgen waarover onze politici praten. Voor Vlaanderen is het van belang met meer en beter omlijnde bevoegdheden en met een grotere financiële autonomie uit de onderhandelingen te komen. Dansen doe je natuurlijk niet alleen. Wij zijn benieuwd en ook gewaarschuwd.