Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 111

[p. 19]

Kroniek
Afscheidssymposium Lammert Jansma
Els Ruijsendaal

Op 31 maart 2007 vond in de Fryske Akademy in Leeuwarden een bijzonder symposium plaats, dat het afscheid markeerde van haar directeur, dr. Lammert Gosse Jansma, die nu drie jaar geleden door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) als nieuwe beheerder van de Fryske Akademy, na 22 jaar het veld moest ruimen, kort na een beoordeling ‘excellent’, die hij ontving van een internationale visitatiecommissie. De man die na een onomstreden carrière als wetenschappelijk directeur weg moest en dat niet nam. Het zorgde voor een scheiding der geesten in Friese geleerde kringen en ver daarbuiten.

Het woord afscheid was net het woord dat opvallend ontbrak op de uitnodiging, het was een symposium ‘in samenwerking met de Fryske Akademy’ ter gelegenheid van het verschijnen van een liber amicorum, getiteld On the mysteries of research. Essays in various fields of humaniora.

Zo'n 150 mensen waren aanwezig, onder wie de voormalige en de huidige voorzitter van het ANV, welke laatste er een reis vanuit Brugge voor over had om dit heel aparte evenement mee te maken als bestuursgenoot van de vertrekkende directeur. Het werd een middag vol wetenschap, herinnering, bitterheid en emoties, afgesloten door de presentatie van de vriendenbundel van wetenschappers die op enigerlei wijze met Lammert Jansma hebben samengewerkt. En wij moeten eerlijk zeggen: het is in alle opzichten een middag geworden die wij niet snel zullen vergeten.

Eerst was de wetenschap aan het woord. De onderwerpen van dit symposium, bedoeld voor een wetenschappelijk publiek van vakgenoten, waren de moeite waard. Een Friese canon als wapen tegen het hollandocentrisme zou meer aandacht brengen voor Frieslands grootse verleden ‘dat veel groter zou zijn als de geschiedenis anders was gelopen’. Een lezing over de eindtijdbeweging, die telkens de datum van onze ondergang weer moet opschikken, was verrassend menselijk. Rumoer ontstond in de zaal na de vaststelling in een volgende lezing van de achterstand van de provincie Friesland, die te vergelijken is met die van de allochtonen. Een helder verhaal over het begrip imperium, dat staat voor het huidige tijdvak van de zogeheten moderniteit, die bestaat uit een conflict tussen het innerlijke verlangen van de gemeenschappen naar vereniging en de sterkte van een netwerk van machten en tegenmachten, dat grenzeloos en inclusief gestructureerd is en zo de nationale soevereiniteit dreigt te vernietigen.

Door het lint

Het zwaartepunt van deze bijeenkomst lag logischerwijs na het eigenlijke symposium. Nadat een overzicht van de wetenschappelijke verdiensten van Jansma was gegeven, werd met het binnentreden van burgemeester Arie Aalberts van Dantumadeel, de ambtsketting om, duidelijk dat er iets bijzonders ging gebeuren. In een intense stilte begaf de burgemeester zich naar het podium en sprak, met de ogen strak op de lessenaar gericht, over de redenen waarom het Hare Majesteit behaagd had ..., de inleidende woorden tot een plechtigheid rondom een onderscheiding: Lammert Jansma werd vervolgens benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.¹

Hij en zijn vrouw gingen staan en de burgemeester speldde de versierselen, behorend bij de ridderorde op.

Het publiek kreeg geen tijd om te reageren, want meteen volgde de presentatie van het liber amicorum On the mysteries of research. Dit boek mocht niet in enige andere taal dan het Engels worden uitgebracht en daar was inderdaad ook geen woord Frans bij. Een dergelijke krasse uitsluiting van andere, zelfs wereldtalen is wel een vreemd, zelfs wereldvreemd standpunt, dat wellicht vanuit de Fryske Akademy, ‘it sintrum foar wittenskiplik ûndersyk en ûnderwiis yn en oangeande Fryslân en syn mienskip, syn taal en kultuer’ eens toegelicht kan worden.

Het neemt niet weg dat hier een mooi boek aan de voormalige directeur werd aangeboden, die daar heel blij mee was, evenals met de bijdragen van die middag.

Met het lintje vers opgespeld en de vriendenbundel in de hand betrad Lammert Jansma ter afsluiting van deze dag het spreekgestoelte. Hij dankte allen die hadden meege-

1 De Latijnse school in Ootmarsum werd in 1638 opgericht en functioneerde tot 1870. Het latere liberale Tweede Kamerlid Hendrik Goeman Borgesius had deze school ook bezocht en herinnerde zich later ‘vooral het barbaarse regime’ (zie: http://www.iisg.nl/bwsa/bios/ borgesius.html).

[p. 20]

werkt aan boek en symposium, en wachtte even. ‘Ik ben hier echter niet blij mee’, zei hij vervolgens, kloppend op het lintje dat hem net was opgespeld. En ten overstaan van een verbijsterd publiek kreeg burgemeester Aalberts de Ridderorde weer terug. ‘Zeg maar tegen de Majesteit dat ze beter hun best hadden moeten doen om de waardering voor mij te laten blijken.’

De benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau ervoer Jansma duidelijk als te laag voor zijn statuur en verdiensten. De vraag kan worden gesteld of actievoeren via een lintje wel zin heeft. Misschien wel, als men bedenkt dat het vooral gericht was tegen degenen die hiervoor hebben gezorgd; zij hebben immers ervoor gekozen via deze gang en op dit niveau een periode af te sluiten die wat Jansma betreft zo niet afgesloten mag worden.

En zo klonk het slotwoord van Jansma ook: de man die grondig had kennisgemaakt met een vrijwel ongrijpbaar systeem van schaalvergroting in de wetenschap, zoals dat vermalend kan werken op de eigen constellatie van kleinere instituten - en op mensen die de wetenschap ‘excellent’ dienen.

Dat laatste zal Lammert Jansma hopelijk blijven doen en dat kan hij het beste zoals hij al begonnen is: met het uitgeven van een nieuw tijdschrift Religie en Samenleving, dat veelbelovend inhaakt op de vraagstukken van deze tijd.