Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 111

Niveau debuten hoger dan voorgaande jaren
Gerbrand Bakker wint DebutantenPrijs 2006
Pauline Beernink

‘Nou, ik ben hier heel blij mee’, klonk het bijna lakoniek uit de mond van de 44-jarige en dus ‘oude debutant’ Gerbrand Bakker, nadat hij was uitgeroepen tot winnaar van de ‘DebutantenPrijs 2006’. Met zijn roman Boven is het stil van Uitgeverij Cossee had hij de meeste waardering van de lezersjury gekregen. Boven is het stil mag dan weliswaar niet zijn debuutroman zijn (eerder schreef de uit Amsterdam afkomstige auteur - en hovenier - het Junior Etymologisch Woordenboek), het was voor de organisatie echter geen reden om Gerbrand Bakker uit te sluiten van deelname.

‘Het woordenboek was voor beginners en deze roman is bestemd voor volwassenen’, luidde het argument van de voorzitter van de nominatiejury, Casper Markesteijn, die de felbegeerde prijs voor debutanten op de laatste zondag van november in schouwburg Kunstmin in Dordrecht bekend maakte.

Sinds 1995 organiseert Stichting Perspektief jaarlijks deze prijs voor het beste Nederlandstalige fictiedebuut. Deze combinatie van juryprijs en publieksprijs prijs is twaalf

[p. 12]

jaar geleden in het leven geroepen als een leesbevorderingsproject waarbij in het bijzonder aandacht wordt gevraagd voor nieuw en vaak jong talent.

Jaarlijks verschijnen er bij professionele uitgeverijen tussen de 40 en 70 debuten. Een lezersprijs zou in feite moeten uitgaan van alle debuten die in een bepaalde periode zijn verschenen. Maar het verschijnen van een debuut staat niet altijd garant voor kwaliteit en daarnaast is het vrijwel ondoenlijk van lezers te verwachten dat zij alle debuten lezen een er ook nog plezier aan kunnen beleven. Een eerste selectie wordt dan ook gemaakt door een beroepsjury van bekende critici uit Nederland en Vlaanderen, die vijf nominaties vaststellen. Deze vijf genomineerde debuten worden via de landelijke bibliotheken aan hun lezers voorgelegd.

Suriname

De nominatiejury werd dit jaar gevormd door Casper Markesteijn, Marijke Arijs, Jan Eijkelboom, Pauline Slot en Brigitte Raskin, die de genomineerden aan de tand voelde. Zij benadrukte dat voor de jury alle inzenders winnaars waren en dat het aanbod dit jaar van bijzonder hoge kwaliteit was. Ze was dan ook blij dat de jury er bij het maken van een keuze niet alleen voor stond.

Voor het eerst was er een zeer lezenswaardige Nederlands-Surinaamse inzending onder de vijf genomineerde boeken en terwijl de debutanten stuk voor stuk op het podium verschenen voor een vraaggesprek, werd de debutant uit Suriname, Tessa Leuwsha, telefonisch geïnterviewd.

De schrijfster van De Parbo-blues van Uitgeverij Augustus liet vanuit Paramaribo weten hoe haar debuut tot stand was gekomen. Het thema van haar boek is een zelfgekozen ballingschap. Evenals de ik-figuur in de roman, die zich na een verblijf van tientallen jaren in Suriname niet meer thuis voelt, onderging de schrijfster, sinds elf jaar weer in Paramaribo woonachtig, een soortgelijke ervaring.

Grote belangstelling

Met een recordaantal inzendingen, meer lezers dan ooit, een grotere opkomst dan voorheen bij de prijsuitreiking en deze bijdrage vanuit Suriname zit de Debutantenprijs behoorlijk in de lift.

De grote belangstelling onder lezers is volgens Casper Markesteijn te danken aan de samenwerking met en inzet van de Nederlandse Bibliotheek Dienst Biblion. Maar ook aan het feit dat de lezers in tegenstelling tot de vorige jaren niet meer verplicht waren alle vijf genomineerde boeken te lezen, waarmee de drempel tot deelname werd verlaagd.

In de winnende roman Boven is het stil wordt de lezer vanaf de eerste zin binnengelaten in een boerderij - waar de vader van de hoofdpersoon naar boven wordt gedirigeerd - en wordt tot en met de laatste zin geconfronteerd met de eenzaamheid van de personages. De wraak van de zoon op de vader speelt zich traag én meeslepend af.

Dat over smaak niet te twisten valt, bleek uit de verschillende beoordelingen: ‘Werkelijk een juweeltje. Mooi taalgebruik en een ontroerend verhaal’, ‘Een echte winnaar. Erg knap geschreven’, ‘Er gebeurt weinig en veel tegelijk’, ‘De kaft was het mooist’ en ‘Saai’.

Brigitte Raskin verzocht de zaal na afloop nu eens niet een beleefdheidsapplaus te laten horen, maar luid te applaudisseren voor de winnaars. ‘Dat is nu echt een groot verschil tussen Vlamingen en Hollanders.’

Programma

Volgend jaar is er geen Debutantenprijs. De dertiende editie staat gepland voor 2008 en zal plaatsvinden op de eerste zondag van juli, tegelijk met de Dordtse Boekenmarkt. De lezers hoeven dan niet in de zomermaanden te lezen, maar kunnen dat doen in een jaargetijde dat zich bij uitstek leent voor het tot zich nemen van leesstof.

De Stichting Perspektief doet meer dan de Debutantenprijs in goede banen leiden. Zo worden bijvoorbeeld beroemde romans uit de wereldliteratuur nader belicht door schrijvers en vertalers, in een reeks die loopt tot 9 juli 2007. Ook worden er onder andere diverse cursussen op het gebied van literatuur georganiseerd. Wie meer wil weten over deze activiteiten kan terecht op de webstek van de Stichting Perspektief: www.deletterenspreken.nl.