Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 109

Signalementen

Liber Amicorum Siegfried Theissen

Philippe Hiligsmann, Guy Janssens & Jef Vromans (red.), Woord voor woord, zin voor zin - Liber Amicorum voor Siegfried Theissen, Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, Gent, 2005, 459 pp., ISBN 90 72474 62 7. Prijs: €30,-.

Op 1 oktober 2005 is prof. dr. Siegfried Theissen, sinds jaren los medewerker van Nederlands van Nu en sinds 1998 lid van de redactie, met emeritaat gegaan als gewoon hoogleraar in de Nederlandse taalkunde aan de Universiteit Luik. Tijdens de huldiging op vrijdag 14 oktober werd hem een liber amicorum overhandigd. Het vriendenboek bevat 31 artikelen van collega's, vakgenoten en vrienden, onder meer namens de redactie van Nederlands van Nu. De artikelen behandelen uiteenlopende onderwerpen over taal- en letterkunde, met betrekking tot het Nederlands, het Engels, het Duits en het Frans.

Taalkalender 2006

Onze Taal taalkalender 2006, Sdu Uitgevers, Den Haag, 2005, ISBN 90 12 10607 9. Prijs: €14,95.

Deze taalkalender is de 13de taalkalender van het Genootschap Onze Taal. De auteurs zijn: Jaap Engelsman, Riemer Reinsma, Marlies Philippa, Ewoud Sanders, Nicoline van der Sijs, Roos de Bruyn, Pepijn Hendriks, Rutger Kiezebrink en Wouter van Wingerden. Maandag is stellingendag, dinsdag etymologiedag, woensdag taaladviesdag, donderdag gezegdedag, vrijdag citatendag, zaterdag vergetenwoordendag en zondag Afrikaansetaaldag. De kalender bevat een bonte verzameling taalweetjes, die zowel mensen met een taalopleiding als leken kunnen boeien.

Kindertaalkalender 2006

Kindertaalkalender 2006, Sdu Uitgevers, Den Haag, 2005, ISBN 90 12 10604 4. Prijs: €13,50.

Deze kindertaalkalender, die hetzelfde formaat heeft als de veel bekendere Onze Taal taalkalender, verschijnt voor de tweede keer. Kinderen tussen 8 en 12 jaar krijgen elke dag weer iets bijzonders over taal voorgeschoteld: een interessante vraag, een uitdaging, een leuke mop, een opdracht, een puzzel, een gedicht, een

[p. 47]

gekke taalfout... Jeannette Verbeek schreef de teksten, Annemarie Bon maakte de puzzels, de tekeningen zijn van Jan Jutte, de kindergedichten komen van de Stichting Kinderen en Poëzie, en het Genootschap Onze Taal zorgde voor de knipsels.

Spellingcarrousel

Wim Daniëls, Spellingcarrousel - Hoogte- en dieptepunten uit de spellinggeschiedenis van het Nederlands, Het Spectrum, Utrecht, 2005, 102 pp., ISBN 90 274 1920 5. Prijs: €5,-.

In 1996 publiceerde Wim Daniëls samen met Felix van de Laar Spellingchaos - Een buitenparlementair onderzoek naar de nieuwe spelling (Uitgeverij Scheffers, Utrecht). Het was een journalistiek werk over de totstandkoming en invoering van de spelling van 1995. Naar aanleiding van de spellingaanpassingen van 2005 heeft Wim Daniëls een soortgelijk boekje gepubliceerd, nu bij Het Spectrum. In het eerste hoofdstuk De leugen blijft regeren belicht de auteur een aantal achtergronden bij de totstandkoming van de spelling-1995 en de spelling-2005. De Nederlandse Taalunie en het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) krijgen daarbij heel wat kritiek. Daniëls beschrijft in enkele hoofdstukken verder ook een paar aanpassingen van de spelling-2005. Hij neemt de nieuwe Leidraad en de nieuwe tussen-n-regel onder de loep. Hij toont aan de de nieuwe tussen-n-regel helemaal niet de enige nieuwe regel is en dat die nieuwe tussen-n-regel er gekomen is door een compromis tussen de Taalunie en Van Dale Lexicografie, maar helemaal niet door het inzicht dat die ene uitzondering (paardebloem) nergens goed voor was. Daniëls geeft ook een overzicht van de spellinggeschiedenis van het Nederlands. Hij laat enkele bekende schrijvers aan het woord, behandelt onder andere ook nog slepende kwesties en de spelling van persoonsnamen en bastaardwoorden.

Taal en Tongval 2004

Taal en Tongval - Tijdschrift voor taalvariatie (ISSN 0039 8691), 56ste jaargang (2004), nr. 1 (p. 1-118); nr. 2 (p. 119-229); themanummer 17 (2004): Taalvariatie en groepsidentiteit (onder redactie van Arjan van Leuvensteijn, Roeland van Hout & Henk Aertsen)

In het eerste nummer van de 56ste jaargang van Taal en Tongval heeft Patricia Stoop het over een dertiende-eeuws Middeleeuws document van de Witte Vrouwen van Sint-Catharina. Nieke Roos behandelt stemassimilatie in de Veenkoloniën. Jos Swanenberg bezorgt ons een artikel over lexicale variatie in de Brabantse flora en fauna. Eline Vanhecke bestudeert de taalkeuze in Vlaamse stadskanselarijen in de 19de eeuw. Ulrich Maes schrijft ten slotte over Victor Delecourt, een vergeten pionier van de Nederlandse dialectgeografie. In het tweede nummer heeft Liliane Haegeman het over de verdubbeling van subjectpronomina in de Zuid-Nederlandse dialecten. Paul Van Hauwermeiren behandelt het Bargoens als een ‘taal’ met vele namen. George Will schrijft over de reduplicatie van het subjectspronomen in Zeeuws-Vlaanderen. Frans Debrabandere sluit de jaargang af met nog maar eens een artikel over Middelvlaams sc, sch en sg.

In het themanummer over taalvariatie en groepsidentiteit vraagt Willem Frijhoff zich af hoe talig groepsidentiteit is. Guy Dupont behandelt de naamgeving en identificatie in het Brugse prostitutiemilieu tijdens de late Middeleeuwen. Ann Marynissen heeft het over de vernederlandsing van het zuidoosten van Nederlands Limburg (1789-1935). Renée van Bezooijen en Rob van den Berg bezorgen een artikel over de Gooise r. Guus Extra beschrijft de vitaliteit van minderheidstalen in vergelijkend perspectief. Ten slotte bestudeert Jürgen Jaspers de relatie tussen Marokkaanse jongens en het Antwerpse dialect.

Taaltips van Ruud Hendrickx

Ruud Hendrickx, Juist = juist - Nog meer tips van de VRT-taaladviseur, Davidsfonds/Literair, Leuven, 2005, 127 pp., ISBN 90 6306 504 3. Prijs: €14,95.

In 2003 verscheen van Ruud Hendrickx - de VRT-taaladviseur - al een eerste reeks taaltips (Juist - Tips van de VRT-taal-adviseur, Davidsfonds/Literair, Leuven). Nu is een tweede reeks taaltips van Hendrickx verschenen. De eerste reeks was een bundeling van taalcolumns die Hendrickx in het personeelsblad van de VRT schrijft. Deze tweede reeks is het vervolg, want de VRT-taaladviseur is natuurlijk taalcolumns blijven schrijven. Over een paar jaar mogen we dus wellicht een derde reeks in boekvorm verwachten. De tekstjes zijn stuk voor stuk boeiende en met vakkennis geschreven columns. Dat het daarbij uiteindelijk om taaladvies gaat, is mooi meegenomen. De tekstsoort maakt het advies minder schools, minder vermanend. En precies daardoor worden de adviezen aanvaardbaar voor de hedendaagse taalgebruiker, die zich minder makkelijk dan vroeger door het pure gezag van een taalman laat leiden.

[p. 48]

Nederlandse Taalkunde

Nederlandse Taalkunde (ISSN 1384 5845), 10de jaargang, (2005), nr. 2 (p. 97-192)

In dit tweede nummer van de 10de jaargang (2005) van Nederlandse Taalkunde hebben Gert De Sutter, Dirk Speelman en Dirk Geeraerts het over regionale en stilistische effecten op de woordvolgorde in werkwoordelijke eindgroepen. Vervolgens behandelen Renée van Bezooijen en Charlotte Gooskens de begrijpelijkheid van Friese en Afrikaanse teksten voor Nederlandse lezers. Ten slotte verklaren Henk Pander Maat en Liesbeth Degand hoe de woordjes daarom en hoe zich gedragen in niet-declaratieve omgevingen. Op deze drie artikelen volgen nog enkele korte rubrieken met o.a. boekbesprekingen en signalementen.

Taaltips van Reinhilde Haest

Reinhilde Haest, Taal in stukjes - Praktische tips, Davidsfonds/Literair, Leuven, 2005, 159 pp., ISBN 90 6306 517 5. Prijs: €14,95.

Dit boek (samengesteld door Chris Braecke en Luuk Van Waes) is een huldeboek voor Reinhilde Haest, die taalbeheersing en zakelijke communicatie doceerde aan de Universiteit Antwerpen en 15 jaar lang (van september 1985 tot februari 2001) een taalrubriek verzorgde in Gazet van Antwerpen. Het boek verzamelt een aantal van de stukjes die Haest voor die taalrubriek geschreven heeft. In het Ten geleide legt Willy Smedts uit hoe de taalstukjes van Reinhilde Haest opgevat moeten worden. De toon van de cursiefjes of columns is steeds mild. Smedts schrijft: ‘Als typisch Belgische taalkwesties [...] aan de orde komen, gebeurt dat indirect, zonder strenge afwijzing en zeker zonder veroordeling.’

De veranderingen in de spelling

Johan De Schryver, Spelling 2005 - De veranderingen, Goudriaan Talenservice vof, Kumtich, 2005, 68 pp., ISBN 90 902 0039 8. Prijs: €6,-.

Door de spellingaanpassingen van 2005 is het uitermate degelijke (maar met 29 euro ook vrij dure) Handboek Spelling van Johan De Schryver en Anneke Neijt (4e druk, Wolters Plantyn, Mechelen, 2002) in één klap onbruikbaar geworden. Omdat je van de kopers van dat boek wellicht niet kunt verlangen dat ze nu een nieuwe uitgave kopen, heeft Johan De Schryver een handig boekje op de markt gebracht met alleen maar een overzicht van de veranderingen erin. De titels van de hoofdstukken geven aan waar de veranderingen in de spelling gesitueerd kunnen worden: Splitsen in lettergrepen (bv. finis-hen à fini-shen), Aparte klanken (bv. Pyreneese à Pyrenese), Werkwoordsvormen (bv. zij cruist à zij cruiset), Verkleinwoorden (bv. dineetje à dinertje), Tussenletters <e> en <en> (bv. paardebloem à paardenbloem), Aaneen, woordteken of los (bv. pro-democratisch à prodemocratisch; Indogermaans à Indo-Germaans; Middellandse-Zeegebied à Middellandse Zeegebied), Hoofdletters (bv. boeddhabeeld à Boeddhabeeld; azteken à Azteken; Middeleeuwen à middeleeuwen), Accenten (bv. bohémien à bohemien), Afkortingen (bv. CAO à cao; x-benen à X-benen). In een bijlage is een selectie opgenomen van woorden met een nieuwe spelling.

Prisma Spellinggids

Prisma Spellinggids (met spellingchecker), Het Spectrum, Utrecht, 2005, xiix + 620 pp., ISBN 90 71206 68 8. Prijs: €14,90.

Deze Prisma Spellinggids, die samengesteld is door de redactie van de Prismawoordenboeken, bevat een beschrijving van 34 bladzijden van de nieuwe spellingregels (spelling-2005) en een woordenlijst van 620 bladzijden van drie kolommen. Het boek draagt het label officiële spelling van de Nederlandse Taalunie, wat wil zeggen dat het niet afwijkt van de spelling van de nieuwe Woordenlijst Nederlandse taal. Bij het boek zit een gratis cd-rom waarmee de spellingchecker in Office geüpdatet kan worden en aan de nieuwe spelling aangepast kan worden.

Dikshonario Papiamentu-Hulandes

Igma van Putte-de Windt & Florimon van Putte, Groot woordenboek Papiaments-Nederlands, Walburg Pers, Zutphen, 2005, 496 pp., ISBN 90 5730 348 5. Prijs: €39,50.

Het Papiaments of Papiamentu is de taal die op de Benedenwindse Antillen (Aruba, Bonaire en Curaçao) gesproken wordt. Dit woordenboek vertaalt de woordenschat van het Papiaments in het Nederlands. Vertalen van het Nederlands in

[p. 49]

het Papiaments kan met dit boek niet. Het woordenboek is bedoeld voor moedertaalsprekers van het Papiaments en voor Nederlandstaligen. Er is aandacht voor regionale verschillen in de woordenschat. Het uitgangspunt is het Papiaments van Curaçao, maar als op de andere eilanden een andere vorm of betekenis geldt, dan wordt dat aangegeven met een A voor Aruba of een B voor Bonaire. Aan het eigenlijke woordenboek gaan een voorwoord en toelichtingen bij de vormgeving en de gebruikte tekens vooraf.

Invloed van het Nederlands op het Engels

Het kant noch wall boek - Een meet and greet aan het Spaarne, Ampzing Genootschap, Haarlem, 2005, 80 pp., ISBN 90 809 873 1 x. Prijs: €17,50 (via www.ampzing.nl) / €19,50 (winkelprijs) / gratis voor wie lid wordt van het Ampzing Genootschap.

In 2004 verscheen het leuke, vermakelijke en mooie Vleesch noch Fish woordenboek van het Ampzing Genootschap. Amper een jaar later is een tweede (even leuk, vermakelijk en mooi) boek van datzelfde genootschap verschenen: Het kant noch wall boek. In het eerste boek lag de nadruk op de strijd tegen het overbodige Engelse leenwoord, in het tweede boek gaat de aandacht naar de invloed van het Nederlands op het Engels. Het boek begint met een omgekeerde woordenlijst: een negen bladzijden lange lijst met Nederlandse woorden die als leenwoord in het Engels terechtgekomen zijn, zoals boegspriet - bowsprit en koolsla - cole-slaw. Verder zijn er bijdragen van Ewoud Sanders (Haarlem is everywhere), Louis Ferron (Nog één breezertje), Bies van Ede (Buiten... Haarlem), Nicolien Mizee (Op de buik gemaakt), Peter van den Berg (In teamverband), L.H. Wiener (Toorn), George Moormann (Haarlemse gedichten), Ko van Leeuwen (Torrentius, de wraak van de vroedschap), John Schoorl (Big Bang in Haarlem) en Rob van der Linden (Negen paar sokken van Zeeman). Het boek wordt afgesloten met de Kant noch wall liedteksten, die bij de cd horen die achteraan in het boek zit. Net zoals het Vleesch noch Fish woordenboek is ook dit boek geïllustreerd met opvallende, vaak humoristische tekeningen met tekstballonnetjes.

Jaarboek 26 & 27 Zannekin

De Nederlanden ‘extra muros’ 26 (Jaarboek Zannekin), Vereniging/Stichting Zannekin, Ieper/Mijdracht, 2004, 208 pp., ISBN 90 71326 21 7. / De Nederlanden ‘extra muros’ 27 (Jaarboek Zannekin), Vereniging/Stichting Zannekin, Ieper/Mijdrecht, 2005, 208 pp., ISBN 90 71326 23 3. Te bestellen bij: Maurits Cailliau, Paddevijverstraat 2, B-8900 Ieper, tel. [phone], e-mail: [e-mail].

De artikelen in het jaarboek Zannekin handelen over de banden die nu nog bestaan tussen Oost-Friesland, de landen van Bentheim, Kleef en Gelre, de Limburgse gebieden in Duitsland en de Vlaamse en Henegouwse in Frankrijk en het oorspronkelijke centrum van de Nederlanden. Nummer 26 bevat artikelen over de Hanze in Vlaanderen (Erik Martens), de Slag op de Pevelenberg (Joris de Sutter en Jan van Tongeren), vluchtelingendrukkerijen in het Kleefsland (W.F.W.M. van Heugten), Oost-Nederland tussen Westfalen en Holland (Marten Heida), Rintsje Piter Sybesma (Pieter Jan Verstraete), Oost-Friesland (Marten Heida), het Saterfries (Marten Heida) en Nederlandstalige borden in Frans-Vlaanderen (Antoon Lowyck). Nummer 27 bevat artikelen over Sophie van Thüringen (Erik Martens), Zierikzee en de Henegouwse connectie (Jan van Tongeren), de Zeeslag op de gouwe in 1304 (Huib Uil), een Hollander die ook maar een Vlaming is (Dick Wortel), de Markeet Meulen in Noord-Berkijn (Cyriel Moeyaert), een op-merkelijk reisverslag (Marten Heida), Nederlandstalige borden in Frans-Vlaanderen (Antoon Lowyck), Steffen Bartstra (Pieter Jan Verstraete), Emden en Groningen (Marten Heida), Gerhard Tersteegen (Raimund Sper) en de Euregio Rijn-Maas-Noord (Marten Heida). Beide jaarboeken eindigen met een kroniek over de Franse Nederlanden (Johan van Herreweghe) en de vaste rubriek Kroniek en boekbesprekingen.

Grammatica Nederlands voor anderstaligen

Bondi Sciarone, Grammatica is niet moeilijk - Beknopte grammatica voor wie Nederlands leert, met cd-rom, Boom, Amsterdam, 2005, 112 pp., ISBN 90 8506 096 6. Prijs: 19,50.

Deze grammatica, die bedoeld is voor anderstaligen die Nederlands leren, is bewust zo eenvoudig mogelijk gehouden. De auteur heeft geprobeerd de patronen van de grammatica zo eenvoudig en inzichtelijk mogelijk te maken. Grammaticale terminologie is zo goed als vermeden. Op elke bladzij theorie volgt een bladzij oefeningen. De oplossingen staan achteraan in het boek. Het boek mag niet gezien worden als een echte, maar beknopte grammatica. Het beperkt zich namelijk tot de belangrijkste en meest gebruikte grammaticale regels.

[p. 50]

Geschiedenis van het Nederlands

Nicoline van der Sijs, De geschiedenis van het Nederlands in een notendop, Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam, 2005, 176 pp., ISBN 90 351 2840 0. Prijs: €7,50.

Over de geschiedenis van het Nederlands zijn de afgelopen jaren heel wat boeken verschenen: Het verhaal van het Vlaams (Roland Willemyns, 2003), Het Nederlands vroeger en nu (Guy Janssens, 2003) en Taal als mensenwerk: het ontstaan van het ABN (Nicoline van der Sijs, 2004). En we beschikken ook over een recente gepopulariseerde geschiedenis van het Nederlands met Korte Geschiedenis van de Nederlandse taal van Joop van der Horst en Fred Marshall (2000). Dat laatste werkje krijgt nu concurrentie van De geschiedenis van het Nederlands in een notendop van Nicoline van der Sijs. Van der Sijs behandelt achtereenvolgens Het Indo-europees, het Germaans en het West-Germaans; De Oudnederlandse dialecten; De Middelnederlandse dialecten; Het ontstaan van de Nederlandse standaardtaal in de zestiende en zeventiende eeuw; Cultivering van de schrijftaal in de achttiende en negentiende eeuw; De overwinning van de spreektaal op de schrijftaal en de democratisering en informalisering van het ABN. De auteur legt in het boek duidelijk haar eigen accenten: verschillende aspecten van het Nederlands die ze al in tal van andere publicaties uitvoerig behandeld heeft, komen hier weer naar boven. Zo bevat elk hoofdstuk een onderdeeltje over leenwoorden.