Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 109

[p. 18]

Muziek
Pieter Vis, pleitbezorger van het oudere Nederlandstalige lied
Kerstconcert in handen van de Elza-Vis De Clercq Stichting
Pauline Beernink

‘Tineke van Heule’, ‘Moederke alleen’ en ‘Klompenliedje’. Wie kent ze niet, deze opgewekte liederen van de in 1932 overleden Vlaamse volksdichter René De Clercq, die zich liet inspireren door Guido Gezelle. In een later stadium van zijn leven - oorlogsomstandigheden noopten hem daartoe - verschenen van hem vaderlandslievende gedichten en strijdliederen met een Vlaams-nationaal karakter. Zijn tijdgenoot en componist Emiel Hullebroeck maakte een grondige studie van het volkslied van Vlaanderen en Nederland. Hij is de oprichter van het huidige SABAM, de nationale vereniging voor auteursrechten. De composities van Hullebroeck omvatten onder meer een groot aantal volks- en kunstliederen.

De liederen en composities van René De Clercq en Emiel Hullebroeck worden nu door de bekende Nederlandse concertzanger en basbariton Pieter Vis ten gehore gebracht. Zo'n twintig jaar geleden maakte Vis al diverse grammofoonplaten met liederen van de Vlaamse volksdichters. Tegenwoordig bestaat er ook een cd-box waar de noordelijke en zuidelijke Nederlandse volks- en kunstliederen te beluisteren zijn.

Pieter Vis noemt zichzelf dan ook een pleitbezorger van het Nederlandstalige lied. De in Rotterdam geboren en veelzijdige concertzanger heeft de leiding over het 25ste Advent Kerstconcert dat plaatsvindt op zaterdag 17 december in de Augustijnenkerk in Dordrecht, waar ook een aantal Nederlandstalige kerstliederen van René De Clercq gezongen zal worden.

Eerbetoon

Naast belangstelling voor de oudere Nederlandstalige liederen van René De Clercq, is Vis nog op een andere manier betrokken bij deze Vlaamse toondichter. Elza De Clercq, zijn oudste dochter en in leven concertzangeres en een vermaard voordrachtkunstenares, heeft gezorgd voor deze nauwere betrekkingen. Uit respect voor het werk van Pieter Vis en om het erfgoed van haar vader te beschermen is destijds besloten tot een verstandshuwelijk. Na het overlijden van zijn echtgenote in 1989 richtte Pieter Vis uit eerbetoon het naar haar genoemde instituut op.

De Elza Vis-De Clercq Stichting staat bekend als een culturele organisatie die tal van concerten in Nederland en Vlaanderen organiseert.

Eerder genoemd kerstconcert is een van deze concerten die in handen is van De Elza Vis-De Clercq Stichting. Het samenzangconcert, onder de muzikale leiding van de voorzitter van de stichting, staat in het teken van diverse jubliea. Zo wordt onder andere het 175-jarig bestaan van het koninkrijk België en het 60-jarig bestaande cultuurverdrag tussen Vlaanderen en Nederland herdacht, terwijl ook de eeuwviering van de naamhoudster van de Elza Vis-De Clercq Stichting tot de jubilea gerekend kan worden.

Augustijnenkerk

De Augustijnenkerk in Dordrecht, een voormalige kloosterkerk uit de dertiende eeuw, waar in juli 1572 de protestanten voor het eerst hun hervormde dienst hielden, is geen onbekend godshuis voor de concertzanger. Hij verzorgt er met enige regelmaat concerten en het is dan ook niet te verwonderen dat het komende concert er onder zijn leiding plaatsvindt.

Concertzanger dr. Pieter Vis verzorgt zaterdag 17 december een Kerstconcert in de Augustijnenkerk In Dordrecht

[p. 19]

Gezien de speciale ingrediënten van deze concerten en het succes ervan was het zaak eens van gedachten te wisselen met Pieter Vis in zijn woonplaats Houten, niet al te ver van Utrecht.

Hij was er, zoals dat wel vaker gaat, per toeval terechtgekomen en er vervolgens gebleven. Zijn hospita in Utrecht - hij volgde er zanglessen bij Iza Valeton - overleed en Vis zag zich toen genoodzaakt een andere woonruimte te zoeken.

Hij plaatste een advertentie met de tekst ‘jonge concertzanger zoekt bovenwoning’ en de eerste reactie kwam uit Houten. Hij woont er inmiddels 32 jaar en al merkt de basbariton op dat zijn huis in een rustige woonhof beslist geen museum is, het heeft er veel van weg.

De Houtense musicoloog en tekenaar heeft er een uiteenlopende verzameling kunstobjecten, schilderijen, onderscheidingen, opvallende aandenkens uit verre landen en muziek, vooral veel muziek, verzameld. In het oog springend zijn portretten van René De Clercq en diens dochter Elza. Ondertussen vertelt Vis, uiteraard op ons verzoek, hoe zijn carrière van start is gegaan.

Pieter Vis beheert het erfgoed van zijn schoonvader, de in 1932 overleden Vlaamse toondichter René De Clercq, van wie onder andere bekend zijn ‘Tineken van Heule’ en ‘Hemelhuis’

Kerstmis

Ogenschijnlijk onbewogen vertelt hij hoe hij noodgedwongen tijdelijk opgroeide in een internaat in Rotterdam, waar de bewoners op naoorlogse wijze werden gedrild en hoe hij daar tijdens festiviteiten, en in het bijzonder tijdens Kerstmis, uit volle borst de meest uiteenlopende liedjes zong.

‘Vandaar mijn stierennek’, zegt hij gekscherend. ‘Die heeft zich in de loop der jaren flink ontwikkeld. Vergelijk het met iemand die veel sport, de spieren zetten dan ook uit.’

Als jochie, vervolgt Vis, vertelde hij aan iemand in het internaat dat hij later Rembrandt wilde worden. De reactie daarop is hij nooit vergeten. ‘Ik zou het nooit ver schoppen, bovendien was het niet gepast zoiets te zeggen en ik kon maar beter buiten gaan spelen. Zo'n antwoord is pedagogisch gezien niet erg verstandig. Het heeft mij een complex opgeleverd waar ik met moeite overheen ben gegroeid. Ook toen ik al flink aan de weg timmerde als concertzanger. Als er voor me werd geapplaudisseerd kon ik me nauwelijks voorstellen dat dat voor mij was bedoeld. Anderen geloofden in mij, maar het heeft heel lang geduurd voor ik in mezelf durfde te geloven.’

Rotterdams Jongenskoor

Omdat er geen geld was voor een opleiding, want dat hij zingen kon had men op het internaat in de gaten gekregen, kwam de toen twaalfjarige Vis als jongenssopraan terecht bij het Rotterdams Jongenskoor en later bij het Wiener Sängerknabenchor, dat onder leiding stond van prof. Hans Gillesberger. Omdat hij niet eeuwig sopraan wilde blijven - ‘als achttienjarige zong ik nog steeds met zo'n hoog stemmetje’ - leerde hij laag ademen en laag zingen. Intussen volgde hij liedinterpretatie en operacursussen, en kreeg zijn klassieke zangopleiding van de onlangs op hoge leeftijd (bijna 104 jaar) overleden sopraan Iza Valeton. Zijn specialiteit is nu nog steeds de klassieke scholing van jongensstemmen.

Emile Hullebroeck, tijdgenoot van De Clercq, was met hem een der oprichters van het huidige SABAM, de nationale vereniging van auteursrechten. Hij was trouwens ook lid van het ANV (afdeling Brussel) en componeerde een verenigingslied voor het verbond

[p. 20]

Intussen heeft de bas-baritonzanger Pieter Vis zo'n vijftig grammofoonplaten en dertig cd's op zijn naam staan. Van het religieuze tot het klassieke lied, van Händel tot Rossini en natuurlijk niet uit te vlakken het Nederlandse volkslied en het Vlaamse kunstlied. Want naast de dubbel-cd met liederen van Hullebroeck van De Clercq, is hij ook de samensteller van het Groot Guido Gezelleliedboek en van Ik ken een lied - een keuze uit het Nederlandsch Volksliederenboek 1896-1928, alsook een liederenboek 450 jaar Oranjeliederen.

Zijn verklaring voor zijn zwak voor al het Nederlandstalige lied is even voor de hand liggend als eenvoudig. ‘Ik vind dat de onschatbare waarde van deze Vlaamse toondichters niet verloren mag gaan. Hetzelfde geldt voor soms vergeten Nederlandse liedjes. De vraag naar plaatopnamen neemt alleen maar toe.’

Antwerps Kathedraalkoor

Een van de thema's van het komende kerstconcert mag dan de relatie Vlaanderen en Nederland zijn, het concert staat ook in het teken van Mozarts 250ste geboortejaar in 2006. Van hem wordt het koorwerk Ave Verum ten gehore gebracht. Van de Weense operettecomponist Robert Stolz worden twee vroege koorwerken als primeurs uitgevoerd die worden vertolkt door het Antwerps Kathedraalkoor o.l.v. Sebastiaan Van Steenberge, dat bestaat uit het in 1927 opgerichte Knapenkoor en de Meisjescantorij, en sinds 1985 actief is.

Pieter Vis is erin geslaagd op de mooiste manier aandacht te vragen voor het oudere Nederlandstalige lied als cultureel erfgoed: het wordt in een samenhangend programma, in een prachtige omgeving, met professionele en bekende uitvoerders voor een aandachtig publiek gebracht.

Over het concert

Het Advent-Kerstconcert in Dordrecht, zusterstad van Antwerpen, begint om 19.30 uur. De deuren van de historische kerk aan de Voorstraat 216 in Dordrecht gaan eerder open en voor aanvang verzorgt de concertgever nog een inleiding. Toegangskaarten zijn te verkrijgen via [e-mail] of via 030-6382482.

Voor lezers van Neerlandia geldt een speciale korting: in plaats van €17,00 betalen zij €12,00 euro per persoon.