Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 109

[p. 15]

Feest
Jubileumuitreiking in Haagse Theater Diligentia
Vijftig jaar Visser-Neerlandiaprijzen (maar wie toch was meester Visser?)
Paul Verbraeken

DEN HAAG - Vijftig jaar Visser-Neerlandiaprijzen en 110 jaar ANV.... Het Algemeen Nederlands Verbond was het niet alleen aan zichzelf verplicht dit met een heuse jubileumzitting en vijf laureaten in de verf te zetten. Het was het meer nog verplicht aan de onbekende naamgever achter dit alles, meester Herman Visser. Tijdens de hoogstaande jubileumviering bracht algemeen ANV-voorzitter Els Ruijsendaal hem een warm eresaluut. Volkomen in zijn geest waren de bekroonde personen en instellingen meer dan ooit ‘bijzonder verdienstelijk op het vlak van taal of cultuur, zodat zij tot voorbeeld kunnen dienen en anderen verheffen’. Van zijn kant waarschuwde Vlaams minister Geert Bourgeois in striemende bewoordingen voor een uiteenvallen van onze Nederlandse taal.

Zuid- en Midden-Nederland evenals Vlaanderen kreunden zaterdag 26 november onder een onverwacht, grensvervagend sneeuwtapijt. Ondanks de ontregelde spoorverbindingen en gladde wegen sukkelden niettemin meer dan 200 genodigden naar het warm-gezellige Haagse Theater Diligentia, op een boogscheut van het Binnenhof.

Kort schetste voorzitter Els Ruijsendaal in haar verwelkoming hoe het ANV in 1895 ontstond in een koffiehuis op de Brusselse Grote Markt na het lezen van een - jawel, uit 1893! - artikel ‘Heeft het Nederlands nog eene toekomst?’ Voor deze jubileumzitting ging de voorzitster vooral op zoek naar de te weinig gekende figuur van meester Herman Visser (1872-1943). De dramatische figuur van deze geleerde uit Voorst stolde immers ook binnen de ANV-kringen

De feestpublicatie wordt door ANV-voorzitter Els Ruijsendaal overhandigd aan minister Bourgeois en directeur-generaal OCenW mevrouw Van Kranendonk

tot een begrip zonder gezicht: dé Visser-Neerlandiaprijzen. De alom gereputeerde prijzen gomden in de loop van de jaren stilaan de hoogstaande naamgever weg. Het was meester Visser die in volle nazi-bezetting als ‘theoretisch opposant’ testamentair besliste de helft van zijn fortuin ter beschikking te stellen van ons ANV om er jaarlijks prijzen mee te financieren. Visser zelf proefde het gif van twee wereldoorlogen en filosofeerde in weliswaar hoekig-weerbarstige teksten over het weerwerk dat het individu dient te leveren tegen gevaarlijke massahysterie. ‘Massale ontsporingen liggen opnieuw op de loer’, aldus Els Ruijsendaal. ‘Visser is dan ook meer dan ooit actueel’. Het ANV moet als behoeder van deze prijzen tonen ‘het beheren van het fonds van zo'n man waard te zijn’.

Laureaten

In flukse galop dirigeerde An De Moor humoristisch en professioneel de vier uur durende prijsuitreiking in een afwisseling van laudatio's en muziek. Vermelden we in eenzelfde draf de laureaten.

An De Moor, voorzitter Oost- en Zeeuws-Vlaanderen, houdt de vaart erin en loodst de aanwezigen voortreffelijk door de zeer gevulde middag

■

Een oorkonde en een geldbedrag van 5.000 euro waren er eerst voor prof. dr. Louis Peter Grijp (51). Directeur prof. dr. Hans Bennis van het Meertens Instituut typeerde in zijn laudatio hoe moeilijk Nederlanders en Vlamingen, in tegenstelling tot andere volkeren, omgaan met hun volkscultuur en -muziek. Grijp leverde hier als specialist in de muziekwetenschappen baanbrekend werk door zijn inventarisatie van het Nederlandse lied in zijn standaardwerk Een muziekgeschiedenis der Nederlanden. Hij stichtte ook de Nederlandse Liederenbank.

[p. 16]

■

Eenzelfde prijs kreeg prof. dr. Frank Willaert (53) vanwege zijn studies over de middeleeuwse mystiek én de minnelyriek. Laudator prof. Paul Wackers wees erop dat Willaert in zijn vele detailstudies als eerste aantoonde hoe anachronistisch het is middeleeuwse lyriek in te kapselen in hedendaagse rijks- en taalgrenzen. De lyriek van bv. Veldeke was immers, met een sterk Franse beïnvloeding, ingebed in de Europese cultuur. Willaert was ook de man die deze lyriek te lijf ging met een interdisciplinaire én enthousiasmerende aanpak. De laureaat herinnerde er in dat verband aan hoe in 1991 ‘de eerste gereconstrueerde muziekvertolking van Hadewych in 700 jaar’ het mooiste moment was uit zijn academische carrière. ‘Het was te mooi om niet waar te zijn.’

Frank Willaert spreekt zijn dankwoord uit.

■

Tienduizend euro én een oorkonde mocht de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek ontvangen. Meer dan verdiend, aldus laudator prof. dr. Ludo Beheydt. De IVN is immers met haar tijdschrift Neerlandia extra muros en met haar driejaarlijkse colloquia ‘het warme hart van de neerlandistiek’, ‘de arm om de schouder’ van de meer dan 600 buitenlandse docenten neerlandistiek en hun meer dan 20.000 studenten Nederlands buiten ons taalgebied.

Jane Fenoulhet spreekt namens het IVN een dankwoord uit. Achter haar staat prof. dr. Ludo Beheydt, die zojuist een bewogen lofrede heeft gehouden.

■

De Visser-Neerlandiaprijs Drama (10.000 euro) ging als jubileumprijs naar het trio Patrick en Fernand Bernauw en Luc Borms - kortom het gezelschap Compagnie de Ballade - voor hun nog niet gepresenteerde musical Scharpenelle. Juryvoorzitter Hugo Meert meldde dat binnen de tien (!) inzendingen Scharpenelle zich snel als winnaar aftekende. Opdracht was een musical te schrijven rond het ideeëngoed van Herman Visser - nou, begin maar... Auteur Patrick Bernauw meende dat Scharpenelle, het verhaal van een Vlaams oorlogsweesje uit '14-'18 dat terechtkomt in de oorlogsretoriek van '40-'45, goed die ideeën weergeeft: of hoe de stem van het individu gesmoord wordt in de waan van de dag. De ‘ongelooflijke stilte’ van de zaal tijdens de beklijvende vertolking door Luc Borms van het musicallied Want de engel zal komen maakte duidelijk dat de jury een goede keuze deed.

Noord-Zuidtrofee en waarschuwingen Bourgeois

De aparte, immateriële Noord-Zuidtrofee werd voor het eerst uitgereikt door het ANV als een Visser-Neerlandiaprijs voor de media. Hij ging naar de publieke tv-zender BVN, bet ‘Beste van Vlaanderen en Nederland’.

BVN is sinds 1999 de Nederlands-Vlaamse televisiezender die dagelijks honderdduizenden Nederlanders en Vlamingen in het buitenland een selectie aanbiedt van ‘het beste van Nederland en Vlaanderen op uw scherm’. Binnen ons eigen taalgebied is deze ambassadeur, dixit

Het beeldje behorend bij de oorkonde voor BVN.

minister Bourgeois, weliswaar minder gekend, toch is het de belangrijkste Nederlands-Vlaamse samenwerking op mediavlak. Bourgeois wees erop dat hij in de nieuwe beheersovereenkomst vanaf 1 januari 2006 het aandeel van de Vlaamse programma's optrekt van 20 tot 30 procent.

In het vuur van zijn betoog sprak Bourgeois waarschuwingen uit die uitgerekend het ANV-publiek niet onberoerd kunnen laten. Voor het eerst hoorden we een zetelend minister waarschuwen dat de ‘loten uit elkaar groeien’: ‘In de gesproken taal tekenen zich steeds meer twee varianten af, het polder-Nederlands en het verkavelings-Vlaams. Dat moet gekeerd worden! Wij staan op het punt dat we elkaar in de gesproken taal niet meer begrijpen. We horen elkaar nog wel, maar verstaan elkaar niet meer.’ Bourgeois nam

[p. 17]

met name aanstoot aan de tendens om Vlaamse programma's in Nederland te ondertitelen en vice versa. Uitdrukkelijk riep hij de Taalunie en bijvoorbeeld het ANV op de eenheid te herstellen. ‘Met 22 miljoen staan we in Europa sterker!’

Een blik van buiten

Tussen de laudatio's door modereerde VRT-radioredacteur Bruno Huygebaert een kort debat tussen de Duitse diplomaat Hans-Udo Muzel, de Franse onderwijsspecialist Philippe Noble, de Amerikaanse architect Aaron Betsky en de Brits-Nederlandse columnist Benno Barnard. In het Nederlands uiteraard.

Muzel, destijds de laatste Duitse consul-generaal in Antwerpen, betreurde het dat Nederland nu meer met zichzelf bezig is dan met Europa. De Duitse diplomaat lanceerde meteen de idee om de Taalunie beter te laten functioneren en een bijkomende rol te geven als een Nederlands-Vlaamse cultuuruitdrager, zeg maar een eigen variant van het Goethehuis of de Alliance française.

Barnard wreef de Nederlanders en Vlamingen hun ‘onderling provincialisme’ onder de neus. In het kielzog van minister Bourgeois waarschuwde hij dat dit provincialisme bedreigend is. ‘De taal volstaat niet, de taal is niet gans het volk. Als je geen basis hebt, sterft dit af. Dit dient in het volk geworteld te zijn.’ Concreet hekelde hij dat dvd-spelers vaak de keuze laten tussen... Nederlands (België) en Nederlands (Nederland). ‘Daarmee creeër je verdeeldheid’, was de aperte overtuiging van Barnard.

Philippe Noble zag de voorbije jaren hoe het etatistische Frankrijk anders begon aan te kijken tegen Nederland. Vooral het op compromissen gebaseerde poldermodel wekte in Parijs grote interesse. Toen dat begon te verdampen ontdekte Frankrijk een groeiende verwantschap in het besef dat Nederland met dezelfde problemen kampt. Hun eendere nee is allicht niet toevallig.

Aäron Betsky relativeerde wellicht nog het meest ons belang. Nederland mag dan bij Amerikaanse experts wel hoog aangeschreven staan als architectennatie, Nederland én a fortiori Vlaanderen kent men er niet. ‘Is dat niet het gebied dat je doorkruist op weg van de Nachtwacht naar de Mona Lisa?’

BVN, het mediaboegbeeld van de Lage Landen, krijgt de Noord-Zuidtrofee op een gevoelig moment, waarop weer wordt ingegrepen in de mediawereld.
Het bleef nog lang gezellig tijdens de receptie