Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 109

[p. 15]

Matthijs Röling: ‘Ik ben een Renaissanceschilder’
Elly Cassee

Er leiden veel wegen naar de moderne (Nederlandse) kunst. Vooral de weg naar de non-figuratieve, constructivistische en avantgardistische kunst is druk bewandeld, wat heet, het is er inmiddels filerijden... Daarom is het zo'n verademing eens op pad te gaan over het zachtbemoste weggetje naar het eigentijdse realisme. De ervaren pelgrim herkent en groet de ander en eensgezind gaan ze met onbevangen blik kijken naar wat ik noem de renaissance van de Renaisance. En dan kom je onstuitbaar terecht bij Matthijs Röling.

Matthijs Röling (1943, Oostkapelle) hoort bij die schilders over wie Dieuwke Bakker van Galerij Mokum in 1982 zei, dat zij aandachtig kijken en zorgvuldig schilderen en dat zij hun tijd nemen om een doek te schilderen. Een wat teruggetrokken leven hoort daarbij en dat heeft Matthijs Röling gevonden in het Noord-Groningse Ezinge.

Na zijn opleiding aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag in 1960, waar hij naar eigen zeggen ‘na drie jaar met ruzie afgedonderd werd’, en de

Bomen bij Ezinge, zonder jaar, gewassen inkt

Potami Samos VII, 2004, gewassen inkt

Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam tot 1964 (‘Ik vond het spannend om mee te maken, maar langer dan een jaar hield ik ook dat niet vol’), begon Matthijs Röling als zelfstandig schilder. Halverwege de jaren '60 werd hij door de musea opgemerkt en zijn werk werd positief ontvangen. Vanaf de jaren '70 is Röling een bekend schilder.

Docent

Vanaf 1972 is Matthijs Röling docent aan de Academie Minerva in Groningen. Als docent Schilderen hecht hij grote waarde aan het onderwijzen van de ambachtelijke en traditionele aspecten van de schilderkunst. In deze functie drukte Röling een belangrijk stempel op de Nederlandse figuratieve schilderkunst in het algemeen en op het noordelijke realisme in het bijzonder. Wat is realisme nu eigenlijk precies? Er bestaat een realisme dat exact de werkelijkheid in kaart brengt, als een foto, zoals Jopie Huisman met zijn geschilderde vodden deed. Maar er is ook een realisme dat het pure kijken, de indruk (de impressie), tot uitdrukking brengt. Globaal gezien zou je kunnen zeggen dat bij het realisme de waarneming overheerst. De neiging om een portret, stilleven of landschap volledig natuurlijk weer te geven is in het noorden flink ontwikkeld. Het kan zijn dat, zoals D. Kraaijpoel veronderstelt in ‘Het Noordelijk Realisme’ (2002), dat in

[p. 16]

het noorden meer aan natuurstudie wordt gedaan dan elders, ‘omdat de Academie Minerva verhoudingsgewijs altijd veel modeltekenen, stillevenschilderen en andere waarneming in haar curriculum heeft gestopt’. De noordelijken, met Röling op kop, kijken vooral naar de (Italiaanse en Nederlandse) Renaissance en de Barok.

Prijzen

Tijdens een plechtige bijeenkomst in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, georganiseerd door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, ontving Röling uit handen van Prins Claus de Heineken Prijs voor de Kunst 1994. Tijdens de kunstbeurs ‘Realisme 05’ (januari jl. in Amsterdam) ontving Matthijs Röling de eerste Sacha Tanja Penning voor Nederlandse Figuratieve Kunst uit handen van Karla Peijs, minister van Verkeer en Waterstaat.

Met tulpen en anemonen, 1973, olieverf

Tentoonstelling

Van 24 juli tot en met 13 november 2005 brengt het Frisia Museum te Spanbroek (N-H) de tentoonstelling ‘Matthijs Röling. Mimesis’. Er wordt een selectie van topstukken getoond uit de tentoonstelling die daarvoor in het Drents Museum in Assen te zien was. Röling geldt, zo zegt het Frisia Museum, als het boegbeeld van de hedendaagse figuratieve schilderkunst in Nederland. Zelf bezit het museum een achttal schilderijen van Röling en wil het zijn werk eens extra onder de aandacht te brengen. ‘Door de tentoonstelling

Met Muller schilderde Röling de koepel van het Cultureel Centrum De Oosterpoort (1991)

naar Spanbroek te laten reizen, wordt aan een groot publiek de mogelijkheid geboden de schilderijen, die hoofdzakelijk afkomstig zijn uit particulier bezit en niet eerder publiekelijk zijn getoond, te bezichtigen. Op de tentoonstelling zijn ruim 50 schilderijen uit de periode 1960 tot 2005 te zien, waaronder indringende stillevens, prachtige portretten, naakten, landschappen, interieurs en mythologische voorstellingen. Met deze thematische opstelling beoogt het museum een inzicht te geven in de veelzijdigheid en de virtuositeit van de kunstenaar. De titel van de tentoonstelling Mimesis (Grieks voor nabootsing van de natuur) verwijst naar Rölings onuitputtelijke bron van inspiratie.’

Matthijs Röling is een veelzijdig kunstenaar, in zijn onderwerpkeuze en in zijn techniek. Rond 1975 maakte hij een serie ‘kastjes’ waarin hij zijn onderwerpen realistisch en detail uitwerkte. Röling als Nederlandse twintigste-eeuwse ‘fijnschilder’. Met net zoveel gemak schildert hij echter op impressionistische wijze een aantal naakten uit de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. ‘Welke stijl Röling ook toepast, zijn fabelachtige stofuitdrukking in combinatie met lichtval en kleurgebruik maken zijn werken bij velen geliefd.’

Röling schildert de werkelijkheid om zich heen, al laat zich ook inspireren door de Italiaanse renaissanceschilderkunst (zoals die van Piero della Francesca) en mythologische thema's. Daarover zei hij zelf: ‘Ik was veertien jaar toen ik voor het eerst werk van Piero della Francesca en Paolo Uccello zag. Ik ben van dat werk blijven houden, een voorbeeld in optima forma. De kunstgeschiedenis op zich interesseert mij, misschien wel meer dan goed voor mij is. Geïnteresseerd zijn in andere culturen staat haaks op eigen creativiteit.’ En verder: ‘Van de Italiaanse Renaissance ben ik helemaal van mijn stuk geraakt. Dat heb ik nog

[p. 17]

steeds. Als je dat ziet, dan weet je

De catalogus bij de tentoonstelling van Matthijs Röling

waar het om gaat. Ik schilder tamelijk direct, voel me wel degelijk een impressionist, alhoewel dat niet betekent dat al mijn schilderijen impressionistisch zijn’.

Röling schildert momenteel voornamelijk tuinen en zijn eigen tuin kan hem daarbij inspireren. De titel van de tentoonstelling, Mimesis, verwijst dan ook naar.

Matthijs Röling: fijnschilder, impressionist, en ook schilder van monumentaal werk: te beginnen met wanden plafondschilderingen in het Nijsinghhuis in Eelde: ‘De wandschildering in de zgn. Blauwe Kamer (1983-1984) is de eerste die Matthijs Röling buiten zijn atelier maakte, afgezien van een kleine schildering in het ouderlijk huis (Huis Groenestein, Groningen). Later heeft hij voor diverse andere locaties monumentale schilderingen vervaardigd, waarvan een aantal in samenwerking met anderen, onder wie Wout Muller.’ Die zijn onder andere te zien in de aula van de Rijksuniversiteit Groningen, in Cultureel Centrum het Marnehoes in Wehe, den Hoorn, de muziekzaal in hotel restaurant Kasteel Baexem (vlak bij Roermond) en onlangs (2005) het trappenhuis van het Nationaal Tinnen Figuren Museum in Ommen.

De Italiaanse Renaissance met zijn realistische weergave van de ‘werkelijkheid’ in het klein en in het groot, op doek en wand had als inspiratiebron de Klassieke Oudheid. Matthijs Röling en zijn collega's en leerlingen kennen als inspiratiebron de Italiaanse Renaissance.

De wedergeboorte van een wedergeboorte.

Het bemoste weggetje dat daarheen leidt, moest maar niet geasfalteerd worden.