Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 109

In de kijker

In de teksten en citaten in deze rubriek worden uiteenlopende standpunten over taal ingenomen. Die standpunten zijn niet noodzakelijk ook die van de Vereniging Algemeen Nederlands of van de redactie van Nederlands van Nu. We hopen dat deze rubriek aanleiding kan geven tot reacties van lezers, die we graag publiceren in de rubriek Zeg 'ns wat.

Engels is geen lingua franca

[...] Intussen is de leegloop voor het Frans en het Duits in Nederland volop aan de gang, in Vlaanderen lijkt het met name voor Duits nog een kwestie van maanden of jaren te zijn. In haar rapport voor de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen waarschuwde de adviescommissie Kleine Letteren al in februari 2002 dat een aanhoudende lage instroom van nieuwe studenten voor Duits op termijn niet zonder gevolgen zou blijven voor de universitaire omkadering. Hoewel het voor iedereen logisch mag lijken dat een opleiding met een minimaal aantal nieuwe studenten niet levensvatbaar is, zou het wegsnoeien van de basisomkadering de negatieve spiraal alleen maar versterken, want het aanbod bepaalt in belangrijke mate mede de vraag. De realiteit blijft immers dat het Engels in Europa geen lingua franca is, en dat vele Europeanen ook niet willen dat het dat wordt. Als we ook in de toekomst onze rol als centrum van Europa willen blijven spelen, dan kunnen we de relatieve geslotenheid van onze grote buren enkel beantwoorden met een nog grotere openheid - een openheid die bij vele nieuwe lidstaten (zoals Polen) wel sterk leeft. Om dat te bereiken moet eerst onze houding tegenover het Frans en het Duits weer genormaliseerd worden, onder meer door een zo algemeen mogelijke invoering van een viertalenmodel. Dan zal er geen reclamecampagne nodig zijn om jongeren ertoe te verleiden de talen van Pascal en Goethe, van Proust en Einstein, van Kuifje en Der Alte te leren kennen.

(uit: Benjamin Biebuyck, ‘Waarom Engels kennen onvoldoende is. - Het vreemdetalenonderwijs in de Lage Landen’. In: Ons Erfdeel, jg. 47 (2004), nr. 5, p. 659-670)

Communiceren

Een openbaarvervoerbedrijf heeft belangrijk nieuws dat aan heel het reizigerspubliek moet worden bekendgemaakt. Daarom komt een creatief

[p. 43]

communicatieteam bijeen. Het team heeft lange, creatieve sessies tot in de late avond. Whiteboards en moodboards worden gevuld, vele glazen geleegd. Ideeën worden opgeworpen en afgewezen. Koortsachtig wordt gewerkt aan de beste combinatie van medium, beeld en tekst.

Uiteindelijk komt een van de creatieven op een begenadigd moment van inspiratie met een vondst. Stond in de briefing van het openbaarvervoerbedrijf niet dat de nieuwe campagne moest communiceren dat op 12 december een nieuwe dienstregeling start? Waarom schrijven we dat niet gewoon op?! The briefing is the message. En zo gebeurde het. In de GVB-krant verscheen een grote advertentie met de tekst: ‘Deze krant moet communiceren dat op 12 december de nieuwe dienstregeling start.’

Op deze opmerkelijk kreet werd speels gevarieerd. Zo waren er krantenadvertienties met de mededeling: Deze advertentie moet communiceren dat op 12 december de nieuwe dienstregeling start. En op internet verscheen een gedurfde variatie: Deze banner moet communiceren dat op 12 december de nieuwe dienstregeling start.

De reizigers zullen versteld staan. Mogelijk kennen zij het communicatiemensenjargon ‘dat een advertentie iets moet communiceren’ niet, misschien ergeren ze zich aan dit lelijke Nederlands, maar wat dondert dat? Dan onthouden ze het vast nog beter.

(uit: ‘Het GVB moet iets communiceren’. In: Vakblad Taal, jg. 2 (2004), nr. 12, p. 8)

Taalgebruik van Vlaamse politici

Aan Het Laatste Nieuws (11-12-04) heeft mevrouw Neyts, thans europarlementslid VLD, uiting gegeven aan haar ergernis over het ruwe taalgebruik dat de hedendaagse politiek in Vlaanderen teistert. Let wel: dit is een Vlaams probleem, dat men niet kent in Franstalig België, en ook niet in de buurlanden Nederland, Duitsland, Frankrijk en Engeland. Men kan haast geen minister, inz. geen minister van (Vlaamse?) ‘Kultuur’, aan het woord laten, of hij heeft het over iemand zijn kl... ‘Al die genitaliën, waar moet dat eindigen?’, aldus een beschaamde Annemie Neyts.

Ze heeft overschot van gelijk [...]. Het taalgebruik van de Vlaamse politici, zowel die van de Belgische als die van de Vlaamse regering, en ook van sommigen van het Vlaams Belang, is bijwijlen ergerniswekkend. Wat zijn dat voor lieden? In welke ongure milieus houden die zich op? Hebben die geen opvoeding gehad? Sinds Bert Anciaux [...] het herhaaldelijk [...] had over de kl...dossiers die hij van zijn voorganger geërfd had als minister van Mobiliteit, is, zoals Neyts zegt, ‘het hek van de dam’, en laat zelfs een Herman de Croo, die men tot hiertoe enige beschaving toedichtte, zich verleiden tot cafépraat van het vuilste soort. [...]

(uit: Mark Grammens, ‘Annemie Neyts heeft gelijk’. In: Journaal, 23-12-2004 / 06-01-2005, nr. 435 / 436, p. 3471-3472)

Spreeksnelheid in Vlaanderen en Nederland

In buitenlandse studies bleek er soms wel, soms geen verband te zijn tussen spreektempo en de regionale herkomst van de sprekers. Naar spreeksnelheid in het Nederlands is nog nauwelijks onderzoek gedaan. Of het spreektempo in de diverse regio's van het Nederlandse taalgebied verschilt, viel dan ook moeilijk te voorspellen.

De proefpersonen uit ons onderzoek bleken gemiddeld 4,63 lettergrepen per seconde te produceren. Dit gemiddelde verhult echter flinke regionale verschillen. Zo is er een opvallend verschil tussen Vlaanderen en Nederland. De Vlaamse leraren spraken namelijk beduidend trager dan de Nederlandse. Het gemiddeld aantal lettergrepen per seconde bedroeg in Vlaanderen 4,22 en in Nederland 5,05 - bijna een lettergreep per seconde meer dus.

In Nederland en Vlaanderen waren er flinke regionale verschillen. In Nederland wordt het snelst gesproken in de Randstad. De sprekers uit die regio produceerden gemiddeld 5,42 lettergrepen per seconde. In de rest van Nederland ligt het tempo een flink stuk lager. Daar bedroeg het aantal lettergrepen per seconde respectievelijk 4,96 (Groningen/Drenthe), 4,92 (Zuid-Gelderland) en 4,89 (Limburg). Ook in Vlaanderen wordt niet overal even snel gesproken. Het tempo lag het hoogst in Oost-Vlaanderen, met 4,43 lettergrepen per seconde. In de andere Vlaamse regio's maten we snelheden van respectievelijk 4,25 (West-Vlaanderen), 4,15 (Antwerpen/Brabant) en 4,14 (Limburg) lettergrepen per seconde. Meteen zien we ook dat enkele stereotypen door cijfers gestaafd worden: de Randstedelingen spreken inderdaad opvallend snel en de Limburgers praten het traagst. Spreeksnelheid is dus inderdaad streekgebonden.

(uit: Jo Verhoeven, Guy De Pauw en Hanne Kloots, ‘Wie praat het snelste Nederlands? - Spreeksnelheid in Vlaanderen en Nederland’. In: Onze Taal, jg. 73 (2004), nr. 12, p. 336-338)