Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 109

[p. 41]

Scheldcolumn
Dom blondje
Marc De Coster

In Nederland nomineerde de stichting Bont voor Dieren in 2004 tien bontdragende Nederlanders voor de prijs Dom Bontje 2004. Prinses Máxima behaalde 40% van de stemmen. Het begrip dom blondje is zo ingeburgerd geraakt dat iedereen wel doorheeft dat het bij deze prijs om een woordspeling gaat.

Haarkleur is de afgelopen jaren een bron van eindeloos vermaak en vernedering gebleken. Geen andere kleur dan blond heeft zoveel uitstraling dat het de verbeelding van mensen (vooral dan mannen) op hol laat slaan. Blondjes worden doorgaans beschouwd als aantrekkelijker, sexier en vooral (in de ogen van de door jeugdig uiterlijk geobsedeerde maatschappij) als jonger (en dus vitaler). Maar grappen over ‘het domme blondje’ doen het al jaren goed. Er is zelfs minstens één website gewijd aan het fenomeen: Blondesville - Home of the Dumb Blonde (www.blondesville.com).

In 1999 deed de Universiteit van Coventry een onderzoek bij 120 personen (60 mannen en 60 vrouwen), aan wie gevraagd werd foto's te bekijken van vrouwen met verschillend gekleurde pruiken: platinablond, natuurlijk blond, bruin en rood. Aan de testpersonen werd gevraagd deze vrouwen te beoordelen naar intelligentie, verlegenheid, agressiviteit, temperament en geliefdheid. De resultaten wezen uit dat het platinablonde model veel minder intelligent werd geacht, vooral dan door mannen.

Een blonde vrouw, die verondersteld wordt weinig intelligentie te bezitten, noemen we al decennia misprijzend een dom blondje. In de jaren negentig van de vorige eeuw werd dat scheldwoord vaak verkort tot doblo (wellicht onder invloed van het turbotaalgebruik, dat in 1987 werd beschreven door Jan Kuitenbrouwer).

Het scheldwoord stond nog niet in de grote Koenen van 1986. Zonder enige twijfel gaat het om een ontlening aan het



Engels. Volgens slangdeskundige Eric Partridge werd deze benaming rond 1940 door de Britten uit Amerika geïmporteerd. Daar zou het woord in eerste instantie gebruikt zijn om filmactrice Marilyn Monroe (1926-1962) mee te typeren. Zij lijkt uiteraard de perfecte incarnatie van ‘het domme blondje’, maar was dat ook zo? In de film All about Eve (1950) speelde ze al een weinig intelligent platinablondje. In een paar andere films wordt dat imago alleen maar versterkt: Gentlemen prefer blondes (1952) en The Seven-Year Itch (1955). In de eerstgenoemde film (een komedie over hoe je een rijke vent aan de haak moet slaan) speelt ze een blondje dat weigert een bril te dragen, omdat volgens haar mannen geen aandacht besteden aan vrouwen met een bril. Ze komt uiteindelijk terecht bij een vent die al even bijziend is als zij. Het is in deze prent dat ze het beroemde lied Diamonds are a girl's best friend ten gehore brengt. Haar tegenspeelster Jane Russell speelt het slimmere typetje.

Het oneerlijke stereotiepe beeld is haar altijd blijven achtervolgen. In werkelijkheid was ze geestig en intelligent. Na haar huwelijk in 1956 met toneelschrijver Arthur Miller zei ze ooit aan een journalist: ‘Arthur [Miller] and I are finished. Arthur saw the demon in me... a lot of people like to think of me as innocent, so that's the way I behave to them... if they saw the demon in me they would hate me... I'm more than one person, and I act differently each time... most of the time I'm not the person I'd like to be - certainly not a dumb blonde like they say I am; a sex freak with big boobs.’ Het was zelfs Miller die haar aanraadde om toch maar de rol van dom blondje te vertolken in Some like it hot, want ze hadden het geld gewoon nodig. Haar biografe, Joyce Carol Oates, voegde hier later aan toe: ‘Her problem wasn't she was a dumb blonde, it was she wasn't a blonde and wasn't dumb.’ Volgens sommigen las ze zelfs Dostojevski, Joyce, Freud, Sean O'Casey en Colette.

Het scheldwoord dom blondje (dumb blonde in het Engels) kan onmogelijk voor het eerst van toepassing zijn geweest op Monroe. Volgens Partridge kwam het begrip al in de jaren veertig (van de vorige eeuw) overgewaaid uit Amerika. Toen was Norma Jean (haar werkelijke naam) nog maar 14 jaar. Op 23 juli 1946 tekende ze pas een contract bij Twentieth Century Fox Studios. Het was toen dat ze ook een nieuwe identiteit aannam: Marilyn Monroe: Monroe naar haar moeder en Marilyn naar de actrice Marilyn Miller. Na twee films werd ze de laan uit gestuurd om vervolgens weer te worden aangenomen in 1948. Marilyn was dus beslist niet het eerste domme blondje. Jean Harlow (1911-1937) ging haar (in de jaren dertig) vooraf. Harlow speelde in films als Platinum Blonde (uit 1931) en Bombshell (uit 1933). Deze laatste prent liep in Groot-Brittannië onder de titel Blonde Bombshell. Die titel werd in de pers vrij snel overgedragen op haar en andere dynamische actrices, modellen of showbizzfiguren met

[p. 42]

blond haar, zoals Mae West. Toen Harlow op 26-jarige leeftijd stierf, deden de geruchten de ronde dat dat het gevolg was van vergiftiging door een product waarmee ze haar haar blondeerde. Een ander belangrijk blondje uit die periode was Betty Grable. Zij werd het symbool van blonde deugdzaamheid en de wil om een bijdrage te leveren aan de oorlogsinspanningen. Ze was een pin-up, van wie de benen verzekerd waren voor 1 miljoen dollar. Samen met andere pin-ups vertegenwoordigde zij de droom van iedere Amerikaanse vrouw tijdens de oorlog. Blank en licht werden het symbool van morele zuiverheid. Blond was dan ook de favoriete kleur van een seksgodin uit Hollywood. In 2003 verscheen van Joanna Pitman het intrigerende boek On blondes. Volgens Pitman kon Betty Grable, die erg intelligent was, onmogelijk als een dom blondje bestempeld worden. Kandidaten waren er overigens genoeg, ook in latere periodes. Sandra Dee, Doris Day en Debbie Reynolds werden de blonde iconen van de jaren vijftig en zestig. Verder waren er nog Jayne Mansfield, Anita Ekberg (La dolce Vita), Diana Dors (een Britse actrice) en uiteraard Brigitte Bardot. Wellicht was Jean Harlow het eerste echte domme blondje.

In het begin van de 20e eeuw dook in Amerika de slang-term blondie op. In de jaren twintig raakte blonde chorus girl in zwang. De jaren dertig kenden de term peroxide blonde. Anita Loos' roman Gentlemen prefer blondes (waarop later de film werd gebaseerd) verscheen in 1925. Vermoedelijk moet rond die periode het scheldwoord dumb blonde ontstaan zijn, al is daar in Engelse slangwoordenboeken (afgezien van Partridge) geen spoor van terug te vinden. Het archetype van het domme blondje was evenwel Lorilei Lee, het personage dat Marilyn Monroe vertolkte in Gentlemen prefer blondes, de film waarmee ze ook echt beroemd werd. Partridge geeft nog het synoniem dizzy blonde. In Amerika werd een domme vrouw in het begin van de 20e eeuw ook een dumb Dora genoemd. Brewer's Dictionary of Phrase and Fable (1999) noemt de term dumb blonde (ten onrechte) gedateerd.

Een hedendaagse variant van het domme blondje is de bimbo. Daarmee bedoelen we een ordinaire, sexy vrouw, met de bijgedachte aan dom. In Amerika wordt dit woord al gebruikt sinds het begin van de vorige eeuw. Eigenlijk gaat het om een verbastering van het Italiaanse bambino (klein kind). In het slangtaalgebruik kan het slaan op een baby, een man of tegenwoordig een jonge, leeghoofdige maar aantrekkelijke vrouw (doorgaans met lang haar en grote borsten). De Baya Beach Club in Rotterdam zou volgens insiders de grootste verzamelplaats van bimbo's zijn. Een mannelijke bimbo wordt een himbo genoemd.