Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 109

Vraag het maar!

Lurven

Ik werk als journaliste voor de Belgische krant Het Belang van Limburg en probeer voor een lezer de etymologie van het woord lurven te achterhalen. Hebt u daar informatie over?

Bij de lurven pakken, vatten, grijpen, nemen betekent ‘iemand ruw of stevig vastgrijpen, in de kraag vatten’. Aangezien in de kraag vatten en bij zijn vodden krijgen (en nog het verdwenen bij de lappen) in de kledingsfeer liggen, dacht men aanvankelijk aan een kledingstuk. Nevenuit-drukkingen willen nog wel eens de oorsprong helpen verklaren: bij de kladden, de kraag, de vodden, de pakken, de lappen, bij zijn slippen (ZN), bij de kantshaken (dial.), bij zijn vacht krijgen, bij de polten enz. Nieuw is de uitdrukking allerminst. ‘Joosje heeft me by de lurven’, schreef Vondel al. Als nevenvorm komt ook lorven voor. Het is ook een werkwoord (geweest): je moet dat kind niet zo lurven, niet zo aan de leden trekken; het meisje lurft met haar pop enz. Tuinman (1726) meende dat het uit het Latijn kwam, van larva ‘masker’: dus ‘iemand bij zijn masker grijpen’. Het WNT en Van Dale houden zich op de vlakte, maar het etymologisch woordenboek van De Vries en De Tollenaere meldt lurf als ‘slip’ (oudste vindplaats tot nu toe ca. 1610) en dat lijkt me in aansluiting op ‘slippen’ e.d. de juiste uitleg. Lurf als ‘slip’ is ook in het Noors te vinden: lurva betekent ‘vod’ en dan zijn we rond. Je grijpt iemand bij een uitstekend, afhangend of gemakkelijk deel op gelijke hoogte. ER

Valling

Waar komt het woord valling voor een verkoudheid vandaan? G.G.

In de provincies West- en Oost-Vlaanderen, Antwerpen en Vlaams-Brabant is het dialectwoord voor een verkoudheid algemeen een valling, in West-Vlaanderen vollinge. Er is de neusvalling of kopvalling en borstvalling. Het woord betekent letterlijk natuurlijk ‘het vallen, wat valt’. Het woord moet dus worden begrepen als ‘kou die op een lichaamsdeel valt’. Zo zegt iemand die een neusverkoudheid had, wel eens ‘de kou is op mijn borst gevallen’. Het woord is goed te vergelijken met het verouderde Nederlandse woord zinking, dat eveneens verkoudheid betekent en dat Van Dale omschrijft als ‘aandoening waarbij kwade vochten naar een lichaamsdeel trekken en daar pijn veroorzaken’. FD