Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 108

[p. 34]

Schrijft Knack Belgisch? (16)
Siegfried Theissen

1. Regenscherm i.p.v. paraplu

‘ ...en een enkeling met zijn regenscherm vecht tegen de wind.’ (Knack, 31-03-1999)

Kramers en Van Dale Hedendaags Nederlands (HVD) beschouwen het als Belgisch-Nederlands. De Grote Van Dale (GVD) zegt slechts dat het ‘niet algemeen’ gebruikelijk is. Uit het overzichtstabelletje blijkt dat regenscherm al tien jaar geleden niet vaak voorkwam en dat je het nu nog maar heel sporadisch tegenkomt.

	Knack I ('91-'95)	Knack II ('96-'98)	Knack III ('99-'00)
regenscherm	8 (10%)	4 (7%)	1 (4%)
verkleinen	72 (90%)	56 (93%)	24 (96%)

2. Stortbad i.p.v. douche [duV]

‘De moord in het stortbad’ (Knack, 20-01-1999)

De GVD maakt geen bezwaar tegen stortbad. De HVD zegt dat het archaïsch is. Kramers echter beschouwt het in de betekenis van douche als Belgisch-Nederlands. Daarnaast kan stortbad volgens Kramers ook nog de standaardtalige betekenis ‘ontnuchtering’ hebben. Het overzichtstabelletje laat zien dat je stortbad in Knack niet meer vaak tegenkomt. In de uitdrukking ‘een koude douche’ kwam trouwens nooit stortbad voor.

	Knack I ('91-'95)	Knack II ('96-'98)	Knack III ('99-'00)
stortbad	11 (13%)	4 (9%)	2 (9%)
douche	76 (87%)	42 (91%)	21 (91%)

De GVD mag dan stortbad als Standaardnederlands beschouwen, in de Van Dale Frans-Nederlands wordt het Franse douche slechts door douche vertaald. In het NRC-corpus heb ik trouwens maar één enkel voorbeeld van stortbad in een figuurlijke betekenis gevonden:

‘Ronkende basnoten en gierende flageoletten overspoelen het publiek als een louterend stortbad.’ (NRC, 06-04-1993)

3. Hernemen i.p.v. hervatten; weer op gang komen; wederopvoeren

‘Als Weik er weer bovenop is, zullen wij onze acties hernemen.’ (Knack, 13-01-1999)

‘ ...het ergste was voorbij en maandag zou de macht hernemen.’ (Knack, 24-06-1998)

‘Deze ‘Don Giovanni’ is ongetwijfeld het hernemen waard.’ (Knack, 21-08-1996)

In de bovengenoemde betekenissen beschouwen de GVD, de HVD en Kramers hernemen als Belgisch-Nederlands, een leenvertaling van Fr. ‘reprendre’. In de drie Knack-corpora kwam hernemen respectievelijk 122, 70 en 71 keer voor, d.i. ca. 24, 23 en 10 maal per jaargang. De laatste twee jaar is het gebruik ervan in Knack dus meer dan gehalveerd.

4. Objectief (het) i.p.v. doel, doelwit, doelstelling, oogmerk

‘Dat is een mooi objectief. In tien jaar kan er veel veranderen.’ (Knack, 11-08-1999)

Volgens de drie geraadpleegde woordenboeken is objectief in de bovengenoemde betekenis Belgisch-Nederlands. Het is een leenvertaling uit het Frans (‘objectif’). De GVD en de HVD voegen er nog aan toe dat het ‘niet algemeen’ is. In de drie Knack-corpora kwam het respectievelijk 65, 44 en 11 keer voor, d.i. ca. 13, 15 en 5 maal per jaargang. De laatste tijd heeft objectief dus heel wat terrein verloren en vind je het nog maar éénmaal per tien nummers.

5. Gunstmaatregel i.p.v. voordelige maatregel gunstprijs i.p.v. voordelige prijs, spotprijs gunsttarief i.p.v. voordeeltarief gunstvoorwaarden i.p.v. gunstige voorwaarden

‘Nu komt daar nog eens deze fiscale gunstmaatregel bovenop.’ (Knack, 22-12-1999)

‘Tot het eind van deze maand ligt deze CD voor een gunstprijsje in de winkel.’ (Knack, 09-11-1994)

‘ ...waarin enkele geldschieters ... tegen een gunsttarief de lening verstrekken.’ (Knack, 03-03-1999)

‘ ...de Vlamingen die er tegen gunstvoorwaarden een sociale woning konden betrekken.’ (Knack, 10-07-1991)

De GVD en de HVD vermelden gunstprijs, gunsttarief en gunstvoorwaarden als Belgisch-Nederlands. Kramers heeft de afwijkingen gunstkoop en gunstprijs opgenomen. Gunstmaatregel tref je aan in het Woordenboek voor correct taalgebruik (Theissen et alii), waarin ook nog gunstarbeid en gunstkaart gesignaleerd worden. In de verschillende Knack-corpora kwamen slechts gunstmaatregel (respectievelijk 9, 5 en 2 keer), gunstprijs (3, 0 en 0 keer), gunsttarief (5, 6 en 2 keer) en gunstvoorwaarden (2, 0 en 0 keer) voor. Alle vier worden ze dus slechts sporadisch gebruikt en bovendien hebben ze de laatste twee jaar nog terrein verloren. Het door Kramers vermelde gunstkoop(je)

[p. 35]

ben ik al helemaal niet tegengekomen en ook gunstprijs en gunstvoorwaarden schijnen sinds een vijftal jaren in Knack niet meer voor te komen.

6. Voorbehouden i.p.v. gereserveerd, (reserveren)

‘ ...de nieuwe parkeerkaart waarmee ze op voorbehouden plaatsen kunnen parkeren.’ (Knack, 22-10-1997)

De GVD en Kramers beschouwen dit als Belgisch-Nederlands. De GVD voegt er nog aan toe dat het ‘niet algemeen’ is. De HVD vermeldt slechts de AN-betekenis ‘hem was de eer voorbehouden’. Het overzichtstabelletje laat zien dat het Belgische woord de laatste jaren terrein verloren heeft, maar dat het toch nog bijna even vaak voorkomt als gereserveerd.

	Knack I ('91-'95)	Knack II ('96-'98)	Knack III ('99-'00)
voorbehouden	117 (52%)	63 (55%)	37 (46%)
gereserveerd	106 (48%)	52 (45%)	43 (54%)

Omdat voorbehouden ook als infinitief gebruikt zou kunnen warden, heb ik de AN-vorm reserveren opgezocht, maar er is vlug gebleken dat het Belgische woord bijna uitsluitend als voltooid deelwoord voorkwam. Eigenaardig genoeg was de infinitiefvorm haast altijd reserveren.

7. Fier op, over i.p.v. trots op

‘Fier zijn op iets uit het verleden?’ (Knack, 08-11-2000) ‘ ... en ik heb dus gewonnen. Daar ben ik dus fier over.’ (Knack, 16-06-1999)

Geen van de drie geraadpleegde verklarende woordenboeken vermeldt fier over. Het staat wet in het Woordenboek voor correct taalgebruik. Fier op wordt door de drie geraadpleegde woordenboeken als Belgisch-Nederlands beschouwd, dat echter volgens de GVD en de HVD ‘niet algemeen’ is. Het overzichtstabelletje laat de volgende verhouding zien tussen de twee Belgische varianten en de AN-vorm:

	Knack I ('91-'95)	Knack II ('96-'98)	Knack III ('99-'00)	NRC ('93-'94)
fier op	50 (29%)	51 (41%)	15 (19%)	4 (0,7%)
fier over	12 (7%)	8 (7%)	1 (1%)	0 (0%)
trots op	113 (64%)	64 (52%)	61 (80%)	565 (99,3%)

We constateren dus dat fier over nu haast niet meer voorkomt, dat fier op in Knack, na een toename in de tweede periode, de laatste twee jaar heel wat terrein verloren heeft en dat het in NRC in minder dan 1% van de gevallen gebruikt werd. Er wordt dus geen bezwaar gemaakt tegen fier ‘an sich’, als het maar niet met het voorzetsel op of over gebruikt wordt, maar iedereen weer dat het in België veel gebruikelijker is dan in Nederland. Dat blijkt ook duidelijk uit de volgende cijfers:

	Knack I ('91-'95)	Knack II ('96-'98)	Knack III ('99-'00)	NRC ('93-'94)
fier	253 (27%)	220 (37%)	113 (26%)	144 (5%)
trots	695 (73%)	370 (63%)	326 (74%)	2731 (95%)

We zien ook dat trots de laatste twee jaar het terrein teruggewonnen heeft dat het in 1996-1998 verloren had en dat er nu in driekwart van de gevallen ook in Knack voor het in Nederland gebruikelijke woord gekozen wordt.

8. Finaliseren i.p.v. afronden, afwerken finalisering i.p.v. afronding, afwerking

‘Opvallend is evenwel dat onze opvolgers geen enkele moeite deden om het contract met Taiwan te finaliseren.’ (Knack, 27-03-1996)

‘Bij de uitvoering en de finalisering ervan komt dit duidelijker dan ooit tot uiting.’ (Knack, 03-12-1997)

De drie geraadpleegde woordenboeken hebben finaliseren/finalisering niet opgenomen. Het Woordenboek voor correct taalgebruik signaleert echter de leenvertaling finaliseren (Fr. ‘finaliser’) als Belgisch-Nederlands. Finalisering (in het Frans ‘finalisation’) zoek je ook daar vergeefs. In de drie Knack-corpora kwamen deze twee woorden in totaal slechts drie keer voor: het substantief en het werkwoord telkens één keer in Knack II (1996-1998) en het werkwoord één keer in Knack III (1999-2000).

9. Een streep onder iets trekken i.p.v. een streep onder iets zetten, iets als afgedaan beschouwen

‘Maar die zaak ligt nu achter ons. Ik heb er een streep onder getrokken.’ (Knack, 17-02-1999)

De HVD beschouwt dit als Belgisch-Nederlands. De GVD en Kramers vermelden alleen maar de standaardtalige vorm een streep onder iets zetten. Het overzichtstabelletje laat de volgende verhoudingen zien tussen de Belgische en de AN-vorm:

	Knack I ('91-'95)	Knack II ('96-'98)	Knack III ('99-'00)
een streep onder iets trekken	12 (92%)	6 (55%)	6 (100%)
een streep onder iets zetten	1 (8%)	5 (45%)	0 (0%)

Meestal hebben we in de tweede periode een toename van het gebruik van Belgische woorden geconstateerd. Hier krijgen we dus een atypisch beeld: de AN-vorm heeft in 1996-1998 terrein gewonnen, maar de laatste twee jaar weer helemaal verloren. Nu schijnt nog maar de Belgische vorm voor te komen.