Schooltaaltip
Schooltaaltip (9)
Invallers en uitvallers
Peter Debrabandere
Leraren die wegens ziekte of om andere redenen een tijdje hun functie niet kunnen uitoefenen, worden vaak vervangen door een tijdelijke werkkracht. Zo'n werkkracht wordt in Vlaanderen vaak aangeduid met het zelfstandig naamwoord interim, interimaris of interimair. De meeste verklarende woordenboeken - behalve de dikke Van Dale - keuren die termen af. Ze nemen overigens niet allemaal alle drie de termen als trefwoord op. Ter vervanging worden de volgende woorden opgegeven: vervanger, invaller, waarnemer, tijdelijke leerkracht, uitzendkracht. Het meeste gebruikelijke woord (vooral in de omgangstaal) is invaller. En laat het nu net dat woord zijn dat in Vlaanderen het minst gebruikt wordt. Het woord is in Vlaanderen evenwel niet onbekend, want in het voetbal wordt niet alleen over vervangers gesproken, maar ook over invallers. Uitzendkrachten kunnen in het onderwijs natuurlijk alleen maar terechtkomen als ze hun weg naar school via een uitzendbureau gevonden hebben, maar dat is in Vlaanderen niet erg gebruikelijk.
Het woord interim is in het Nederlands natuurlijk wel bruikbaar, maar niet in de betekenissen die er in Vlaanderen soms aan gegeven worden, nl. de bovenstaande betekenis en ‘tijdelijke betrekking, vervanging, waarneming’. Het woordje interim - Latijn voor ‘een tijdje’ - is in de verbinding ad interim in het Nederlands terechtgekomen. Wie een tijdje een bepaalde functie uitoefent, kan dus achter zijn functieaanduiding de verbinding ad interim voegen: directeur ad interim bijvoorbeeld. Het moet daarbij steeds om een leidinggevende functie gaan, want verder zijn ook nog mogelijk: minister, president, voorzitter, decaan, rector, manager en afdelingshoofd ad interim, maar niet slager, inspecteur, leraar en leerkracht ad interim. Eigenaardig genoeg zijn ook burgemeester, wethouder en (in België) dus ook schepen ad interim niet gebruikelijk, maar dat heeft er wellicht mee te maken dat hier de verbindingen waarnemend burgemeester, wethouder en schepen geen concurrentie dulden van de aanduiding met ad interim. In Nederland komt ook loco-burgemeester voor. Verder kun je ook iemand ad interim benoemen en aanstellen.
Van functieaanduidingen in combinatie met
ad interim naar samengestelde zelfstandige naamwoorden met
interim is maar een klein sprongetje:
interim-minister, -president,
-voorzitter, -decaan, -rector, -manager, -afdelingshoofd, en ook - maar nu raakt de logica een beetje zoek -
-burgemeester, -wethouder. Met
interim- is meer mogelijk dan met
ad interim: interim-baas, -bestuurslid, -secretaresse, -jurist, -professional, -regering en
-bestuur (al komt
bestuur ad interim ook wel eens een keertje voor). Samenstellingen als
interim-slager, -inspecteur, -leraar en
leerkracht zijn dan weer volstrekt ongebruikelijk. Ten slotte bestaat ook de uitdrukking
op interimbasis (of
op ad-interimbasis) - bijvoorbeeld in
een functie op interimbasis vervullen - maar in geen enkel woordenboek vind ik die vrij gangbare uitdrukking.
Met de titel van dit stukje heb ik u nu wellicht op het verkeerde been gezet, want een uitvaller is helemaal niet diegene die door de invaller vervangen wordt. Je zou natuurlijk wel kunnen zeggen dat een leraar of een directeur of welke werknemer dan ook (door ziekte) uitvalt en dus door een tijdelijke kracht vervangen moet worden. Maar dat kan natuurlijk alleen met een knipoogje naar een sport of een activiteit waarbij het erop aankomt de eerste te willen zijn of toch de eindstreep (ook figuurlijk) te halen. Een uitvaller is iemand die niet meekomt, die het bij een onderneming niet tot het einde kan volhouden, in wedstrijden (wielrennen, hardlopen, autoracen enzovoort), maar ook bijvoorbeeld op school. Een leerling of student die niet meekomt en voortijdig moet afhaken, is een uitvaller. In het onderwijs is die term in Vlaanderen volstrekt onbekend. Als ik in www.google.com zoek naar Nederlandse websites waarin zowel school als uitvaller voorkomt, dan krijg ik 70 treffers, maar dezelfde zoektocht in Belgische websites levert geen enkele treffer op. Is er in Vlaanderen dan een ander woord gangbaar? Neen! Bij mij op school is wel eens sprake van gestopte(n) en die term vind ik wel enkele keren in Google, ook in Nederlandse websites, maar hij staat in geen enkel verklarend woordenboek, wat op zich natuurlijk geen argument contra is. De term komt me een beetje onbeholpen voor, maar dat is natuurlijk alleen maar een gevoelsargument. Een objectief argument is dat er andere schooltermen bestaan met uitval erin: studie-uitval en schooluitval.
Auteursrechtelijk beschermd