Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 107

[p. 16]

Extra Muros
‘Een feest voor het Nederlands’
Het vijftiende Colloquium Neerlandicum (24-30 augustus 2003)

Op de openingszitting van het Colloquium Neerlandicum is het ANV traditioneel vertegenwoordigd en niet ten onrechte, want dit driejaarlijkse congres is een bijzondere traditie. Een internationaal congres, waarvan de deelnemers komen uit alle landen waar Nederlands op de universiteit hoofd- of bijvak is, en waar het Nederlands dan ook de congrestaal is, geeft in onze cultuur van lichte ontkenning van het belang van onze taal een bijzonder gevoel. Ditmaal werd het congres gehouden in het fraaie gebouw van de Gasunie in Groningen.

Na de officiële opening door directeur en gastheer Verberg werd het woord gegeven aan de heer Koen Jaspaert, algemeen secretaris van de Nederlandse Taalunie die in wezen de spil vormt van het Nederlands-Vlaamse taalbeleid, en daarmee ook van de contacten in de neerlandistiek extra muros, van de gelden die daartoe nodig zijn en van de verdere steun vanuit Nederland en Vlaanderen. Het werd een zeer positief ingestelde toespraak. Jaspaert sprak van ‘een feest voor het Nederlands’ en trachtte zich duidelijk los te schudden van de modieuze somberheid ten aanzien van de spankracht van het Nederlands. Van de vier- tot zesduizend talen die er op aarde worden gesproken, zo zei hij, neemt het Nederlands de veertigste plaats in. Kijken we naar het bruto nationaal product, een van de manieren om de taal qua grootte en kracht langs de meetlat te leggen, dan horen we zelfs bij de toptien! De boekproductie en de vertalingen stuwen het Nederlands naar eenzelfde hoogte. En de bedrijven dan en de verengelsing? Toegegeven, daar verliest het Nederlands het van het Engels. Maar je zou ten aanzien daarvan ook kunnen zeggen: ‘Met het Engels gaat het nóg beter dan met het Nederlands.’ Een ontwapenende invalshoek, die zorgde voor een bevrijde lach van het grote gezelschap. Het project van het automatisch vertaalprogramma is sinds juni officieel afgerond, vervolgde Jaspaert, de spraaktechnologie zal ons verder helpen het technologische tijdperk goed te doorstaan.

En dan kwam de officiële mededeling waar wij al langer op hoopten en wachtten: Suriname treedt in december toe tot de Nederlandse Taalunie. Deze kent nu drie deelnemende landen. Ja, nu was het toch wel feest in de zaal! Dat was hét moment voor de spreker ook enkele zorgen toe te laten. Het gaat objectief gezien goed, maar we mogen de ogen evengoed niet sluiten: de sociaal-economische situatie is wellicht het meest bedreigend voor de neerlandistiek extra muros: zal economische krapte de kleinere vakgroepen wegbesparen? De Nederlandse Taalunie wil gelukkig daarin zeker bijstaan en dat was toch een kleine opluchting voor veel aanwezigen. Binnen de muren, in Nederland en Vlaanderen, is ook niet alles gunstig: de belangstelling voor de studie Nederlands neemt af, de docenten en het personeel hebben het zeker niet gemakkelijk. En de werking daarvan op de internationale neerlandistiek is natuurlijk van groot belang.

De Nederlandse Taalunie kan vooralsnog op dezelfde financiële voet verdergaan. Zij zal evenwel geen spectaculair nieuwe zaken gaan aanpakken, maar zet het in 2002 ingezette beleid voort: lokaal ondersteuning van de vakgroepen, regionaal ondersteuning van het docentenplatform en centraal de verbinding tot stand brengen.

Al met al, vond Koen Jaspaert, is er toch reden genoeg om te feesten. En het succes van het Nederlands is hoe dan ook het succes van de mensen die er iets voor doen en niet van de Nederlandse Taalunie. Daarmee konden de aanwezigen zich gesterkt voelen.

Kader Abdolah

Het woord was aan de schrijver Kader Abdolah. Hij moest even wennen: ‘Goedemiddag.’ Er volgde een grappige stilte, die een reeks woorden voorbereidde. ‘Ik voel me thuis’ was de opmaat naar de mooie presentatie, in woord en gebaar, die Abdolah hield te midden van mensen die evenals hij hun weg hadden moeten vinden in het Nederlands. ‘De Nederlandse taal is de enige taal die ons hier verbindt’, zo vervolgde hij, ‘50% in mij is vreemde taal, maar ik voel me thuis en ik wil het mooi vertellen.’ En dat deed hij.

Abdolah wilde weg uit Iran, naar de vrijheid, maar eerst hield zijn vader, doofstom en van hem afhankelijk, zijn voornemen tegen. Maar Amerika trok. De zoektocht naar asiel eindigde echter niet in Amerika, maar in Amsterdam en de Engelse taal werd het Nederlands. Daarin werd hij uiteindelijk de schrijver die hij had willen worden, een andere schrijver misschien, want ‘de Nederlandse taal heeft mij, heeft jullie veranderd!’ Het publiek genoot van het licht ironische, maar tegelijkertijd warme relaas over de strijd om een nieuwe woordenschat op te bouwen: acht, negen jaar schrijft Abdolah dezelfde rubriek in de Volkskrant van 570 woorden, telkens even veel woorden, ‘alleen de volgorde verander ik’. Hoorbaar plezier, de zaal was gereed voor het congres.

Openingslezing

De openingslezing werd gehouden door prof.dr. F. Zwartjes,

[p. 17]

rector magnificus van de Rijksuniversiteit Groningen, en handelde over ‘Aspectueel en temporeel eens: taalverandering in de tweede helft van de twintigste eeuw’. Ondanks de Nederlandstalige aankondiging en lezing bevatte het uitreikvel verder Engelse termen: semantic, logic, aspectual. Onduidelijk was of de spreker daarmee op zichzelf iets wilde zeggen; het effect was wel dat daarnaast mondeling Nederlandse termen vielen en deze snel gerelateerd moesten worden aan de aanwezige Engelse termen op het uitreikvel. Aan de hand van voorbeeldzinnen werd eens in de rij geplaatst met wel eens, al weleens, zo nu en dan eens, eens te meer, niet eens enz. en werd via de gebruikte context ‘geproefd’ welke aspectuele en temporele kenmerken zich in genoemde woorden voordeden, resp. voor konden doen. Uit het proeven bleek dat niet iedereen dezelfde smaak had, zodat de categorieën duidelijk waren, maar over de toepassing verschillend werd gedacht.

Congres

Met deze lezing verklaarde de voorzitter van de IVN, prof.dr. Guy Janssens, het congres voor geopend. De thema's waren goed verdeeld over de verschillende onderdelen van het vak, van theoretische taalkunde tot Nederlands als vreemde taal, van vertalen tot middeleeuwse letterkunde, van koloniale literatuur tot culturele identiteit, van taalverwerving tot moderne letterkunde. Iedereen moet gedurende de week wel wat van zijn gading hebben gevonden en collega's uit het vakgebied hebben ontmoet.

Het zal een beeld geven van de spreiding van de neerlandistiek in de wereld, als ik vermeld dat de bijdragen voor de lezingen kwamen van onderzoekers en docenten uit:

Amsterdam, Aucklandpark, Berkeley, Bloemfontein, Bloomington, Boedapest, Bochum, Bologna, Bratislava, Bremen, Coïmbra, Debrecen, Gent, Groningen, Hamburg, Helsinki, Hull, Jakarta, Leiden, Leuven, Londen, Louvainla-Neuve, Ljubljana, Maastricht, Madison, Madrid, Michigan, Milaan, Bergen (Mons), Moskou, Münster, Nijmegen, Oldenburg, Olomouc, Padova, Parijs, Potchefstroom, Poznan, Praag, Pretoria, Rome, Roubaix, Sheffield, Stellenbosch, Stockholm, Tilburg, Timisoara, Triëst, Utrecht, Warschau, Wenen, Wroclaw, Würzburg.

Het congres mocht er wezen, er zijn contacten gelegd, er is inspiratie opgedaan en men zou binnen de muren eens wat kunnen overnemen van het enthousiasme en de liefde voor het Nederlands van buiten. Hoe zei Koen Jaspaert het ook weer? Het succes van het Nederlands is hoe dan ook het succes van de mensen die er iets voor doen. Marja Kristel, de directeur van de IVN, en allen die hieraan hebben bijgedragen, kunnen tevreden zijn. (ER)