Neerlandia. Jaargang 106

[p. 34]

ANV-Nieuws
Visser-Neerlandiaprijs voor Dr. A.H. Loor
Bezoek aan Suriname
● Pim van der Meiden

Dr. A.H. Loor, Surinamer met een Visser-Neerlandiaprijs bedacht.

Zondag 27 oktober land ik laat in de middag op Zanderij. Vroeg in de avond sta ik buiten het vliegveld waar ik word opgehaald door goede Surinaamse vrienden die me naar Paramaribo zullen brengen. Het is heel druk en het valt me op hoeveel Nederlands de mensen spreken. In de auto zeg ik het. ‘Dat vind jij natuurlijk wel goed’, zeggen mijn vrienden. Ik beaam het.

Twaalf jaar geleden was ik hier voor het laatst. Er ging toen van Paramaribo in donker iets dreigends uit. Iedereen was bang en het hotel Torarica lag als een bastion van beschaving en rust in een duistere omgeving. Nu ligt het midden in een gezellig uitgaanscentrum: terrasjes, eethuizen, een koffiebar met goede espresso, een gelegenheid waar poffertjes en pannenkoeken te krijgen zijn. De sfeer is ontspannen, Paramaribo is een veilige stad.

Suriname nu

Veel van het oppervlakkig gezien gunstige beeld moet gerelativeerd worden. De Surinaamse gulden is enorm gedevalueerd. In mijn jeugdjaren (van 1951 tot 1955 woonde ik in Paramaribo) was de Surinaamse gulden twee keer zoveel waard als de Nederlandse. In 1990 was de officiële koers ongeveer één op één, maar op de zwarte markt kocht je tien Surinaamse guldens voor één Nederlandse en dat gebeurde in een zeer grote openheid. Nu krijg ik voor één euro 2700 Surinaamse guldens. De levensstandaard van de Surinaamse bevolking is relatief hoog. Niemand zal echter precies uitleggen in welke mate hij of zij geld ontvangt van verwanten uit Nederland. Een groot deel van de bevolking heeft een Nederlands paspoort en veel Surinaamse Nederlanders komen in hun oude vaderland overwinteren. Het vliegtuig heen was overladen vol en de terugreis was niet voor de helft volgeboekt. Hoe anders dan in 1980 toen het vliegtuig vol zat met ‘vakantiegangers’ die in werkelijkheid naar Nederland gingen met het doel zich daar te vestigen. In 1990 zag ik weinig verschil in de bezettingsgraad van de vliegtuigen heen of terug.

Suriname lijkt redelijk stabiel maar er wordt angstig uitgekeken naar de volgende verkiezingen. De huidige regering geldt als passief. Sommigen vrezen een terugkeer van Wijdenbosch, anderen menen dat Bouterse de grote kanshebber is. Het immense ambtenarenapparaat blijft een groot probleem maar niemand durft het aan te pakken. Illegale goudwinning door Braziliaanse avonturiers is een bedreiging van het milieu en levert het land niets op. De Brazilianen maken tien procent van de bevolking uit. In Guyana en Brazilië zet men het leger in tegen deze lieden. Ik heb iemand krachtig horen pleiten dat in Suriname ook te doen. Tenslotte is er de klacht dat veel bedrijven door extreem hoge eisen van de vakbonden failliet zijn gegaan. Kapotte plantage is de treffende titel van een mooi boek over Suriname van de hand van John Jansen van Galen.

Dr. A.H. Loor

Ik ben naar Suriname gekomen om een Visser-Neerlandiaprijs uit te reiken aan André Loor, de ‘grand old man’ van de Surinaamse historici. Bijna alle Surinaamse historici zijn leerlingen van hem. Hij heeft redelijk veel gepubliceerd, vooral ook gedenkboeken, maar zijn bekendheid bij het grote publiek is vooral te danken aan zijn activiteiten als popularisator. Jarenlang verzorgde hij programma's

[p. 35]

over de Surinaamse geschiedenis op de televisie. Daarbij verwoordde hij de Surinaamse identiteit op een voortreffelijke wijze, waarbij hij geen enkele bevolkingsgroep buitensloot. Ook over personen wist hij altijd wel iets positiefs te zeggen.

De prijsuitreiking op 30 oktober in de Nederlandse ambassade is een groot succes. De opkomst is ruim boven de honderd procent, omdat meer mensen zonder uitnodiging zijn binnengekomen dan er hebben afgezegd. Ook twee functionarissen van de Nederlandse Taalunie, Koen Jaspaert en Maryse Bolhuis, zijn aanwezig: Suriname is nu bijna geassocieerd lid van de Taalunie. De plaatsvervangend chef de poste is op het laatste moment verhinderd omdat een tandartsbehandeling langer duurt dan voorzien was. De ambassadeur heeft zijn geloofsbrieven nog niet overhandigd, is wel aanwezig maar officieel dus nog niet. Er is informeel een regeling getroffen om mij in te leiden. Dankzij radio-uitzendingen wist binnen de kortst mogelijke tijd heel Suriname dat Loor een prijs had gekregen. Niemand heeft ook maar enige aanstoot genomen aan het feit dat het een Nederlandse prijs betrof, uitgereikt op de Nederlandse ambassade, vanwege verdiensten voor de Nederlandse taal- en cultuurgemeenschap. Bloemstukken werden ook bezorgd door mensen die vroeger uitgesproken Surinaamse nationalisten waren. Dat iemand speciaal uit Nederland gekomen is om de prijs uit te reiken, werd positief gewaardeerd. Enkele weken na mijn vertrek werd Loor bij bevordering door de president benoemd tot commandeur in de Ereorde van de Palm.

Het Nederlands in Suriname

Ruim een week voor mijn aankomst verscheen op 22 oktober in De Ware Tijd een artikel over de taalsituatie in Suriname. Meer dan zestig procent van de bevolking spreekt het meest en het best Nederlands. Meer dan tachtig procent van de bevolking is tevreden met Nederlands als nationale taal. Scholieren spreken meer Nederlands dan volwassenen. De invloed van het Sranan, Sarnami Hindi en Javaans loopt terug. De positie van het Nederlands is de laatste tijd alleen maar sterker geworden. Ook is heel duidelijk waarneembaar dat het Nederlands steeds minder een eigen variant is van de standaardtaal in Nederland. Nederlandse taalkundigen hebben er in het verleden wel voor gepleit het Surinaams Nederlands als een eigen taal te zien maar dat wordt moeilijker te verdedigen. Een eigen intonatie en een heel beperkte eigen woordenschat maken nog wel dat de taal iets ‘eigen Surinaams’ heeft. Zo kreeg ik van een goede Surinaamse, al wat oudere vriendin het verrassende compliment dat mijn toespraak op de ambassade zo goed te verstaan was geweest: vaak had ze moeite om bij een echte Hollander het hele verhaal te volgen. Zelf kan ze het mooiste Surinaams Nederlands spreken dat er is maar doet dat al niet meer met haar kleinkinderen. De Surinamers raken steeds meer aan het Nederlandse Nederlands gewend. De snelle integratie van Surinamers in Nederland en het blijvende contact van deze groep met familieleden in Suriname is één van de oorzaken. Er wordt echter ook de laatste jaren in Suriname veel naar Nederlands nieuws en actualiteitenprogramma's gekeken. Die zijn dankzij BVN op de Surinaamse televisie te zien. BVN zelf is alleen via een schotel te ontvangen.

ANV en Suriname

Honderd jaar geleden werd in Suriname een ‘groep’ van het ANV opgericht. Loor memoreerde dit in zijn dankwoord en vertelde dat in 1920 deze groep zilveren gedenkpenningen uitreikte aan de nakomelingen van de Hollandse immigranten uit 1845, de zgn. Boeren ter gelegenheid van de herdenking van de aankomst van hun voorvaders in Suriname. De eerste die een gedenkpenning ontving was toen zijn grootvader geweest. Maar in de jaren zestig werd alle bemoeienis van het ANV met Suriname gestaakt ten gevolge van desinteresse bij het ANV en ook in Suriname. Pas de laatste jaren was er weer enige interesse, mede dankzij de in Nederland werkzame Stichting André Loor, die inmiddels aangesloten is bij het ANV. De Stichting Loor, die bestaat uit enkele in Nederland woonachtige oud-leerlingen van Loor, zet zich in voor hulp aan Suriname en wil vooral de geschiedschrijving van Suriname stimuleren. De positieve reacties op de aanwezigheid van het ANV, een eeuw na de oprichting van de groep Suriname, maakt dat thans op ons de verplichting rust aandacht te blijven besteden aan het enige Nederlandstalige land buiten Europa.

In een volgend nummer van Neerlandia hoop ik aandacht te besteden aan enkele recente publicaties over Suriname, waaronder een boek van de oud-voorzitter Nederland van het ANV dr. H. Waltman, dissertaties over de geschiedenis van het onderwijs in Suriname en de oorlogen met de weggelopen negerslaven en een artikel over de taalsituatie in het blad Onze Taal.