Neerlandia. Jaargang 106

[p. 25]

Nederlands (versus Engels) in het hoger onderwijs: de regelgeving
● Marianne van Scherpenzeel

Veel wordt gepraat over de voor- en nadelen van het Engels als wetenschapstaal. Het is duidelijk dat met het Engels als ‘lingua franca’ voor de wetenschappen de communicatie over de grenzen heen gemakkelijker wordt; dat buitenlandse studenten die naar Nederland of Vlaanderen komen, niet eerst Nederlands hoeven te leren en dat studenten die in het Engels gestudeerd hebben, in andere landen meer kans op werk en dus betere toekomstperspectieven hebben.

Daar staat tegenover dat het risico groot is dat - bij het gebruik van het Engels als wetenschapstaal - het Nederlands niet meer als een volwaardige taal voor onderwijs en wetenschap gebruikt wordt. Dat heeft consequenties voor de eigen Nederlandse vakterminologie, uiteindelijk ook voor de status van het Nederlands en, volgens sommige linguïsten, zelfs voor de aard van het Nederlands. Bij het geven van onderwijs in het Engels is een eerste vereiste dat docenten en studenten die taal goed beheersen. Anders gaat het ten koste van een correcte kennisoverdracht.

Bij al die pro's en contra's, die vaak met de nodige emotie naar voren gebracht worden in opiniestukken in de pers of in toespraken, is het wellicht interessant om ook eens nuchter te kijken naar de regelgeving aangaande de onderwijstaal in Nederland en Vlaanderen, om te zien wat wel en wat niet mag.

Artikel 7.2 van de Wet op het hoger onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek in Nederland bepaalt dat het onderwijs gegeven wordt in het Nederlands en dat de examens in het Nederlands worden afgenomen. In afwijking hiervan kan een andere taal worden gebezigd:

•	wanneer het een opleiding met betrekking tot die taal betreft,
•	wanneer het onderwijs betreft dat in het kader van een gastcollege door een anderstalige docent gegeven wordt, of
•	indien de specifieke aard, de inrichting of de kwaliteit van het onderwijs dan wel de herkomst van de studenten daartoe noodzaakt, overeenkomstig een door het instellingsbestuur vastgestelde gedragscode.

In het Hoger Onderwijs en Onderzoeksplan (HOOP) is aangegeven dat Engels een steeds prominentere rol zal gaan spelen in het Nederlandse Hoger Onderwijs en wordt voorgesteld de instellingen terzake meer vrijheid te geven.

De regeling voor Vlaanderen is te vinden in artikel 61 van het Universiteitendecreet en in artikel 53 van het Hogescholendecreet. De onderwijsen bestuurstaal aan de universiteiten en de hogescholen is het Nederlands. Nochtans - zegt het Universiteitendecreet - mogen de volgende onderwijsactiviteiten in een andere taal worden gegeven, gevolgd en geëxamineerd:

•	die welke die vreemde taal rot voorwerp hebben, in deze taal;
•	die welke in de tweede cyclus worden verzorgd door anderstalige gasthoogleraren;
•	die met betrekking tot opleidingsprogramma's specifiek ten behoeve van buitenlandse studenten opgesteld;
•	die met betrekking tot postacademische vorming;
•	die met betrekking tot aanvullende opleidingen, specialisatieopleidingen en doctoraatsopleidingen voor zover een door de universiteit voldoende geacht aantal niet-Nederlandstaligen zich hiervoor hebben ingeschreven.

In de regel mag ten hoogste 20% van het opleidingsprogramma in de 2e cyclus (licenties) samengesteld zijn uit anderstalige onderwijsactiviteiten. De studenten behouden steeds het recht om de volledige opleiding in de 2e cyclus in het Nederlands te volgen en examen in het Nederlands af te leggen.

Bovenstaande specificatie voor anderstalig onderwijs heeft betrekking op de universiteiten; de regeling voor de hogescholen loopt ongeveer parallel.

Tot zover de regelgeving. Wie wit weten wat er in de praktijk gebeurt, beveel ik graag de informatiebundel van de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland (CVN)^* aan: Het gebruik van het Engels in het hoger onderwijs. De CVN heeft ruim een jaar geleden een enquête naar alle Nederlandse en Vlaamse universiteiten gestuurd, waarin gevraagd werd welk aandeel het Nederlands, respectievelijk het Engels er heeft als onderwijstaal. Ook werd gevraagd of er in

* Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland
Belliardstraat 15-17, bus 4 B-1040 BRUSSEL
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]

[p. 26]

de nabije toekomst verandering in de situatie verwacht wordt en of er binnen de universiteit afspraken bestaan over het gebruik van het Nederlands en het Engels als onderwijstaal.

In de informatiebundel van de CVN vindt u een schematisch overzicht van de antwoorden van de universiteiten, de volledige antwoorden van de universiteiten en de eventuele gedragscodes, maar één conclusie springt er duidelijk uit, en die wil ik u niet onthouden: het Engels blijkt in Nederland een sterkere positie in te nemen dan in Vlaanderen.