Neerlandia. Jaargang 106

Jan Schipper, Kamer van Koophandel West-Brabant
Samenwerkingsverbanden zonder al te veel schakels
● Tekst en foto's: Connie Harkema

In samenwerking met het Belgisch-Nederlands Grensoverleg (EENEGO) organiseerden de ANV-werkgroepen Grensverkeer en Leefmilieu op zaterdag 12 oktober een studiedag met als titel: Ruimtelijke problematiek in het Nederlands-Vlaamse grensgebied: kansen en knelpunten. Ter discussie stonden het vervoer over het water, per spoor en op de weg; met de nadruk op de toegankelijkheid van de Rotterdamse en Antwerpse havens, de Schelde en de doorstroom naar het achterland (onder andere via de IJzeren Rijn). Maar ook grensoverschrijdende projecten op school, het toerisme en de landschapszorg kwamen ter sprake. Hoewel er grote mogelijkheden voor samenwerking in het gebied aanwezig zijn, stuit men al gauw op de tegenstrijdige belangen van economie en ecologie. Kort gezegd wordt de aanpak van grensoverschrijdende projecten belast door economische rivaliteit en nationaal denken, een schaarste aan open ruimte en natuur en een gebrek aan onderlinge samenhang in beleid en regelgeving.

Desondanks zijn beide regeringen van mening dat de samenwerking tussen Nederland en België inzake milieu, ruimtelijke ordening, openbare werken, zeehavens, vervoer, economie, werkgelegenheid, welzijn, technologie en wetenschappelijk onderzoek verder moet worden ontwikkeld. Samenwerking rond vele grensoverschrijdende projecten heeft de afgelopen jaren dan ook nadere vorm en inhoud gekregen. Enkele voorbeelden zijn de maritieme toegankelijkheid van Antwerpen, de aanpak van waterkwaliteitsdossiers voor Maas en Schelde en het HSL-dossier. En wat het grensoverschrijdend natuurbeleid betreft is er het prachtige grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide.

Samenwerking werd beter mogelijk door afnemende economische rivaliteit. Een probleem dat hiervoor in

[p. 15]

Jan Schipper voor het gebouw van de Kamer van Koophandel West-Brabant.

de plaats is gekomen betreft de moeilijkheid om infrastructuur in te passen in ruimte en natuur. De grensgebieden hadden door hun perifere ligging een ontwikkelingsachterstand. Het openen van de grenzen bood zowel nieuwe ontwikkelingskansen als een bedreiging voor open ruimte en natuur. Het brede grensgebied heeft te kampen met problemen, die zich op de snijlijn van ecologie, ruimtelijke ordening en economie bevinden. Het gaat om claims die op de ruimte worden gelegd, als gevolg van de woonfunctie, het mobiliteitsgegeven, de problematiek van bedrijfsuitbating en -vestiging, de natuur en de recreatie. Daarnaast bestaan er talloze problemen voor de directe grensbewoner, zoals de slechte kwaliteit van het openbaar vervoer, allerlei ingewikkelde regels voor grensarbeid, de aankoop of het gebruik van in het buitenland ingeschreven auto's en de grensoverschrijdende medische zorg en brandweerhulp.

Bewoner en ondernemer

Volgens Jan Schipper zijn de laatste twee problemen rond de omgeving van Meer/Hazeldonk aanmerkelijk verbeterd sedert de enorme brand, die anderhalf jaar geleden in dit gebied plaatsvond. Schipper is 23 jaar directeur van Philip Morris geweest en kent de problematiek rond de grens als geen ander.

‘Ik ben volledig internationaal georiënteerd. Philip Morris heeft een zustermaatschappij in Belgié, waarvan ik commissaris was. Mijn wereld speelde zich rond de grens af. Nu ben ik twee jaar in de VUT, maar wat dat betreft, is er niets veranderd. Ik woon en leef hier nog steeds. Als ik acht kilometer fiets, ben ik in België zonder dat ik het merk. Als ik naar het theater wil, ga ik naar Rotterdam of Antwerpen.’

Na de beëindiging van zijn directeurschap werd Schipper voorzitter van de Kamer van Koophandel van West-Brabant, gevestigd in Breda. De Kamer is lid van de Rijnkamers, Eurochambres en Rijn Schelde Delta.

‘De internationale banden zijn legio. Hier zijn de grenzen vervaagd. Onze regio ligt precies tussen de havens van Antwerpen en Rotterdam in en wordt de Westerport genoemd. Het is een zeer aantrekkelijk gebied met een enorme potentie. De provinciale grenzen en de landsgrenzen lopen door het hele gebied. Tegelijkertijd vormt dit voor veel mensen een bedreiging, zeker in ecologisch opzicht. Beide landen zijn op zoek naar een evenwichtige benadering’, zo luidt zijn ervaring.

Grensoverschrijdende projecten

‘Voor mij staan beide gebieden open. Ik denk niet als Nederlander, maar als zakenman. Ik wil keuzes kunnen maken als het gaat om kwaliteitsservice en lage kosten. Zo heeft onze Kamer een serviceovereenkomst afgesloten met België en Luxemburg. Dit houdt in dat de West-Brabantse MKB-ers een aantal producten uit bovengenoemde landen tegen gereduceerd tarief afnemen. Verder zijn er seminars en workshops. Ook hebben we een gezamenlijke consultdag: Zaken doen met België.

Een ander project, dat de Kamer samen met de Kamer van Koophandel in Antwerpen organiseert, is die van een praktische opleiding voor internationale ondernemers. In feite gaat het om een co-productie tussen de beide kamers,

[p. 16]

MKB Nederland, de Hogeschool Brabant en drie Antwerpse Hogescholen. De opleiding heet Small Business. Het Interreg-fonds, een Europese regeling voor de stimulering van grensoverschrijdende samenwerking tussen regio's, heeft hiervoor subsidie toegezegd. Het betreft een uniek project vanwege het samenwerkingsverband tussen het bedrijfsleven en het onderwijsveld.

Gebleken is dat zaken doen in het buitenland voor ondernemers vaak lastiger is dan ze vooraf verwachtten. Culturele verschillen, andere gebruiken en markten vormen nog al eens een belemmering om tot succesvolle zaken te komen. Het is dan ook de bedoeling dat beide groepen tijdens hun studie gedurende een poosje in hun buurland wonen en werken om cultuurverschillen aan den lijve te ervaren.’

Ontsluiting

‘Beide havens liggen aan de westkant van Europa. Het gebied Westerport is door de natuur ontstaan. Ik weet dat er een Beneluxstructuurschets voor de verdere ontwikkeling van dit gebied is. Aan beide kanten van de grens moet het groen blijven. Ontwikkeling van bedrijventerreinen mag hier dus niet op grote schaal plaatsvinden. Voor Breda geldt dat dit voornamelijk aan de kant van Hazeldonk/Meer zal gebeuren en in de verre toekomst in de Kreekkrakpolder bij Bergen op Zoom.

Ook zal er op die locaties aan de bereikbaarheid worden gewerkt. Zo wordt de A16 verbreed en de HSL-verbinding verder ontwikkeld. Beide trajecten geven een enorme stimulans aan deze regio. Aan de andere kant ligt de A4, de verbinding Antwerpen/Bergen op Zoom. De Belgische kant is al klaar, maar de plannen voor het gedeelte Steenbergen/Bergen op Zoom zijn vertraagd vanwege financiële tekorten. Verder zijn er plannen voor een goederenspoorlijn tussen de Antwerpse en Rotterdamse haven, nabij de A4 of via de A17 langs industrieterrein Moerdijk.

Goede verbindingen zijn onontbeerlijk. Ik ben een enorme voorstander van de aanleg van de IJzeren Rijn. Daarop vooruitlopend kan het bestaande tracé in gebruik worden genomen. Totdat goederenlijn 11 er komt, is dit een prima alternatief. Het zou een enorme ontlasting van het gehele gebied betekenen. De IJzeren Rijn staat voor een fantastische verbinding van Antwerpen naar het achterland. Het is jammer, dat de onderhandelingen over deze verbindingsroute zijn vastgelopen op de hoge kosten. Tot nu toe heeft de verregaande bureaucratie alleen maar stagnatie veroor zaakt. In plaats daarvan zouden we multimodaal moeten



denken. Dat wil zeggen: een stuk groei opvangen per spoor, op de weg en over het water. De Kamer heeft een brief naar de overheid gestuurd inzake deze kwestie, maar tot op heden hebben we nog niets gehoord. Verder zijn we uiteraard ook voorstander van de Betuwelijn.’

Kleinschalige samenwerkingsverbanden

‘De meeste problemen blijken voort te vloeien uit een gebrekkige afstemming van beleid, regels en voorschriften aan weerszijden van de grens. Instanties hebben te kampen met een relatief lage klantdichtheid van de grensstreek, terwijl overheidssubsidies niet voor grensoverschrijdende trajecten gelden. Daarnaast heeft men te maken met hoge exploitatiekosten doordat elk land zijn eigen regelingen kent.

Om al deze problemen te kunnen ondervangen, luidt mijn stelling dat er in kleine kring afspraken moeten worden gemaakt. Dus samenwerkingsverbanden zonder al te veel schakels. Anders verloopt het overleg veel te moeizaam. In feite zijn de projecten van onze Kamer ook kleinschalig. Ik denk dat dit een heel belangrijke reden is voor een kans van slagen.

Daarnaast is het opmerkelijk dat voor die grensoverschrijdende dossiers, waarbij niet de overheden maar privé-investeerders de dienst uit maken, de projecten altijd zeer snel worden gerealiseerd. Philip Morris bijvoorbeeld, heeft een zusterbedrijf in Brussel. Aan beide zijden van de grens worden activiteiten ontwikkeld. Dat gebeurt al jaren. Het is als het ware één club, die zich van grenzen niets aantrekt. Het verschil wordt tenminste niet zo ervaren. Zo is het ook met de zogeheten Beneluxering. Dit zijn bedrijven met een relatief kleine thuismarkt die zich - veelal vanuit Breda - in EEG-verband weten te manifesteren. Enkele voorbeelden zijn Data General vanuit Brussel en Amsterdam, Esso vanuit Den Haag en Brussel en Villeroy & Boch vanuit Brussel en Nijkerk, gevestigd in Oosterhout.

Beneluxsamenwerking is van groot belang. Alleen op die manier kunnen bedrijven, die met grote investeringen en een kleine thuismarkt worden geconfronteerd, overleven.

Wanneer je het hebt over een grenslandtoets denk ik niet dat die op beleidsniveau moet worden uitgevoerd, maar moet worden afgestemd op de dagelijkse vraag van de ondernemers’, aldus Schipper.