Neerlandia. Jaargang 106

[p. 9]

Media
Beleidsmakers schitterden door afwezigheid
Het boek was beter... Dramaastricht boog zich over dramabewerkingen
● Tekst: Hugo Meert / Foto's: Guido Logie

Het laatste weekend van november zakten de dramaschrijvers uit Nederland en Vlaanderen al voor de zesde keer naar de Maasstad af voor hun tweejaarlijkse ontmoeting, de Conferentie van Maastricht. Wegens het thema Het boek was beter... begon de weekendbijeenkomst voor de editie 2002 al op vrijdagavond. Die avond werden de deelnemers aan de conferentie vergast op twee speelfilms die de basis zouden vormen van de discussie op zaterdag.

In het kennelijk bijzonder succesrijke Filmtheater Lumière in de binnenstad werden voor een tot de ook gevuld filmzaaltje Villa des roses van Frank van Passel en Karakter van Mike van Diem afgerold. Opvallend bij deze voorstellingen was de onverwacht grote belangstelling van niet-conferentiegangers. Zij bezorgden Jan Volleberg, de praktische organisator en drijvende spil achter de Stichting Dramaastricht, meteen al problemen om ook de genodigden aan zitjes te helpen. Maar Jan weet zich steeds uit moeilijke situaties te redden en iedereen op zijn wenken te bedienen. Dat was hier dus ook het geval. De ongewone belangstelling van buitenstaanders wijst wel op een niet steeds aan de oppervlakte komende interesse van niet rechtstreeks betrokken liefhebbers van film, televisie of theater, naargelang die onderdelen van drama aan de orde komen op de Conferentie van Maastricht.

Opvallende afwezigen

Die extra belangstelling bleek echter niet of veel minder op zaterdag, de eigenlijke conferentiedag, in het Derlontheater aan de rechter-Maasoever. Voor de bespreking van heide films en de ontwikkeling van het congresthema, noteerden we zelfs enkele opvallende afwezigen. Zowel van Nederlandse als van Vlaamse zijde leverden de onderscheiden cultuurministers het onomstotelijke bewijs met ándere dan

Hustinxprijs voor Carl Donck.

Visser-Neerlandia-dramaprijs voor Haye van der Heyden.

culturele aangelegenheden bezig te zijn. Kennelijk gaan zaken van electoraal belang voor de komende verkiezingen in Nederland en voor de vroegtijdig gestarte verkiezingscampagnes in België voor op manifestaties die rechtstreeks te maken hebben met de (felbegeerde) portefeuille. Maar ook de prille Vlaamse filmintendant Luckas Van der Taelen schitterde door afwezigheid. De topverantwoordelijke voor het Vlaamse filmbeleid, de jongste weken niettemin

[p. 10]

Hustinxprijs voor Stany Crets

nadrukkelijk aanwezig in allerlei show- en spelprogramma's op radio en televisie, vond het kennelijk niet nodig nader kennis te maken met een belangrijke problematiek van de scenaristen, die toch een onmisbare schakel zijn in de filmproductie en dus in het filmbeleid. Ook de Vlaamse Vereniging van Toneel- en Scenarioschrijvers was nergens te bespeuren op dit toch wel unieke ontmoetingsplatform voor haar leden.

Gelukkig was, vooral dan uit Nederland, de top van televisie- en filmscenarioschrijvers aanwezig, zodat de discussie tijdens de middagzitting alvast interessant beloofde te worden.

Meer tranen

Dramaastricht-voorzitter Roger Van Ransbeek verwelkomde, zoals altijd, de aanwezigen. Op de hem eigen ludieke manier kaartte hij het thema van de conferentie aan. Voor de 6^e editie diste hij een fictief, maar uiterst vermakelijk verhaal op over zijn tante Germaine die hem als kleine jongen liet kennismaken met het filmmedium, liefst via aandoenlijke en tragische drama's, waarbij de tranen ongeremd op haar weelderige boezem rolden. Aan het einde van die voorstellingen deelde tante Germaine steevast mee dat zij ‘met het boek nog meer had moeten wenen’. Meteen was de toon gezet voor de conferentie, die ook een gezellige ontmoeting van collega's en vrienden wil zijn.

Die toon van gemoedelijkheid, traditioneel onderbouwd door degelijkheid, werd helaas niet overgenomen door conferentievoorzitter Berend Boudewijn. In tegenstelling tot zijn faam van ervaren theater-, film- en televisiemaker, gaf de gelegenheidsvoorzitter blijk van een totaal gebrek aan voorbereiding. Stunteligheid, zowel in de inleiding als in de voorstelling van de eerste spreker was dan ook troef. Maar ook Ruud van Megen, de scenarist van Karakter, kwam opvallend onbeslagen ten ijs. Hij werd daarbij nog tegengewerkt door een weerbarstige dvd-speler, die het tonen van gepaste fragmenten lange tijd onmogelijk maakte. Maar de spreker was toch vooral gehandicapt door zijn eigen gebrek aan voorbereiding en aan goede afspraken met de overigens bereidwillige technicus van de zaal in het Derlontheater. Dit gestuntel was des te opvallender omdat het kwam van een rechtstreeks betrokkene bij het filmproces, waarvan het welslagen grotendeels bepaald wordt door een degelijke, minuscuul uitgewerkte voorbereiding.

Gelukkig was er in de namiddag het opmerkelijke en degelijk voorbereide optrederi van Frank van Passel. De regisseur van de felomstreden Elsschot-verfilming Villa des Roses lichtte een verhelderend tipje op van de sluier over de totstandkoming van de film. Tussen de regels door liet hij de geboeide collega's en belangstellenden aanvoelen met hoeveel frustraties een filmmaker overladen wordt, hoeveel hinderpalen hij moet overwinnen en met hoeveel vragen hij, ook na de realisatie van een filmbewerking, blijft zitten. Zijn getuigenis was op alle gebied interessant én leerrijk voor iedereen die met de bewerking van een roman naar een ander medium bezig is of ooit bezig zal zijn. Het boeiende karakter van zijn uiteenzetting bleek ook tijdens de forumdiscussie achteraf, waarbij door de collega's uit de zaal pertinente vragen werden gesteld, die alweer aanleiding gaven tot nieuwe verhelderende uitspraken van Frank van Passel. In dit onderdeel werd dus gelukkig opnieuw de traditionele kwaliteit van de vorige edities van Dramaastricht bereikt. Tijdens het ‘ontspanningsgedeelte’ achteraf konden we vernemen dat het bestuur van de stichting alvast lering heeft getrokken uit de minder geslaagde onderdelen van deze editie en vast van plan is, na een grondige evaluatie, te dokteren aan de formule.

Visser-Neerlandia-Dramaprijs 2002

Traditiegetrouw worden als sluitstuk van de conferentie enkele belangrijke dramaprijzen uitgereikt. Als voorzitter van de jury van de ANV-Visser-Neerlandia-Dramaprijs mocht ik de spits afbijten en vertellen waarom Haye van der Heijden de begeerde prijs ter waarde van 6.000 _ in de wacht sleepte met zijn avondvullend stuk De belofte. Een paar fragmenten uit het juryverslag mogen dit duidelijk maken.

[p. 11]

‘De belofte, ingestuurd onder het pseudoniem Femke de Vries, vormde om velerlei redenen de onmiskenbare uitschieter in het geheel van de 13 stukken, die de jury na een eerste selectieronde had overgehouden uit de 74 inzendingen.

Het drama van een man, die aan het sterfbed van zijn vrouw door haar verplicht wordt tot de belofte om zo vlug mogelijk een nieuwe relatie aan te gaan, munt uit door een uitstekende opbouw met een blijvend verrassende plotontwikkeling. De protagonist wordt bovendien geconfronteerd met twee ijzersterke antagonisten, zijn schoonzus en zijn dochter, die er alles voor doen om de man van zijn belofte af te brengen. Al deze elementen wijzen op de professionaliteit van de schrijver.

Professionele ervaring blijkt ook uit de manier waarop de auteur het realistisch ogende drama lardeert met surrealistische momenten, waarbij de overleden vrouw optreedt als een soort bewaarengel voor haar zo zwaar belaagde weduwnaar. Via deze conflictcarrousel, waarin alle partijen volwaardige argumenten meekrijgen en alle personages niet alleen uitstekend getekend worden, maar ook een uitgesproken en onmisbare functie krijgen, ontwikkelt zich een drama dat boeiend blijft van begin tot eind en dat de juryleden alvast enkele uurtjes aangenaam leesplezier heeft bezorgd.

Het boeiende karakter van het geheel wordt in niet geringe mate in de hand gewerkt door de spitse maar tegelijk natuurlijke dialogen en de fijne humor, die doorheen deze tragikomedie waart.’

Tot zover het juryverslag. ANV-bestuurslid Bert van der Stoel mocht dan de prijs uitreiken aan de laureaat. Hij betrok in zijn hulde ook de echtgenote van Haye van der Heijden.

Hustinxprijzen

Ook de uitreiking van de Edmond Hustinxprijzen behoort tot de traditie van het tweejaarlijkse drama-evenement in Maastricht. Eigenlijk is de Hustinxprijs, eveneens ter waarde van 6.000 _, een jaarlijkse bekroning van bijzondere prestaties door een drama-auteur, afwisselend toegekend aan een Nederlander en een Vlaming. Maar precies door de tweejaarlijkse frequentie van Dramaastricht, wordt de uitreiking gebundeld en zijn er dus telkens twee laureaten.

Toon Brouwers, voorzitter van de Vlaamse jury, huldigde laureaat Stany Crets om zijn dramaturgische veelzijdigheid. Deze 38-jarige toneel- en filmacteur, regisseur, auteur én televisiemaker is inderdaad in al deze gebieden bijzonder actief en is daarbij succesvol.

De jury apprecieert dat Stany Crets, samen met zijn collega Peter van den Begin, het genre van de populaire, ontspannende

Van links naar rechts: Haye van der Heyden en partner, Berend Boudewijn, Martine Bijl.

en volkse televisieshow op een hoger niveau wist te brengen. Het is echter vooral wegens het schrijven van een aantal verrassende en boeiende theaterteksten, dat de jury Stany Crets heeft voorgedragen als laureaat van de Edmond Hustinxprijs voor toneel 2002. ‘De theaterteksten van Stany Crets handelen op een toegankelijke manier over herkenbare problemen. Toch hebben ze ook een meervoudige gelaagdheid en zijn ze doorspekt met een originele, nu eens bittere en dan weer burleske of absurde humor. De volkse taal die hij hanteert, wordt daarbij niet gebruikt ter wille van de pittoreske of folkloristische elementen, maar om de authenticiteit en de kracht van de specifieke taal. Zijn manier van theaterschrijven komt voornamelijk intuïtief en impulsief over: hij wil theater maken waardoor je geraakt en geemotioneerd wordt’, aldus de verslaggever. Kees Holierhoek, voorzitter van de Nederlandse jury voor de Edmond Hustinxprijs, ging naar het jaar 2102 en plaat-

[p. 12]

Stany Crets, Carl Donck, Hugo Meert

Dramaastrichtvoorzitier Roger Van Ransbeeck (r.)

Berend Boudewijn (r.) met Martine Bijl

ste zich dus in een futuristische positie om terug te blikken op het enorme werk van de Nederlandse laureaat, Carel Donck. Holierhoek geeft de toekomstige onderzoeker van Nederlands televisiedrama van rond het millennium meteen de raad uitgebreid tijd te besteden aan de televisiereeks IJs, die ons ‘dicht bij de kern brengt van het schrijverschap van Carel Donck’.

‘IJs is het verhaal van de opkomst van Maaike Mulder als schaatskampioene, en haar groei naar volwassenheid. De toon is authentiek. Maaike is een meisje van het platteland, gevoelig maar ook een knokker, een harde werker. In veel details verraadt zich de scholier uit het Groningse Appingedam, die Carel ooit was. De grote kennis van zaken... Het ambachtelijke... De zorg voor de gladde ijzers... Het oog voor de kleur en de kwaliteit van het ijs...’

De krachtlijnen van deze minireeks trok de juryvoorzitter door in het gehele werk van Carel Donck, dat uitmunt door professionaliteit en nauwkeurigheid van de schriftuur, zoveel bewijzen van de zorg die de auteur besteedde en nog besteedt aan zijn werk, dat ondertussen indrukwekkende afmetingen heeft aangenomen.

Terloops gaf Kees Holierhoek een sneer naar het huidige televisiebeleid:

‘De toekomstige onderzoeker (uit 2102) zal er snel achter komen dat deze vorm van drama, zoals laureaat Carel Donck die beoefent, in het jaar 2002 is uitgestorven. In de harde praktijk van de kijkcijfercultuur zijn series als Zwarte sneeuw en De gier niet meer mogelijk. Te duur, te tijdrovend, te weinig toegespitst op een groot publiek. Wie denkt dat we daar nu juist een publiek bestel voor hebben, om af en toe drama te maken van hoge kwaliteit, met onbekrompen middelen, is blijkbaar naïef. Hilversum is zoals bekend ernstig in de war’, aldus de juryvoorzitter. Hij besloot met de positieve vaststelling dat ‘de jury blij is en vereerd dat ze de Edmond Hustinxprijs 2002 unaniem mag toekennen aan een eigenzinnige Groninger, een snelle sportman, een trouwe collega en een zeer goed schrijver - en dat allemaal in één persoon: Carel Donck’.

Na een warme laudatio, waarin Hans Paulussen op zijn eigen manier de samenvatting maakte van de 6e Conferentie van Maastricht, reikte de vertegenwoordiger van de Hustinxstichting de prijzen uit aan Stany Crets en Carel Donck, met uiteraard bloemen als teken van waardering voor de respectieve partners. Tegelijk plaatste hij een welluidend orgelpunt achter het tweejaarlijks evenement van de Stichting Dramaastricht.