Neerlandia. Jaargang 106

[p. 25]

Media
Symposium over mediatiek ontmoetingsplatform tussen Nederland en Vlaanderen
Samenwerken of botsen?
● Tekst: Hugo Meert / Foto's: Guido Logie

De veelbelovende titel Ontmoeting of botsing? Over de wederzijdse toegankelijkheid van Vlaamse en Nederlandse radio- en televisieprogramma's, in het bijzonder bij coproducties lag ontegensprekelijk ten grondslag aan de opvallend grote belangstelling vanwege de (vooral Vlaamse) professionelen voor het symposium in de zakelijk ogende zaal De Schelp van het Vlaams Parlement te Brussel. De sfeer na afloop van de uitreiking van de Noord-Zuidtrofee aan het tv-programma Tien voor taal, overigens volledig in een plat commercieel glitterstijltje op de bekende VTM-Tros-wijze, die deze dag besloot, was omgekeerd evenredig met het gevoel van ‘blijde verwachting’ bij het begin. Het is jammer dat panelleden en dagvoorzitters met ervaring, in het spoor van bescheiden kuikentjes, op de roest zijn gaan luisteren naar de wijsheden van moeder klokhen, zodat ze de kippenwet ‘wie kakelen wil, moet eieren leggen’ in de praktijk konden toepassen en laten toepassen.

Spraakverwarring

Het grootste probleem van dit symposium was wel de spraakverwarring die alom heerste. Het begon al met het begrip coproductie, steevast gehanteerd als een wondermiddel voor betere producten, terwijl het hier uiteindelijk om een zuiver economisch begrip gaat, m.n. een bundeling van financiële middelen om een product mogelijk te maken. Vanuit een dergelijke (foute) interpretatie gaven enkele panelleden er overigens ook blijk van niet naar elkaar te luisteren. In zijn inleidende uiteenzetting had prof. dr. Joan Hemels bijvoorheeld immers klaar en duidelijk gesteld dat de culturele identiteit van ongemeen groot

Guy Janssens (midden), attaché van de Vlaamse Gemeenschap in Den Haag, met Vic Lories van de Stichting Coproductieprijs.

belang is, ook binnen een coproductieverband.

Terloops stipte de spreker aan dat de duidelijkheid van die culturele identiteit van het gastland conditio sine qua non is voor een multiculturele samenleving. Een les die maar beter kan doordringen tot in de hoogste regionen van het politieke staatsbestel, zowel in Nederland en Vlaanderen, omdat zij wel eens de natuurlijke (en democratische) antistof zou kunnen leveren tegen de oprukkende Fortuyn- en andere Blok-fenomenen. Wie onder het mom van coproductie die culturele identiteit, die in Vlaanderen en Nederland duidelijk anders is en overigens voortdurend in beweging blijft, wil wegmoffelen in een ‘grijze worst zonder smaak’, waarbij alleen een ongedefinieerde massa met dezelfde kleur kan worden bereikt, heeft het duidelijk mis en het kan dan nauwelijks anders of men schrijft zo iemand louter financiële bedoelingen toe.

En hiermee zitten we volop in de commercie die ook tijdens dit colloquium geregeld de kop opstak. Zeker van de kant van panellid Ted Mooren, die zijn nestkenmerken ogenschijnlijk niet kan of mag verbergen. De ‘Nederlandse omroepverslaggever’, zoals hij in het propgramma stond aangekondigd, is immers hoofd Drama en Kunstzaken van de TROS, die destijds haar naam heeft geleend aan het begrip vertrossing, in Vlaanderen vertaald door vtm-isering.

Oude kijkers worden doof

Ted Mooren gaat er overigens prat op de invoerder te zijn van de ondertiteling van Vlaamse tv-producties in Nederland. Zijn verklaring voor deze ingreep is eenvoudig: bij

[p. 26]

Ted Mooren (midden) en Edward De Maesschalck (rechts), omroepverslaggevers op het symposium Samenwerken of Botsen?, georganiseerd door de Stichting Coproductieprijs Nederlandstalige Zendgemachtigden en de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland.

oudere kijkers wordt het gehoor slechter; veel tv-toestellen hebben de luidsprekers stralend naar de zijkant of naar boven; oudere toestellen hebben geen teletekst... Mij blijft het een raadsel waarom alleen Vlaamse dramaproducties voor deze ondertiteling in aanmerking komen, alsof het perceptievermogen van het kijkerspubliek verandert wanneer het een Nederlands product betreft.

In zijn al te simplistische verklaring doemt uiteraard het onvermijdelijke getal op. In de optiek van de commerciële mediamakers is het kijkcijfer immers absoluut dwingend. Men mag geen enkele kijker verliezen, dus moet men vooral tegemoetkomen aan zijn oprukkende gemakzucht. En die gemakzucht blijkt uit de algemene vervlakking van ons taalgebruik, waarbij de zgn. ontklanking naar Engels model, het rampzaligste fenomeen is. Dat dit meer voelbaar is in Nederland dan in Vlaanderen, heeft te maken met de recente ontwikkelingen beneden de Moerdijk. In Vlaanderen is de generatie die via ABN-kernen en -acties geijverd heeft voor een algemene standaardtaal, immers nog in leven. Waarom zou men zich trouwens inzetten voor orale communicatie in het tijdperk van e-mail en sms, overigens het ideale communicatiemiddel in een biotoop als de discotheek waar de sfeerbepalende decibels elke andere communicatie dan lichaamstaal onmogelijk maken. Met zijn inleiding zorgde ‘Vlaams omroepverslaggever’ Edward De Maesschalck gelukkig weer voor enige hoop op een zinvolle benadering van het thema. Hij kondigde aan dat hij, vanuit een historische aanpak, een verklaring zou formuleren voor de minder gelukkige ontwikkeling van het veelbelovende (economische) coproductiefonds Nederland-Vlaanderen. Helaas had de spreker de opdracht gekregen zich in tijd (en qua inhoud?) drastisch te beperken tot enkele, meestal bekende algemeenheden. We blijven in ieder geval ‘op onze honger’ wat de toekomst van coproduceren betreft. En het is jammer dat men deze unieke kans met een dergelijk platform van betrokken media-actoren uit Noord en Zuid heeft laten liggen. Toch heeft De Maesschalck, zelf programma-adviseur bij Canvas, een goede voorzet gegeven door te wijzen op producten die aanslaan omdat ze ‘niet onze nationale trauma's maar de gewone dingen des levens in een gemoedelijke stijl brengen’, waarmee hij dan weer aansluiting zocht bij de thematiek van de culturele identiteit, zoals die was aangereikt door inleider Joan Hemels.

Leuk met Nederlandse broertjes

In zijn slotpleidooi om ‘de deur voor de vrije markt wagenwijd open te zetten’ probeerde De Maesschalck het vraagteken achter ontmoeting of botsing toch nog een positieve klank te geven: ‘Het is voor Vlamingen nog altijd veel leuker samen te werken met de vele broertjes in Nederland dan met de reuzen in Frankrijk en in Duitsland. En ik hoop dat het voor de Nederlanders niet anders is’.

Met deze overweging werd de middagpauze aangevat. Geanimeerde tafelgesprekken lieten alvast vermoeden dat het er vast en zeker flink aan toe zou gaan tijdens de plenumdiscussie

Inleider prof dr. Joan Hemels (links) in gesprek met Herman Schurmans van de ANV werkgroep Media.

na de middag. Helaas werd ook die hoop de kop ingedrukt door dagvoorzitter Piet Piryns, die uitblonk in het stellen van verkeerde vragen en het niet in de hand houden van verkeerde antwoorden. Wanneer een opmerking uit de zaal over het veel verbreide misverstand over privé-omroep en commerciële omroep de discussie eindelijk in de goede richting kon drijven, zocht hij zijn toevlucht in enkele platitudes, die elk verder (zinvol) gesprek onmogelijk maakten.

Uiteindelijk kreeg de jury van de Noord-Zuidtrofee nog maar eens een opdoffer toen de laureaten, de presentatoren van Tien voor taal (en niet de makers of bedenkers, die ‘immers zonder degelijk presentatiewerk onbekend zouden zijn’, aldus juryvoorzitter Hans van Reijsen) niet bepaald blij waren dat hun programma nu pas, bovendien twee jaar na de ANV-Mediaprijs, voor de trofee in aanmerking kwam.