Neerlandia. Jaargang 106

[p. 23]

[Staf Knop betreurt de teloorgang van Vlaamse cultuur in de hoofdstad (vervolg)]

heeft duidelijk geen kaas gegeten van wat Vlaamse cultuur is of zou moeten zijn. Die beseft duidelijk niet welke belangrijke rol het Nederlandstalige theater in Brussel daarin kan spelen. Maar ook in Vlaanderen in het algemeen. Ik stel momenteel vast dat het Nederlandstalige repertoire in de officiële theaters zo goed als afwezig is. Dat verwijt ik zowel aan de Vlaamse Gemeenschap als aan het Brusselse Gewest. Bovendien ontbreekt de nodige infrastructuur. Is het niet wraakroepend dat in Brussel, nog niet zo lang geleden culturele hoofdstad van Europa, geen schouwburg aanwezig is om een productie als Les Misèrables te ontvangen? Een grote stad die geen culturele inspanningen doet, is eigenlijk een dorp. Stel u even voor wat New York cultureel zou betekenen zonder Broadway!’

- Staf Knop klinkt zwaar ontgoocheld.

Staf Knop: ‘Dat ben ik ook. Ik denk er momenteel zelfs ernstig over om Brussel te verlaten en mijn heil te zoeken in Vlaams-Brabant. Ik kan de stommiteiten in deze “hoofdstad” niet meer verdragen. Ik erger me blauw aan het feit dat de Vlamingen in Brussel met hun rug tegen de muur worden gedrukt. Het is de overheid die op alle gebied tekort schiet. Neem nu de klucht rond de Kladaradatsch. Plots schoot minister Anciaux uit zijn sloffen toen bleek dat de Franse Gemeenschap interesse toonde voor de zaal om er het Théâtre National in onder te brengen en zo een tegengewicht te vormen voor de (Vlaamse) Ancienne Belgique, daar vlak tegenover. Natuurlijk kwam zijn reactie veel te laat. Maar er waren nog andere zalen. Denk maar aan de Marivaux, de Variété of de Etoile. Voor die zalen bioscopen werden, waren dat stuk voor stuk theaters. Maar daar had onze cultuurminister geen oog voor. De meeste, vaak goed uitgeruste zalen hebben nu een commerciële bestemming gekregen. De Etoile is het huis van het (Franstalige) Théâtre des Martyrs geworden, nota bene aan het Martelarenplein, waar de Vlaamse Gemeenschap gevestigd is.’

Terug naar de roots

- Nadat je een tijdlang als ‘cultureel organisator’ in Knokke hebt gewerkt, kom je terug naar je roots en kom je eigenlijk in een culturele woestijn terecht?

Staf Knop: ‘Zo kan je het stellen. Als ik terugdenk aan mijn jeugd. Toen kon je, alleen al van het Noordstation tot aan de Beurs, niet minder dan vijftien big bands aan het werk zien in de grote tavernes en de hotels. Toen bruiste Brussel. Je zal zeggen dat dit het verre verleden is. Maar ik kan vandaag de dag niet verdragen dat er niks is overgebleven van wat onze grote zorg was toen we cultureel actief waren in deze hoofdstad.’

- Doel je daarmee op je periode als theaterrecensent bij ‘Het Laatste Nieuws’?

Staf Knop: ‘Onder andere. Maar ook op de periode dat we gestart zijn met het Kamertoneel, waarmee we Ionesco en Beckett en de hele Franse avant-gardebeweging naar Vlaanderen hebben gehaald. Dat was in het Nederlands, maar steeds in de beste verstandhouding met de anderstaligen. Daar heb ik overigens altijd naar gestreefd. Ik ben er zelfs voor gedecoreerd, omdat ik de goede verstandhouding tussen Vlamingen en Walen, en het wederzijdse respect, dat daarvan het rechtstreekse gevolg is, steeds in de hand heb gewerkt. Ik was de eerste Nederlandstalige theaterrecensent, die ook het Franstalige theater in Brussel volgde. Ik sloot vriendschap met de anderstalige collega's en heb zelfs met hen een petanqueclub opgericht. Via die vriendschap heb ik hen kunnen overtuigen ook de premières in de KVS te verslaan en heb ik respect voor het Vlaamse theater in de Franse dagbladen gezaaid. Dat was mijn manier om Vlaanderen te helpen.’

Staf Knop (midden) met Lou van Rees, de Nederlandse Star Sisters en Jacques Nellens.

Vlaamse cultuur in Knokke?

- Heb je die actie kunnen doortrekken in Knokke?

Staf Knop: ‘Ja. Toen ik er aankwam, was het Knokke casino een onvervalst Frans bastion in een Vlaamse badstad. Dat kwam vooral omdat de toenmalige grote baas, Gustave Nellens, Franstalig was. Mijn eerste taak was een tweetalig theaterfestival uit de grond te stampen, met naast het traditionele Théâtre des Galeries ook evenveel optredens door de Koninklijke Vlaamse Schouwburg. Het zomerse festival werd een fenomenaal succes. Ik ben op dezelfde weg doorgegaan met de organisatie van grote spektakeldiners met uitgesproken Nederlandstalig karakter. Ik heb er zelfs een mini-theatertje ingericht, voor kleinere producties (zoals Het Massagesalon met Ann Petersen) en voor cabaret.’

- Vergeet je de televisie niet?

Staf Knop: ‘Inderdaad. Die heb ik in Knokke geïntroduceerd. Eerst met de Europabeker voor Zangvoordracht, later met De Gouden Zeezwaluw. Dat heb ik kunnen reali-

[p. 24]

seren dankzij de vele vrienden, die ik bij de Vlaamse en de Nederlandse televisie had gemaakt tijdens 20 jaar tv-activiteiten als presentator, scenarist en panellid. De eerste Europacup heb ik georganiseerd met de KRO en het Duitse ARD. Later heeft de BRT het overgenomen.’

- Voor je naar Knokke vertrok, was je een van de succesrijkste, zoniet dé succesrijkste toneelauteur van Vlaanderen, met de onmiskenbare toppers als ‘Mijn geweten en ik’ en ‘Nana’, waarmee je overigens ook in de Franstalige theaters en zelfs tot in Parijs doordrong. Die schrijfactiviteit is wat verminderd tijdens je Knokke-periode. Heb je die nu weer opgepakt?

Staf Knop: ‘Ik heb die zowat verdrievoudigd.’

Wel engelen, geen geweten

Om mij te overtuigen haalt Staf Knop een lijst boven met zomaar eventjes tien titels, sommige van meer dan tien afleveringen tellende feuilletons, andere voor singles (alleenstaande tv-drama's). Het zijn wel allemaal scenario's voor tv-spelen of films.

- Is er ook nog toneelwerk bij?

Staf Knop: ‘Ik moet toegeven dat mijn theateractiviteit wat stilgevallen was na de kraak van De neus van Cleopatra. De Vlaamse theaters hadden plots geen belangstelling meer voor mijn dramatisch werk. Behalve enkele theatermakers, natuurlijk. Telkens als ik Ann Petersen ontmoette, vroeg ze me wanneer ik eens iets zou schrijven voor haar. Dat heb ik, na jarenlang aandringen van harentwege, uiteindelijk in 1989 gedaan. Het was Naakt voor de spiegel. Het werd een onverwacht succes. Dit stuk ligt trouwens aan de basis van een nieuwe doorbraak van mijn werk. Het is zelfs in het Italiaanse Palermo gespeeld. En wat overkomt me nu? Via die voorstellingen in Palermo groeide er plots een onverwachte interesse voor mijn stukken. Ik had echter geen Italiaanse vertaling. Dus stuurde ik de Franse vertaling van Mijn geweten en ik. (Met van plezier tintelende oogjes) En dat wordt nu in Rome gespeeld! Dat is toch ongelooflijk. Ik heb allerlei stukken naar het buitenland gestuurd. En het is opnieuw Mijn geweten en ik dat het doet. En in Rome praten ze er nu al over om met dat stuk naar New York te trekken.’

- Zie je dat als reële mogelijkheid?

Staf Knop: ‘Waarom niet? Het toeval wil dat men in Amerika, zowel op theater als in de film, al enkele jaren gek is op engelen. De Faust-figuur duikt in alle mogelijke vormen op. Maar “een geweten” hebben ze nog niet gehad. Wie weet. Misschien zal dat toeval mij en mijn stuk een duwtje in de goede richting geven.’

- Heb je nog andere kanshebbers op een internationale doorbraak in de lade liggen?

Staf Knop: ‘Ik denk aan De schat van de Führer, over de jacht naar de verborgen schat van Hitler op de Obersalzberg. Dat scenario, bedoeld als tv-film in twee afleveringen, is het rechtstreekse gevolg van De neus van Cleopatra, waarin ik voor het eerst in de geschiedenis Hitler op de scène heb gezet met de bedoeling met hem de draak te steken. De figuur van Hitler was al eerder in de film verschenen, o.a. in The Dictator van Chaplin. Maar nooit op de planken. Na mijn toneelsatire kwam Le Bunker in Frankrijk. In 1982 kwam er een film uit, waarin Mel Brooks de draak steekt met Hitler. The Producers kende maar een matig succes. Brooks heeft er onlangs een musical van gemaakt. Die loopt nu al enkele maanden op Broadway en blijkt een enorm succes te zijn. Men moet minstens drie maanden van te voren reserveren, wil men een “zitje” (= plaats) bemachtigen. Misschien wacht mijn Neus van Cleopatra ook een tweede carrière. Waarschijnlijk niet in Vlaanderen, misschien in Nederland.’

- Misschien moet je er ook een musical van maken.

Staf Knop: ‘Pas op, dat zou kunnen. Musical is altijd mijn stokpaardje geweest. Ik heb zelfs de geschiedenis van de musical geschreven in 26 afleveringen van 50 minuten voor de BRT-radio. Ik volg dat theatergenre ook nog steeds op de voet. Ik vind het dan ook fijn dat het genre in Vlaanderen eindelijk van de grond komt, in Antwerpen en in Gent. Helaas schiet Brussel op dat gebied alweer jammerlijk tekort.’

- En zo zijn we weer bij ons uitgangspunt, de minder bevredigende terugkeer van Staf Knop naar Brussel. Ga je nu eindelijk de tijd vinden om het vervolg op je mémoires te schrijven?

Staf Knop: ‘Daar ben ik nog niet aan toe. Ik vraag me zelfs af of daar wel interesse voor bestaat. Ondertussen heb ik wel een ander boek geschreven. Gesprekken met beroemdheden blijkt wel op belangstelling te mogen rekenen. Ik heb onlangs het manuscript naar Lannoo gestuurd. Ik wacht op antwoord.’

Ondertussen wordt één zaak alvast duidelijk: Staf Knop is nog verre van uitgeschreven. Hij is ontegensprekelijk van plan om het derde deel van zijn carrière creatief op te vullen. We kunnen hem alleen maar ‘toi toi’ toewensen, want in het theaterwereldje heerst het bijgeloof dat gelukwensen uitspreken ongeluk brengt.