Neerlandia. Jaargang 106

Verkiezingsprogramma's verschillen nauwelijks van elkaar
● Kees Middelhoff

Wie alle verkiezingsprogramma's achter elkaar doorneemt, kan zich voorstellen dat de kiezer het maar moeilijk heeft (en daarom in groten getale achter iets nieuws aanloopt), want fundamentele verschillen zijn moeilijk aan te wijzen. Veiligheid, kleinschaligheid, menselijke maat, zorg rond asielzoekers enzovoort kom je overal tegen, vaak zelfs met dezelfde terminologie.

Directe invloed kiezer

Niettemin vallen er enkele accenten op. Zo pleiten diverse partijen voor een herziening van het parlementaire stelsel. Ze willen dat de burger meer directe invloed kan hebben. Indertijd pleitte alléén D66 voor de vervanging van het evenredige stelsel (geheel Nederland als één district) door een districtenstelsel. Leefbaar Nederland (LN) pleit nu voor een gemengd stelsel. De Partij van de Arbeid (PvdA) wil de Eerste Kamer (product van de Belgische invloed in 1815!) op een andere wijze kiezen dan de Tweede Kamer; zij pleit voor een maximum van twee termijnen voor gezagsdragers van burgemeester tot minister, dit om ‘vriendjespolitiek’ en ‘regentenmentaliteit’ (LN) te voorkomen. Het houden van referenda - eertijds een exclusieve gedachte van D66 - wordt nu door vele andere partijen bepleit, zij het in beperkte vorm. Wat de financiering van politieke partijen betreft: de PvdA is ‘tegen iedere vorm van subsidie door het bedrijfsleven’. Het door de televisie wekelijks uitgezonden vragenuurtje dient afgeschaft te worden, aangezien het doorgaans wordt gevuld ‘met

[p. 8]

kwesties die toevallig daags ervoor in de media spelen’.

Het nationale gevoel - onder invloed van Europese eenheid? - krijgt nu, meer dan vroeger, een eigen accent. Het is vooral de kleine (protestantse) Christelijke Unie (CU) die daarvoor pleit. De Nederlandse taal moet ‘in de grondwet verankerd worden’ en moet als ‘bestuurstaal zorgvuldig behandeld worden’; hetzelfde geldt ‘voor het Fries, als tweede erkende taal in ons land’. De CU is de enige partij in Nederland, die hierbij Vlaanderen betrekt. ‘Er dient een Nederlands-Vlaamse Commissie te worden ingesteld, die zorg draagt voor het vertalen van met name Engelse woorden en begrippen in het Nederlands.’

Leerfabrieken en historische banden

D66 is de enige partij die pleit voor een ‘vaste boekenprijs als garantie voor een breed letterkundig aanbod’. De PvdA wil een ‘vaste boekenprijs voor schoolboeken afgeschaft zien’. Kleinschaligheid in het onderwijs kom je in vele programma's tegen. Het Christen Democratisch Appel (CDA) ‘roept een halt toe aan de anonieme leerfabrieken’. D66 idem. De PvdA eist dat ieder kind in 2006 op school een computer met internet ter beschikking heeft. De CU wil vastgelegd zien dat ‘het Nederlands de voertaal is in het hoger onderwijs’, in tegenstelling tot de VVD die juist pleit ‘voor meertalig onderwijs i.v.m. de internationale markt’.

De kleine Socialistische Partij (SP) pleit evenals D66 voor het besteden van 1% van de rijksuitgaven aan cultuur. Groen Links (GL) wil in het kader van een multiculturele samenleving meer aandacht voor de niet-Westerse cultuuruitingen. Van de ene kant wil de SP ‘de invloed van de commercie op de cultuur terugdringen’, maar wil het ‘downloaden van muziek via internet bevorderen’; ‘op lege CD's en lege bandjes moet dan een toeslag gegeven worden’. ‘Kunst is een kwestie van smaak, niet van politiek’ (VVD). Typisch is dat vrijwel alle partijen pleiten voor een gratis museumdag in de week. De SP op zaterdag (met PvdA en CU); D66 vraagt gratis toegang voor jongeren tot 21 jaar. Maar als het gaat om de presentatie van de Nederlandse cultuur in het buitenland, dan is het alleen de PvdA die voorstellen doet - i.s.m. Vlaanderen staat er niet bij! De CU is de enige partij die pleit voor extra aandacht voor ‘de historische banden met Suriname en Indonesië’. Zuid-Afrika staat er deze keer niet bij. Vlaanderen is er hooguit bij betrokken, waar het gaat om patiënten in Nederland, ‘die vrij moeten zijn om voor behandeling over de grens te opteren’ (CDA). LN pleit voor een 24-uurs televisiezender. De SP meent dat de reclame op tv meer en meer ‘leidt tot kijkcijferfetisjisme; zij mogen geen rol spelen bij de publieke omroep’. De CU wil ‘de zondag reclamevrij houden’; zij pleit voor een commissie ‘die zich bezint op de publieke moraal in de uitzendingen’.

Het Nederlandse gedogen

In de Nederlandse politiek was gedogen een vaak voorkomend woord. Het CDA pleit voor ‘het einde van het gedoogbeleid’, de CU voor ‘een beperking’; ‘vrijheid en tolerantie zijn uitgemond in slordigheid en regelrechte hufterigheid’ (PvdA). Als er gedoogd werd, dan in de sfeer van het drugsgebruik. De PvdA pleit dan ook voor een streven ‘naar de legitimatie van softdrugs in Europees verband’. De CU wil in het kader van verslaving ‘het ontmoedigen van o.a. de telefoonverslaving’. Overigens: ‘zonder gedogen lijkt leven met de regels niet meer mogelijk; zo ontstaat een papieren werkelijkheid (...) en schijnzekerheid’ (VVD).

Normen en waarden was eertijds een vast punt bij de confessionele partijen CDA en CU. Deze laatste partij wil dan ook de wet op het homohuwelijk intrekken, omdat het huwelijk voorbehouden is ‘aan één man en één vrouw’. Homo's kunnen hun verbintenis via de geëigende kanalen laten registeren. Wat het klonen betreft: alleen de PvdA pleit voor een verbod op het klonen van mensen. De VVD wil dat ‘therapeutisch klonen wordt toegestaan, reproductief klonen niet’. Als het om o.a. euthanasie gaat, pleit de PvdA voor een impuls voor het vrijwilligerswerk door dit mede te subsidiëren.

Het is opvallend hoe men het woord multiculturele / multi-etnische samenleving poogt te vermijden. Eerder spreekt men van kleurrijke samenleving, die ‘onze maatschappij met haar eigen cultuur verrijkt’ (PvdA). Men heeft afgerekend met het ‘klootjesvolk van 35 jaar geleden’ dat plaats heeft gemaakt voor ‘grote diversiteit’ (GL). Vele partijen maken zich zorgen over de gevolgen van deze diversiteit m.b.t. het onderwijs. GL pleit voor ‘gemengde scholen als (...) ontmoetingsplaats’. De SP gaat nog verder: ‘zwarte scholen sluiten, witte scholen verplichten tot gemengde scholen’. D66 meent dat het bijzondere (d.i. het vrije) onderwijs ‘op religieuze grondslag moet verdwijnen’; daarbij o.a. doelend op de islamscholen en bepaalde protestants-christelijke scholen, die vrijwel alleen christenleerlingen toelaten. Maar ‘segregatie in het onderwijs’ wordt eerder bepaald door ‘de woonsituatie’; aanpassen van het onderwijsartikel in de grondwet biedt geen oplossing, meent de PvdA, die - als vele andere partijen - geen behoefte heeft aan een schoolstrijd.

Inburgering

Alle partijen maken zich zorgen over de inburgering van de nieuwkomers. ‘Gebrek aan kennis van de Nederlandse taal blokkeert deze’ (PvdA); kennis van de Nederlandse taal is ‘een voorwaarde voor verder verblijf in Nederland’ (LN). In elk geval: ‘afschaffen van lessen in eigen (d.i. o.a. Arabisch) taal en cultuur en de vrijgekomen tijd opvullen met lessen Nederlands’ (D66). Waarom geen ‘lessen Nederlandse taal via TV?’ (SP en PvdA). Opvallend is dat

[p. 9]

GL noteert dat ‘volgen via satelliet van de Turkse TV met name positieve uitwerking heeft voor de emancipatie van de Turkse vrouw in Nederland’. Het CDA wil ‘een delta-plan Nederlandse taal voor de eerste en tweede generatie immigranten’ met ‘inzicht in de Nederlandse samenleving waarvan zij deel uitmaken’.

Wat de asielzoekers betreft: geef deze in afwachting van het eventuele recht op definitief verblijf ‘recht op arbeid’ (SP). De CU pleit om de gelden voor asielzoekers ‘eerder te besteden aan verbetering van de arbeidssituatie in de derde wereld’. De VVD: ‘om aanzuigende werking te voorkomen, dienen de voorzieningen ten behoeve van de asielzoekers een sober karakter te hebben’.

Europa

Het invoeren van de éne munt, de euro, wordt vrijwel door alle partijen gezien als een belangrijke stap naar verdere Europese eenwording, al is de SP op dit punt pessimistisch; zij vraagt om een ‘noodplan voor het geval dat de euro (...) verkeerd uitpakt’. De PvdA is het meest optimistisch: ‘Europa is binnenland en wordt dat in de toekomst nog meer’. D66 pleit voor één Europees belastingstelsel. Nu ‘is de besluitvorming te weinig doorzichtig’ en is er ‘behoefte aan meer democratische controle’ (PvdA). Alleen het CDA pleit in Europees verband voor een samenwerking met Vlaanderen in verband met ‘het bewaken en versterken van het eigen cultureel erfgoed en de waardering van de Nederlandse taal’. Nergens een pleidooi voor de verdere ontwikkeling van de z.g. euregio's en het handhaven van het Nederlands in de Europese instituties: Brussel. Vlamingen verbazen zich nog wel eens over de fantasieloze rijtjeshuizen in Nederland, zeker in de sociale woningbouw. Opvallend is dat enkele partijen (LN, D66, VVD) pleiten voor minder eenheidsbouw; ze willen de burger medezeggenschap geven bij de betreffende architecten. ‘Niet alle mensen hebben dezelfde wooneisen’ (VVD). De tijd is voorbij dat in Nederland bejaardenhuizen werden gebouwd waarmee de toen ouderen zeer gelukkig waren. Jongere ouderen hebben daar geen behoefte meer aan, integendeel. Vele partijen spelen daarop in en pleiten voor een flexibele pensioenleeftijd en aanpassing van de betreffende woning (PvdA en SP), maar ook: ‘het inschakelen van ouderen, gelet op hun ervaring in het begeleiden van jongeren in school en bedrijf’ (PvdA). De SP meent dat euthanasie nooit norm mag worden en acht het beschikbaar stellen van ‘de pil van Drion (voor zelfdoding) ongewenst’.

Enkele opvallende punten

Nog enkele punten, typerend vroor de Nederlandse samenleving als geheel.

•	De CU wijdt een afzonderlijke paragraaf aan de staat Israël, door te stellen dat ‘de Nederlandse ambassade dient te worden gevestigd in Jeruzalem, als ongedeelde hoofdstad van de staat Israël’.
•	LN pleit voor een ‘identificatieplicht en de plicht tot DNA-onderzoek, zo dit nodig mocht zijn’.
•	LN stelt dat een kabinet kan bestaan uit een minister-president en vier beleidsclusters.
•	Voor een toekomstig kabinet moeten ‘duidelijke afspraken gemaakt worden over toekomstig beleid, zonder dat het politieke debat wordt dichtgetimmerd’. Geen torentjesoverleg van de regeringspartijen met de minister-president (PvdA).
•	De tot nog toe door velen geprezen 24-uurs-economie heeft afgedaan, ‘leven is meer dan werken’ (PvdA).
•	Privatiseren van staatsbedrijven is niet meer in. (Gelet op de slechte ervaring met de Nederlandse Spoorwegen?)
•	De meeste partijen maken zich zorgen over de toekomst van het platteland; geen verstedelijking meer (PvdA); boerenbedrijven verbouwen tot recreatiebedrijven (LN, VVD).
•	Vormfouten mogen niet tot vrijspraak leiden, maar moeten hersteld kunnen worden (LN).
•	De eerste mei moet ‘een nationale vrije dag worden als in de meest omliggende landen’ (PvdA).
•	LN wil de titel Commissaris der Koningin in de provincies wijzigen in de Oud-Hollandse term stadhouder.
•	Nederland moet weer gidsland worden, maar dan ‘gidsland nieuwe stijl door het aan de kaak stellen van mensenrechtenschendingen en (...) het leveren van royale bijdragen aan vredesmissie’ (GL).

Wij veronderstellen dat dit laatste artikel geconcipieerd is lang voor het eindrapport inzake de aanwezigheid van Nederlandse militairen in Screbrenica.