Taalgetater
Van nieuwe woorden de dingen die voorbijgaan...
● Marianne van Scherpenzeel
Terwijl ik dit stukje schrijf, begin januari, zitten we volop in de eurogekte. De euro-overgang, de overgang van de nationale munt naar de euro, was weliswaar goed voorbereid, maar het was toch even afwachten hoe de mensen in de verschillende landen zouden reageren. Variërend van het opperste geluk en een stormloop naar de ‘muur’ in de nacht van oud naar nieuw - op jacht naar het nieuwe geld - tot pure ellende, wegens niet willen of niet kunnen overgaan op de nieuwe munteenheid.
Als u dit stukje leest, is het ondertussen maart en behoort denken in guldens of in franken tot het verleden. Of rekent u - stiekem - nog altijd om? Misschien wel voor grote bedragen - voor zaken die u niet iedere dag knopt, zoals huizen. Ik zou de mensen in Frankrijk de kost niet willen geven die voor dat soort van bedragen zelfs nog rekenen in ‘anciens francs’!
Maar de meesten onder ons hebben vooraf goed geoefend: met ons proefpakketje euromunten. Zoals gezegd, de omschakeling is goed voorbereid: de overheid en de banken hebben een massaal voorlichtingsoffensief ingezet en daarvan zijn de sporen zichtbaar in onze woordenschat. Het is echter de vraag of deze nieuwkomers i.v.m. de euro ook blijvertjes zijn. Hoogst waarschijnlijk niet. Want als de euro eenmaal de standaard is, voelt niemand nog de behoefte om te differentiëren, te verwijzen naar de situatie ‘euro versus nationale munt’. Euromunten worden weer gewoon munten en termen als dubbelprijzen (dubbele prijsweergave in de [oude] nationale munt en in euro), duale fase of dubbele circulatieperiode (afhankelijk van het land: in januari/februari 2002 kon u nog contant betalen met twee munten, de nationale munt en de euro), euro-overgang en E-day (1 januari, het moment waarop de euro een wettig betaalmiddel werd, naar het voorbeeld van D-day) duren slechts zolang de situatie duurt waarnaar ze verwijzen. Het lijkt wel duidelijk dat een heleboel nieuwe woorden of samenstellingen met euro na de invoering van de euro weer net zo hard zullen verdwijnen als ze opgekomen zijn. Want wie spreekt er nog over de oefeneuro's bijvoorbeeld: (euro)munten in een minikit die u in de banken kon kopen om al met de nieuwe muntjes kennis te maken, ook wel eurominikit genoemd? Het plastic zakje met 29 (euro)munten ter waarde van 12,40 euro (500 fr.) werd door sommige werkgevers in België cadeau gedaan aan hun personeel. In Nederland kreeg iedere Nederlander boven de zes jaar een setje cadeau van de overheid om alvast aan het nieuwe geld te wennen. Daar werd het starterpakket en eurokit genoemd.
Ook termen als zalmkit of zalmzak en het zakje van Zalm (genoemd naar minister Zalm van Financiën) waren hiervoor gebruikelijk. Overigens was dat Nederlandse overheidssetje wel minder waard dan het Belgische cadeausetje. Voor het zakje van 32 euromunten ter waarde van 25 gulden dat men in de banken kon kopen, gebruikte men in Nederland consumentenpakket.
Het leuke is dat men bij deze verzameling woorden voor een deel teruggrijpt naar bestaande woorden die - tijdelijk - een speciale betekenis krijgen, zoals het juist genoemde consumentenpakket en spaarpotactie (kosteloze actie van banken om contant geld, bv. geld in een spaarpot of een ouwe sok, op een rekening te storten). Bij andere woorden wordt het specifieke aangegeven door de toevoeging van euro-.
Maar zodra de euro ingeburgerd is, heeft niemand nog veel behoefte om de specificatie euro- toe te voegen aan woorden als munten, geld, rekening enz. Als ook de euro-inflatie (prijsinflatie die samenhangt met de overgang van de nationale munt naar de eenheidsmunt) ‘afgerond’ is in het eurogebied of de eurozone (de verzameling lidstaten die de euro hebben aangenomen), waarbij tussen haakjes eurozone in België onder invloed van het Frans iets sterker lijkt te staan dan eurogebied, als met andere woorden de euro een feit is, is het afwachten welke woorden of samenstellingen uit de euro-overgang na de introductie van de euro weer even hard zullen verdwijnen als ze zijn opgekomen en welke langer zullen leven en zowaar zelfs in het woordenboek zullen worden opgenomen.
Taalgetater is de naam van een nieuwe taalrubriek die de vorige, Van Ekelsbeke tot Emden, vervangt.
Auteursrechtelijk beschermd