Neerlandia. Jaargang 106

[p. 10]

Literatuur
Een Boekenweek vol liefde
● Connie Harkema

De Boekenweek 2002 staat in het teken van de liefde. En bij de liefde hoort een mooi gedicht. Het is deze combinatie, waarop de organisator van de boekenweek, de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB), handig is ingesprongen. Door de website www.komliefste.com te bezoeken, kan iedereen zijn eigen persoonlijke gedichtenbundel samenstellen. De website is een nieuw project van de stichting CPNB om verhalen en gedichten over de liefde te accentueren en tegelijkertijd de belangstelling voor poëzie te stimuleren. Maar er is meer in deze week: een Boekenweekgeschenk, een Boekenweekessay, een Boekenweektest, een Boekenweekmagazine en een Boekenbal.

Het motto van de 67e Boekenweek is: Hebban olla vogala nestas. Het zijn de eerste woorden van een gedicht dat negenhonderd jaar geleden door een Vlaamse monnik in een Benedictijnerklooster in Engeland werd geschreven. De volledige zin luidt:

Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic

enda thu wat unbidat ghe nu,

en betekent: Hebben alle vogels nesten behalve ik en jij; wat wacht ge nu?

De zin wordt beschouwd als het oudst bekende Nederlandstalige gedicht; een liefdesgedicht.

Komrij en de gedichtensite

De eerste drie woorden vormen tevens de titel van een door Gerrit Komrij samengestelde bundel liefdesgedichten

Gerrit Komrij en Anna Enquist (foto C. Harkema)

uit de Middeleeuwen. De andere bundel heet Het Liefste Gedicht en bestaat uit favoriete liefdesgedichten van Nederland en Vlaanderen, waarvoor Komrij ook een inleiding heeft geschreven. Want ja, zeg nu zelf, wie kan er meer verstand hebben van een (liefdes)gedicht dan de Dichter des Vaderlands?

Dat zal de Stichting CPNB ongetwijfeld ook gedacht hebben, toen zij Komrij uitnodigde voor de opening van haar website met - naar zij dacht - 542 gedichten. Echter: een echte dichter verloochent zijn ware aard nooit en verraste het publiek ter plekke met het 543e gedicht, dat hij speciaal voor deze gebeurtenis had geschreven.

De site www.komliefste.com geeft iedereen de gelegenheid om in de periode van woensdag 13 t/m zaterdag 23 maart (tijdens de boekenweek) een hoogstpersoonlijke bloemlezing van tien liefdesgedichten samen te stellen; compleet met een eigen opdracht. Op de site is op veel manieren te zoeken. Natuurlijk op naam van de dichter of op de titel van het gedicht maar ook op een (tref)woord of op een thema. De ruim 500 gedichten zijn op deze wijze gemakkelijk te ontsluiten.

Zaterdag 23 maart gaat de site om middernacht uit de lucht. Na maandag 8 april liggen de bloemlezingen bij een boekhandel naar keuze gereed.

Boekenweekgeschenk

Het Boekenweekgeschenk is deze keer geschreven door Anna Enquist en heeft als titel De IJsdragers. Het verhaal speelt zich af in de psychiatrie (Enquist werkte tot 2000 als psychoanalytica) en gaat over machteloosheid en onbehandelbaar geachte patiënten. Met meedogenloze precisie beschrijft Enquist de gebeurtenissen van een verzandend huwelijk in relatie tot het vertrek van de dochter. Van dit

[p. 11]

loodzwaar thema heeft Enquist - naar eigen zeggen - een goedlopend, leesbaar en spannend verhaal proberen te maken.

Toch heeft dit boekenweekgeschenk ook bij Enquist een loodzware emotie nagelaten. Tijdens het schrijven stierf haar dochter Margit. Doodgereden door een vrachtauto op de Dam in Amsterdam. Deze tragische gebeurtenis heeft voor De IJsdragers drie consequenties. Ten eerste een opdracht van Enquist aan haar overleden dochter in het boekje, ten tweede geen lezingen met vragen uit het publiek en ten derde geen signeersessies. Tijdens de boekenweek zal Enquist wel op diverse locaties muzikaal te beluisteren zijn, samen met Ivo Jansen.

De IJsdragers krijgt men cadeau bij aankoop van ten minste 11,11 euro aan Nederlandstalige boeken.

Boekenweekessay

Jaarlijks verschijnt in de Boekenweek een essay waarin een auteur zijn persoonlijke visie geeft op het thema. Ditmaal is het essay door de onzichtbare hand van Marek van der Jagt geschreven. Deze schrijver kwam in 1999 in de publiciteit toen zijn roman De geschiedenis van mijn kaalheid de Anton Wachterprijs voor het beste debuut kreeg toegekend. Van der Jagt liet zich toen niet in het publiek zien en ook tijdens de presentatie van het Boekenweekessay liet Van der Jagt het wederom afweten. Wel schreef hij een brief, die hij liet voorlezen door Reinjan Mulder van uitgeverij de Geus. Hierin stond dat zijn aanwezigheid meer vragen zou oproepen dan beantwoorden en dat de enige rol die hij wil vervullen die van een bode is die een brief komt brengen. Bovendien meent hij dat alle vragen die mogelijkerwijs gesteld hadden kunnen worden, worden beantwoord in zijn essay Monogaam.



Monogaam is een verhandeling over de liefde. De essayist besluit de mannen op te geven en zich alleen nog in de wereld van de vrouwen op te houden. Hij ziet het als de ultieme opdracht om genade te vinden in de ogen van vrouwen. Niet om de inwisselbaarheid van de vrouw te bewijzen maar juist om zijn eigen inwisselbaarheid te onderstrepen. De enige zijn is een last die zwaar op hem drukt.

Monogaam is te verkrijgen voor 2,25 euro.

Boekenweektest

Tijdens de Boekenweek 2002 krijgt de lezer ook een cadeautje aangeboden door de openbare bibliotheek: de Boekenweektest. Een test in de liefde in de literatuur.

Iedereen koestert mooie herinneringen aan liefdesverhalen die hij of zij ooit las. Maar hoe goed kent men de liefdesromans uit de literatuur? De Boekenweektest, eveneens een nieuw initiatief tijdens de Boekenweek, biedt de kans om deze kennis te testen.

Daarvoor werden 25 meesterwerken, waarin de liefde een centrale rol speelt, geselecteerd door de Stichting CPNB. Peter van Straaten voorzag elke titel van een typerende illustratie. Het is aan de lezer de 25 tekeningen bij de juiste titels te brengen. De oplossing van de Boekenweektest is vanaf maandag 25 maart 2002 te vinden in de openbare bibliotheken en op de websites www.boekenweek.nl, www.tijdvoorlezen.nl en www.bibliotheek.nl.

Peter van Straaten en Paul Mosterd, adjunct-directeur Stichting CPNB (foto C. Harkema)

Boekenweekmagazine en Boekenbal

De liefde, daar draait het dus om, die tien dagen in maart. Literatuur die vorm geeft aan een groot, universeel gevoel. Dat kunnen grote klassieken zijn: Orpheus en Eurydice, Romeo en Julia, Madame Bovary. En letterkundige monumenten van de lage landen, niet te vergeten: Saidjah en Adinda, Terug tot Ina Damman, Turks fruit. De liefde reikt een oneindige hoeveelheid titels aan. Van Anna Karenina en Liefde in tijden van cholera tot Rode rozen en tortilla's, Zout op mijn huid en Ik ook van jou.

Een selectie van aan het Boekenweekthema gerelateerde boeken is opgenomen in het Boekenweekmagazine.

Uiteraard wordt de Boekenweek traditioneel geopend met het Boekenbal; ditmaal het Boekenbal d'Amour dat op 12 maart plaats vindt in de Stadsschouwburg te Amsterdam.