Neerlandia. Jaargang 105

[p. 9]

Cultuur
Jari Demeulemeester gelauwerd met de Orde van de Vlaamse Leeuw
Gedreven cultuurijveraar pleit voor universele toeschouwer
• Hugo Meert

Jari Demeulemeester, cultuurmanager en algemeen directeur Ancienne Belgique, zoals het op zijn c.v. prijkt, maar vóór alles drijvende kracht achter heel wat succesrijke manifestaties en initiatieven in het hartje van Brussel, is gelauwerd met de Orde van de Vlaamse Leeuw. Zoals het een echte Brusselaar past, relativeert hij deze erkenning meteen met ‘Het is mijn eerste madoille’. In de loop van het interview zal wel blijken dat cultuurijveraar Jari die ‘eerste medaille’ toch wel apprecieert, vooral inhoudelijk dan, niet zozeer om wat hij in het verleden gepresteerd heeft, maar vooral om de erkenning van het feit dat hij zich blijft inzetten voor cultuur in het culturele, artistieke en politieke kluwen, dat Brussel uiteindelijk toch is.

Jari Demeulemeester ontvangt mij in zijn ruime A.B.-kantoor, waar een muurbrede kast vol elpees en cd's zijn onblusbare liefde voor de muziek verraadt. Uit de gang weerklinken de etudes van een muzikant die vanavond zijn opwachting maakt op het podium van de Brusselse A.B., wat meteen een andere bekommernis van Jari duidelijk maakt: nieuw talent optimale kansen bieden.

Goed gevoel

Maar eerst terug naar de reden van dit interview, met name de Orde van de Vlaamse Leeuw. Wat betekent die voor Jari Demeulemeester?

Jari Demeulemeester: ‘Het geeft me een goed gevoel omdat die mij het teken geeft dat er nog mensen bekommerd zijn om de zaak en dat je niet preekt in de woestijn. Ik was dan ook bijzonder blij met de vaststelling dat bij de prijsuitreiking ook de Gentse burgemeester Beke aanwezig was. je krijgt dan het geruststellende gevoel dat je ideeen ook buiten Brussel uitgedragen worden.’

Cultuurmanager jari Demeulemeester behaalde zijn eerste medaille.

- Over welke ideeën heb je het dan?

‘Eerst en vooral het feit dat Vlaanderen internationaal te weinig ambitie koestert. “Petit pays, petits gens, petits esprits”, weet je wel. We hebben genoeg talent in huis, maar dat komt er onvoldoende uit, terwijl we cultureel gerust onze plaats op het internationale platform zouden kunnen innemen. Maar we durven dat niet genoeg. We hebben veel minder lef dan bijvoorbeeld de Ieren of de Portugezen. Ten tweede is er de bekommernis over de taal. We mogen onze taal niet vergeten. We stellen vast dat het virtuose van het Nederlands niet alleen vervaagt, maar zelfs verdwijnt. Ten derde: de staatshervorming is nooit af. We moeten aandacht blijven schenken aan het einddoel van de Vlaamse Beweging, ook voor Brussel, de hoofdstad van dit land. En dan is er ten slotte ook nog mijn constante pleidooi voor een debatcultuur. Wij kunnen wel praten, overleg plegen en discussieren op café. Maar ik hunker naar wat de NRC en De Volkskrant kunnen: ideeen tegenover elkaar zetten, maatschappelijke problemen op een intellectuele manier analyseren, daaruit besluiten trekken... Dat gaat nu nog helemaal aan ons voorbij. Zolang we niet leren discussiëren of dat overlaten aan mensen die dat wel kunnen, blijven we in die mediocriteit zitten. Wie daar wil blijven ploeteren, levert meteen het bewijs te weinig ambitie te hebben om door te stoten en tegelijk als burger uitgesproken gereserveerd te zijn tegenover succes. Wij kunnen in Vlaanderen het succes van anderen niet af. Iemand die slaagt in zijn ambitie, wordt met de nek aangekeken. Bovendien zegt de overheid elke steun op bij hen die succes

[p. 10]

hebben. Men schat de groeimogelijkheden niet in. Men is alleen maar bezig met steun aan noodlijdende bedrijven. Voor wie het net niet haalt, geldt de ongeschreven regel ‘we arrangeren het wel’ Vandaar natuurlijk ook een ernstig gebrek aan combativiteit, die dan wel moet steunen op kwaliteit en talent. Dat is het verhaal van Vlaanderen Leeft, dat is het verhaal van de kleurennota van Patrick Dewael, waarbij je ziet dat een aantal schone wensen van de minister door het veld niet worden gevolgd.’

Talent in Vlaanderen

-Hoe brengt Jari Demeulemeester, als algemeen directeur van de A.B. die bekommernis om het talent binnen Vlaanderen in de praktijk?

‘Ik ben blij dat ik met deze A.B. in die moeilijke hoofdstad (van Vlaanderen, van België, van Europa...) heb kunnen bewijzen dat de Vlaamse Gemeenschap iets heeft kunnen neerzetten dat nog werkt ook. Er zijn weinig gelijksoortige, moeilijke, uitdagende projecten waarvan de Vlaamse overheid kan zeggen dat het goed is en dat het vooruit gaat. In het vorige seizoen bijvoorbeeld hebben wij hier, op het gebied van talentondersteuning, een clubje van jonge talenten gevormd. Je kunt die niet meer betalen vanuit een goodwill-situatie, met aalmoezen volgens overheidsbarema's. Ik heb dus talent in huis gehaald en ervoor betaald. Ik heb daarbij cultuur beschouwd als een onderneming, met budgetten enz. Ik ben gaan werken als een kleine ondernemer met een relatief klein budget en heb getracht er het maximum uit te halen.’

-Maar als je de programmatie van de A.B. overloopt, komen de grote kleppers toch nog steeds uit het buitenland. Jari Demeulemeester: ‘Ondertussen hebben we wel een hele nieuwe generatie, van dEus over de gebroeders Dewael tot Das Pop, die op wereldniveau staan. Wel stellen we daarbij vast dat het Nederlands daarin aan het verdwijnen is. Persoonlijk maak ik me daar grote zorgen om. Maar ja, ik heb alweer in ettelijke nota's aan onze minister gepleit om workshops te mogen organiseren en zo jonge mensen te leren schrijven en componeren, iets wat hier volkomen ontbreekt. We hebben wel de kleinkunstafdeling van de Studio Herman Teirlinck in Antwerpen. Maar ook dat gaat langzamerhand achteruit. Vandaag zou een Stef Bos nergens meer opgevangen kunnen worden, bijvoorbeeld.’

-Hoe reageert de overheid daarop?

Jari Demeulemeester: ‘Ik stel al mijn hoop op het muziekdecreet, dat in mei wordt verwacht. Ik weet niet in welke mate de besparingen, die ons boven het hoofd hangen, ook de muziek zullen treffen. Ik vind dat Vlaanderen nu dringend toe is aan een ernstige injectie in de muzieksector, zowel de klassieke muziek als de andere. Als voorzitter van het Muziekcentrum kan ik dat vaststellen. Er is talent aanwezig. Maar ik denk dat Vlaanderen gebukt gaat onder een muzikaal wanbeleid. Sinds Rika De Backer is er enig theaterbeleid in Vlaanderen merkbaar. Op het vlak van de muziek staan we nergens. Muziek is ogenschijnlijk niet organisch verbonden met dit volk.’

-Geldt dat ook voor de opleidingen?

Jari Demeulemeester: ‘Eigenlijk voel ik op het veld en ook in de conservatoria te weinig geestdrift om het aanwezige talent op te peppen voor de wereld van morgen. Men weet ook niet hoeveel musici er in Vlaanderen actief zijn, hoeveel er van de muziek leven, wat de economische return ervan is. Men weet niet wie ooit wat geschreven heeft en waar het zit. Op dat gebied alleen al is er nog voor jaren en jaren werk.’

-Wat is dat Muziekcentrum, waar je voorzitter van bent?

Jari Demeulemeester: ‘Dat is een steunpunt, vergelijkbaar met het Vlaams Theater Instituut. Het moet de overheid advies verstrekken, promotie voor eigen werk maken in het buitenland, wetenschappelijk onderzoek stimuleren...’

Gebrek aan kleine circuits

-En heeft dat voldoende middelen?

Jari Demeulemeester: ‘We zitten op dit ogenblik op 20 miljoen BEF per jaar. We hebben zes mensen in dienst. Met een echt masterplan voor het muziekbeleid in Vlaanderen, komen we tot de vaststelling dat er momenteel zeker werk is voor 20 jaar met een jaarbudget van 50 à 60 miljoen BEF over alle sectoren heen. Maar het staat nog allemaal in zijn kinderschoenen. Het belangrijkste is de vaststelling dat het in Vlaanderen nog veel te weinig leeft. Er komen jaarlijks zo'n 100 goede musici uit onze conservatoria. Dat is nog geen topklasse. Maar we hebben nog geen masterclasses, met het gevolg dat ons pril talent geen mogelijkheden heeft om internationaal door te stoten. De conservatoriumopleiding leidt nu nog te veel naar het onderwijs en te weinig naar een echt artistieke carrière. Het gevolg daarvan is dan ook een enorme vergrijzing van de orkesten. Bovendien hebben we te weinig kleine circuits waar aankomende artiesten het vak kunnen leren.’

-Daar kan de A.B. ook weinig aan doen.

Jari Demeulemeester: ‘We hebben een drietal jaren Broodje Club georganiseerd, waar aankomende groepjes tijdens de middagpauze hun kans konden wagen. De bezoekers kregen er nog een gratis broodje bovenop. Maar we hebben vastgesteld dat we daarmee op parochieniveau bezig waren. Zoiets is nodig maar het is niet de taak van de A.B. Nu zijn we begonnen met Nova Star. In dit traject kunnen jongeren die klaar staan om de sprong te wagen, beginnen in de club, in een laatavondshow of in een voorprogramma. Dat is de preprofessionele stap. De eerste stap daarvoor moet echter genomen worden op het lokale vlak, via jeugdclubs en culturele centra. De A.B. is zowat de top zoals in Nederland Amsterdam. Maar we hoeven de weg ernaar toe niet te gemakkelijk te maken. Helaas ontbreekt in Vlaanderen die tussenstap. We hebben geen culturele

[p. 11]

centra die op artistiek gebied hun eigen regio coveren.’

-Je tweede basisidee was: je taal niet vergeten. Wat bedoel je daarmee?

Jari Demeulemeester: ‘Enkele maanden geleden kwam men tot de vaststelling dat het afgelopen moet zijn met die ‘tussentaal’. Dat is wel de taal die al tien jaar en langer in alle mogelijke televisieseries wordt gebruikt. Een taal vandaag de dag moet snedig en actueel zijn. Kijk maar eens naar de koppen in de Nederlandse bladen en naar de inleidingen van de artikels. We missen daar nogal wat. We hebben in onze taal moeite om bijvoorbeeld om te gaan met de nieuwe wereld, met nieuwe begrippen. Zo glijden we stilaan weer af naar een verbasterd Nederlands. Ik blijf ervan overtuigd dat je, als je een taal respecteert, moet proberen die zo goed mogelijk te spreken en die ook te laten doorsijpelen, via de kunst.’

Slecht akkoord

-Je komt nu bij je derde punt: de staatshervorming is nooit af. Je hebt de laatste maanden ook enkele keren je stem laten horen in verband met de ‘Lambermontakkoorden’. (Recente nieuwe fase in de hervorming van de Belgische staat, h.v.d.r.) Wat is daar nu eigenlijk mee aan de hand?

Jari Demeulemeester: ‘“Lambermont” is voor Vlaanderen alleszins een slechte zaak en zeker geen goede stap vooruit. Ik heb het in het begin wel mee onderschreven, vooral onder invloed van enkele Brusselse politici, o.m. minister Van Hengel. Zij overtuigden mij dat er voor Brussel mogelijkheden inzaten. Er kunnen niet alleen meer Vlamingen in de politiek, er kan ook meer gebeuren. Alleen moeten we daarvoor de nodige mensen vinden. Als je nu echt de democratie wil herstellen en al die beschermende sleutels wil doen verdwijnen, moeten er in Brussel gewoon 50.000 Nederlandstaligen meer komen wonen. Dat is het enige democratische principe. Als we daarvan uitgaan, hebben de Brusselse politici er meer uit gehaald dan werd verwacht. Maar dat zie ik in de komende vijf jaar niet onmiddellijk gebeuren. Tot nu toe hebben we daarop wel te verkrampt gereageerd. Ook hier geldt het principe dat we opnieuw moeten geloven in eigen talent, dat we ons gezond chauvinisme weer moeten opkrikken. Dan zullen we meer kunnen halen uit de stad en haar bewoners.’

-Je hebt een groot gedeelte van je actieve leven doorgebracht op de culturele barricaden van Brussel. Is er op het vlak van cultuur in de voorbije 35 jaar enige verandering gekomen?

Jari Demeulemeester: ‘We hebben in Brussel een demografische terugval gekend tot in het begin van de jaren 80. De grote katastrofe beleefden we in de jaren 70 toen al die jonge mensen een fermette in het Pajottenland gingen bewonen. Voor het eerst, en dat is het geval sedert vijf jaar, zie je een omgekeerde beweging. Misschien hebben de A.B. en de Dansaertstraat (straat nabij de Brusselse Beurs die totaal gerenoveerd wordt, h.v.d.r.) daar iets mee te maken. We beleven alleszins een herbevolking van deze stad. Zelfs de Limburgers zijn hun complexen kwijt en komen hier probleemloos investeren. We kunnen rekenen op een aangroei van zowat 10.000 nieuwe gezinnen in Brussel, vaak heel interessante mensen. Maar die kun je alleen maar pakken met kwaliteit. Dat is dan ook ons uitgangspunt: wat we hier doen, vind je nergens anders. De A.B. voert deze politiek al enkele jaren. Maar ook in andere sectoren zou dit moeten gebeuren. De hoofdstedelijke bibliotheek zou de grootste boekentoren van het land moeten worden, in de schone kunsten moeten we de beste producten kunnen tonen, het theater in de hoofdstad heeft een scène nodig waar de beste producties uit Vlaanderen en Nederland kunnen worden getoond, liefst in première gaan, breder dan de marginale theatertoppen, die er momenteel wel te beleven zijn. We moeten al die sectoren opentrekken, zoals ik de muziek heb opengetrokken. Ik mis dat in Brussel.’

Beursschouwburg overdoen

-Je hebt heel veel dingen gedaan, van journalist tot algemeen directeur. Ondertussen heb je een heleboel originele projecten uitgewerkt, van Mallemunt tot Boterhammen in het Park. Wat zou je in al die onderdelen eens opnieuw willen doen?

Jari Demeulemeester: (Na enige aarzeling) ‘De Beursschouwburg. De beslotenheid, het karakter van dat theatertje van 350 plaatsen heeft mij altijd geboeid. Een theater moet gebruikt worden waarvoor het gemaakt is. Als je zegt: “we gaan hier de vloer uitbreken, want we gaan hier dansen” dan ben je verkeerd bezig. Elk theater heeft zijn doel, zijn functie. Maar als je in de relatief kleine ruimte bijvoorbeeld De Rovers onderbrengt of cabaret of Het Muziek Lod, al die producties die te maken hebben met de ontwikkeling van het Nederlands en die heel fragiel zijn, dan ben je goed bezig. Daarvoor is de Beursschouwburg de ideale ruimte. Helaas gebeurt dat niet. En daarom zou ik mijn periode in die schouwburg nog wel eens willen overdoen.’

-En wat zou je nooit meer willen overdoen?

Jari Demeulemeester: (Na lang nadenken) ‘Chapeau Europa, wat we op de Brusselse Grote Markt voor het jaar van Europa gedaan hebben. Ook nooit meer iets als Vlaanderen leeft, in zijn uitvoering dan. Ik betreur dat toen een kostbaar idee ineens, holderdebolder moest worden gerealiseerd. Met alle gevolgen van dien. Voor mij zat er veel meer in dat initiatief. Dat is zowat alles dat ik betreur in mijn realisaties. Maar de Beursschouwburg blijft mijn droom. Ik zou er natuurlijk meteen een festivalletje aan koppelen. Ik geloof namelijk nog steeds in de universele toeschouwer. Tegenwoordig heeft de marketing alles geformatteerd. Je bent een bluesliefhebber, een jazzliefhebber of een dansliefhebber. Je bent nooit al die dingen samen. Welnu, ik geloof dat een mens maar rijk wordt door een verscheidenheid van invloeden. Die opdeling van de mensen in types is sociologisch haast kwaadaardig.’