Neerlandia. Jaargang 105

(2001)– [tijdschrift] Neerlandia– rechtenstatus



[pagina 5]
Literatuur Bevordering van leesplezier bij kinderen Kinderboekenweek en Kinderboekenfestival • Tekst en foto's: Connie Harkema De 47ste editie van de Kinderboekenweek in Nederland (van 3 tot en met 13 oktober) had als onderwerp de favoriete bezigheden van kinderen. Sinds 1961 wordt voor elke Kinderboekenweek vooraf een thema gekozen. Dit thema dient als leidraad bij de organisatie van de vele activiteiten die op grote schaal in de bibliotheken, het onderwijs, de boekhandels en de culturele centra overal in Nederland worden georganiseerd. Boekhandels en schrijvers beginnen vaak al een jaar vooruit met de eerste voorbereidingen van dit jaarlijks terugkerende evenement. Over wat er ‘allemaal bij komt kijken’ sprak Neerlandia met Vivian den Hollander (kinderboekenschrijfster) en Lia Reedijk (eigenaresse van de Utrechtse Kinderboekwinkel). 27 jaar lang was Vivian den Hollander als leerkracht en bibliotheekbeheerder verbonden aan een basisschool te Gouda. Daarnaast schreef zij tientallen kinderboeken. Sinds september 2001 is zij fulltime schrijfster. Lia Reedijk gaf tijdens haar studie Nederlands les op een scholengemeenschap in Gouda. Haar hoofddoel was kinderen aan het lezen krijgen. Om dit verder te kunnen uitbreiden begon ze in 1981 een eigen kinderboekenwinkel. Beiden zijn bijzonder goed te spreken over de promotie van de Kinderboekenweek door de Stichting CPNB (Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek). De CPNB is in 1930 opgericht door boekverkopers en uitgevers teneinde de toen voorziene teloorgang van het boeken lezen te verijdelen. Zij organiseert daartoe ondermeer de Boekenweek (sinds 1932), de Kinderboekenweek (sinds 1955), Juni - de Maand van het Spasnnende Boek (sinds 1989) en De Weken van het Reisboek (sinds 2000). Tot de activiteiten behoren verder de organisatie van prijzen als de Griffels & Penselen, de Nederlandse Kinderjury en de Publieksprijs voor het Nederlandse Boek. Voor het basisonderwijs stelt de Stichting CPNB telkens een lespakket samen dat scholen in het voorjaar bij de boekhandel kunnen bestellen. Het is met name het lespakket dat Lia en Vivian aanspreekt. Lia: ‘Dit pakket bevat onder andere affiches, de Kinderboekenmolen (een brochure voor kinderen van 6 tot 12 jaar), de Voorleesgids (een brochure voor kinderen van 0 tot 6 jaar) en een lesbrief die allerlei suggesties geeft voor lessen rond boeken en lezen over het thema van de Kinderboekenweek. Met dit materiaal wordt het de scholen steeds gemakkelijker gemaakt. We zien gewoon dat de Kinderboekenweek hoe langer hoe meer gaat leven en dat komt toch voor een groot deel dankzij de activiteiten van de Stichting CPNB. Veelal schaffen scholen boeken aan tijdens deze periode en we merken dat zij hun lesprogramma aanpassen. Daarnaast is het in veel gezinnen een traditie dat kinderen in de Kinderboekenweek zelf een boek mogen uitzoeken. Kinderen nemen dat heel serieus en bereiden zich goed voor. Al een paar weken voordat de Kinderboekenweek begint, lopen ze regelmatig binnen en snuffelen rond, lezen een stukje in verschillende boeken, praten met ons over de voor- en nadelen van de aanschaf van een bepaald boek en nemen de Kinderboekenmolen helemaal door.’ Lia Reedijk, eigenaresse van ‘de Utrechtse Kinderboekwinkel’ Vivian vult aan: ‘Elke zichzelf respecterende school doet iets aan deze week, ook wat informatie naar de ouders toe betreft. De scholen zoeken boeken rond het thema, lezen extra veel voor, en nodigen bijvoorbeeld een schrijver uit. Dat alles om het leesplezier te vergroten. Vaak hoor ik van bibliotheken en scholen dat kinderen na een bezoek van mij wel een jaar lang allerlei boeken van mij blijven lezen. Dat is heel leuk. Overigens zijn de Kinderboekenmolen en de Voorleesgids ook los verkrijgbaar in de boekhandel.’
Speciaal programma Zowel Lia als Vivian maken elk jaar een afwisselend programma voor diverse leeftijdscategorieën, waarbij zij het
[pagina 6]
programma zoveel mogelijk laten aansluiten op het thema. Zo las Vivian dit jaar voor uit haar boeken Hé Scheids, Zoute Drop en Au Koppie Krauw, allemaal boeken die over vrijetijdsbesteding gaan. Daarnaast stemt ze haar programma af op de samenstelling van de klas. ‘Als er bijvoorbeeld veel taalzwakke of allochtone kinderen zijn, zal ik voorlezen uit niet al te moeilijke boeken en heb ik veel visueel materiaal bij me. Zo heb ik samen met Dagmar Stam een speciaal scenario samengesteld: zij tekent, ik vertel. Bovendien werk ik veel met muziek en beperk ik mijn bezoeken niet alleen tot de kinderen. Ook ouders moeten worden gekend in het kinderboekenaanbod. Daarom geef ik 's avonds lezingen op ouderavonden. Al deze bezoeken vergen veel voorbereidingen. Vaak worden de eerste afspraken al een jaar voor de Kinderboekenweek gemaakt. Allereerst probeer ik alle uitnodigingen in mijn agenda in te vullen, daarna schrijf ik een programma en soms een speciaal boekje. Ditmaal was dat Mijn eigen Voetbalboek, een soort invul- en plakalbum. Hiermee kunnen kinderen door middel van verslagen, foto's en knipsels hun eigen boek samenstellen.’ Ook Lia begint al een jaar van te voren met het plannen van afspraken. ‘Elk jaar openen wij de Kinderboekenweek feestelijk in Nederlands grootste grand café de Winkel van Sinkei in Utrecht. Daar huren wij een zaal en nodigen tien schrijvers uit. Dat is altijd een hele klus, waarbij ik veelvuldig contact heb met de diverse uitgevers. Uiteraard kost zo'n feest veel geld en daarom ben ik altijd naarstig op zoek naar sponsors, wat eveneens veel tijd vraagt. Als dit alles is geregeld, schrijf ik een programma dat voor de zomervakantie helemaal klaar moet zijn, zodat dit in september op de scholen kan worden verspreid.’
Kinderboekenweekgeschenk en -prijzen Schrijvers, bibliotheken, culturele centra en boekhandelaren doen er dus veel aan kinderen tot lezen aan te zetten. Om ze nog meer te stimuleren is er bovendien tijdens de Kinderboekenweek in de boekhandel een speciale uitgave verkrijgbaar. Bij aankoop van tenminste f. 19, 50 aan kinderboeken kreeg men dit jaar het Kinderboekenweekgeschenk van Guus Kuijer cadeau: Ik ben Polleke hoor! Daarnaast werd een speciale kleuteruitgave gemaakt in het kader van de Kinderboekenweek: Muisje Andersom van Anita Jeram. ‘Een prima initiatief van de Stichting CPNB’, vinden Lia en Vivian, ‘maar jammer dat een groep kinderen tussen wal en schip valt. Voor de kinderen tot 6 jaar is er Muisje Andersom en voor de 10-jarigen en ouder Ik ben Polleke hoor!, maar voor de groep die ertussen zit, is er niets. Wellicht dat er volgend jaar ook voor deze doelgroep een presentje kan worden gemaakt.’ Elk jaar kiest een Publieksjury de mooiste boeken uit en bekroont deze met een Gouden of Zilveren Griffel. Bovendien zijn er één Gouden en twee Zilveren Penselen voor de mooiste illustraties in kinderboeken en een aantal eervolle vermeldingen, die Vlag en Wimpels worden genoemd. Dit jaar is de Gouden Griffel toegekend aan het prentenboek Wachten op Matroos van de Vlamingen Ingrid Godon en André Sollie (Em. Querido's Uitgeverij). Het Gouden Penseel 2001 ging naar Jan Jutte voor zijn illustraties in het prentenboek Tien stoute katjes geschreven door Mensje van Keulen. Sinds 14 jaar mogen ook de kinderen zelf hun stem uitbrengen en kunnen daarvoor deelnemen aan de Nederlandse Kinderjury. Carry Slee werd dit jaar door de 41.618 deelnemende Kinderjuryleden tweemaal bekroond. De kinderen van 6 t/m 9 jaar vonden Hokus pokus...plas! het mooiste boek, en die van 10 t/m 12 jaar kozen het boek Razend. Hé, scheids! Van Vivian den Hollander (Van Holkema & Warendorf) was door de Nederlandse Kinderjury in de categorie 6 t/m 9 jaar genomineerd.
N.A.N.A. Kinderboekenfestival Om nog meer te bevorderen dat kinderen lezen (ook in het buitenland), is er het Kinderboekenfestival, dat overigens losstaat van de Kinderboekenweek. Het festival is een initiatief van de Stichting Culturele Manifestaties Nederlandse Antillen Nederland en Aruba (kortweg N.A.N.A.) Het doel is het plezier in lezen en het gebruik van het Nederlands in dit gebied te bevorderen, maar dan wel op zo'n manier dat de eigen taal en cultuur worden gerespecteerd. Er is dan ook een hechte samenwerking met de locale bibliotheken, scholen en culturele centra. Ruud Bosch is de mede-oprichter van N.A.N.A. Over zijn beweegredenen om de stichting op te starten, vertelt hij het volgende: ‘In 1987 was ik lid van de Gemengde Commissie, waarin Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba ook zitting hadden. Uit hoofde van mijn functie heb ik die gebieden meerdere malen bezocht. De directe aanleiding voor het oprichten van N.A.N.A. was mijn constatering dat er weinig belangstelling voor de Nederlandse taal was onder de plaatselijke bevolking. Op de eilanden worden kort gezegd drie talen gebruikt: Papiamentu (de omgangstaal op Aruba, Bonaire en Curaçao), Engels (de voertaal op St. Maarten, Saba en St.-Eustatius) en Nederlands, dat in feite een vreemde taal is. Desondanks is het onderwijs op Nederlandse leest geschoeid, zijn de lesmaterialen grotendeels afkomstig uit Nederland en is de instructietaal waarin het onderwijs wordt gegeven Nederlands. Dit, terwijl er geen referentiekader is voor de Nederlandse taal (zoals radio- en televisieprogramma's). Het Antilliaanse en Arubaanse kind bevindt zich ten opzichte van het Nederlandse kind dan ook in een oneerlijke positie. Zo'n 90 tot 95% van de jeugd gaat echter naar Nederland toe voor verdere studie. In Nederland worden aan deze kinderen dezelfde eisen gesteld als aan de Nederlandse kinderen. Als je dan weet dat het gros van de HAVO- en VWO-leerlingen, die van de eilanden komen,
[pagina 7]
hun studie hier goed voltooit - enkelen zelfs cum laude afstuderen, dan moeten zij wel een meer dan middelmatige intelligentie hebben en over een goede studiediscipline beschikken. Met het driesporenbeleid dat N.A.N.A. ter plekke uitvoert (waarin het Papiamentu en het Engels ook aandacht krijgen), hopen we de taalverschillen te verkleinen.’
Plezier voorop Dit jaar vindt het Kinderboekenfestival voor de negende maal plaats, en wel van 3 tot en met 29 november. ‘Het is elk jaar een compleet feest - speciaal bedoeld voor de kinderen van 4 tot en met 14 jaar - waarbij het plezier voorop staat. Doorgaans vindt de opening op Curaçao plaats; zo ook dit jaar. Het officiële gedeelte wordt verricht door de voorzitter van het Stichtingsbestuur van de Bibliotheek en de Minister van Onderwijs van de Nederlandse Antillen. Zij presenteren het speciale festivalboekje Caimin's geheim van Diana Lebacs. Deze publicatie uitgebracht in het Nederlands, Engels, Papiamento (spreektaal op Aruba) en Papiamentu (spreektaal op Curaçao en Bonaire). Caimin's geheim wordt officieel gedoopt door een padrina en madrina. Het is trouwens voor de tweede keer dat een plaatselijke schrijver het festivalboekje heeft geschreven. Dat komt omdat weinig schrijvers daar in de Nederlandse taal publiceren. Diana is van origine onderwijzeres en heeft in 1972 de Zilveren Griffel gewonnen. Zij schrijft ook boeken voor volwassenen. Daarnaast is ze een bekende actrice.’ Ruud W. Bosch, directeur N.A.N.A ‘Taalverschillen verkleinen.’ Zoals Bosch al vertelde, staat het plezier voorop bij het Kinderboekenfestival. Na het officiële openingsgedeelte valt er voor de jeugd dan ook volop te genipten. Zo zijn er veel spelletjes, muziek en dans. Bovendien kunnen de kinderen boeken laten signeren door de desbetreffende schrijvers. Verder heeft de opening een Nederlands accent. Zo kunnen er onder meer poffertjes en pannenkoeken worden gegeten. Tijdens de weken die volgen, gaan dé schrijvers, performers, (taal)kunstenaars en illustratoren uit Nederland, België, de Nederlandse Antillen en Aruba hard aan het werk; zij moeten 4 lezingen per dag geven. Hierdoor komen de kinderen in direct contact met de bron van de levende taal. Dat N.A.N.A. daarbij ook met haar tijd meegaat, bewijst de samenwerking met het leesbevorderingsproject De Gouden Muis. ‘We gaan ervan uit dat het contact via internet met de Nederlandse schrijvers een sterke uitwerking heeft op de kinderen. Zo kennen ze de auteurs al voordat deze de eilanden bezoeken. De motivatie tot lezen wordt hiermee verhoogd. We staan in nauw contact met De Gouden Muis, een leesbevorderingsproject van Stichting Lezen met automatiseringsbedrijf VX Company. Met hun kinder boekensite oogsten zij veel succes. Elke maand staat een andere schrijver in het zonnetje. In november is dit Peter Vervloed. Als schrijver van de maand stelt hij tijdens het Kinderboekenfestival ook tijd beschikbaar voor de kinderen overzee.’
Ervaringen Op uitnodiging van de Stichting N.A.N.A. bezocht Vivian den Hollander in 1993 Curaçao, Aruba en Bonaire, en ging zij in 2000 terug naar Curaçao. Auteur Vivian den Hollander: ‘Enorm leuk om de Nederlandse Antillen te bezoeken.’ ‘Ik vond het enorm leuk om de Nederlandse Antillen te bezoeken. Zowel het op reis gaan met collega's als het kennismaken met Antilliaanse collega's was heel verrijkend. Wel eist het best wat inspanning om de Antilliaanse kinderen aan het lezen te krijgen. Zij zijn gewend aan een vertelcultuur en omdat veel kinderen thuis Papiamento of een andere taal spreken, kunnen zij zich niet vlot uitdrukken in het Nederlands. Daarom ligt daar een grote taak voor het onderwijs. In samenwerking met de plaatselijke bibliotheken begeleidt Stichting N.A.N.A. hen daarbij. Het was voor mij heel leuk om te zien hoe enthousiast de scholen over dit Kinderboekenfestival zijn geworden. Ik zag echt een grote verandering in leescultuur. In 1993 deed een beperkt aantal scholen mee, maar nu bezochten de schrijvers bijna alle scholen. Dat vond ik echt heel bijzonder. Wat ik heel belangrijk vind, is dat de kinderen daar zich ook in de boeken moeten kunnen herkennen. Verhalen over sneeuw, ijs en koude winters zeggen hen natuurlijk niets. Daarom vond ik het leuk om een nieuw boek van mij (Spekkie en Sproet en het Verdwenen Beeld, Zwijsen oktober 2001) op de Antillen te laten afspelen.’ Enkele informatieve websites in het kader van dit artikel: www.cpnb.nl www.kinderboekwinkel.net www.viviandenhollander.nl www.goudenmuis.nl