Neerlandia. Jaargang 105

[p. 33]

Strips
Kuifje, Columbus en de Zonnetempel
• Peter Hattink

De Belgische striptekenaar Hergé oriënteerde zich na de heftige kritiek op zijn eerste drie albums tot in de details voordat hij een nieuw boek over Kuifje publiceerde. Hij reisde veel en hij documenteerde zich met de nauwgezetheid van een padvinder die op promotie uit is. Dikwijls liet Hergé, pseudoniem voor Georges Remi, zich door historische persoonlijkheden en gebeurtenissen leiden; ondanks de zorgvuldige voorbereiding komen er soms schoonheidsfoutjes voor. We zochten wat voorbeelden in de Kuifjesverhalen die met Latijns-Amerika te maken hebben.

Het beeldje in het album Het Gebroken Oor bestaat echt. Het is een beschadigd beeldje van de Amayrastam uit Peru dat in Hergé's tijd in het Koninklijk Museum voor Kunst en Geschiedenis te Brussel stond. Voor het verhaal liet de stripkunstenaar zich inspireren door de Chaco-oorlog van 1932 tot 1935 tussen Bolivia en Paraguay. Hierbij maakt Kuifje op een directe manier kennis met de gewetenloze internationale wapenhandel die in het kielzog van Amerikaanse oliemaatschappijen opereert. De beruchte wapenhandelaar in het boek is Basil Basaroff, directeur van Vickings Arms CO Ltd. Sir Basil Zacharias Zaharoff, de Britse internationale wapenhandelaar, vanaf 1897 directielid van het Engelse Vickers concern, staat model voor deze chique maar louche figuur, die met de opbrengsten van de internationale wapenhandel grote oliebelangen verwierf. De blanke bejaarde verindiaanste Ridgewell is niemand minder dan de Engelse kolonel en ontdekkingsreiziger Percy Harisson Fawcett, die in opdracht de regering van La Paz in het begin van de twintigste eeuw de grens tussen Bolivia en Peru moest markeren. Sinds zijn laatste brief vanuit Mato Grosso, Brazilie, in mei 1925 aan zijn vrouw heeft niemand meer iefs van hem vernomen.

De mummie in het huis van professor Bergamot in het album De 7 Kristallen Bollen is gebaseerd op de mummies in het Museo de Oro te Lima. De houding van de mummie

Een ‘Chulpa’ is geen mid incagrof (Uit De Zonnetempel, p. 23)

in het huis van de professor is bijna dezelfde als die van de eerste kale mummie in het Peruaanse museum.

De zonnetempel

In het boek De Zonnetempel komt Kuifje hele echte dingen uit het heden en het Peruaanse verleden tegen. Op de originele tekeningen, die alleen maar in de Catalaanse versie te Barcelona gepubliceerd zijn, doet kapitein Haddock zich tegoed aan het kauwen van cocablaadjes. De decoratie van de ruimte in de tempel waar Kuifje, Haddock en Zorrino binnenvallen, is een waarheidsgetrouwe pré-Incaafbeelding uit Tiahuanacu, Bolivia. Kuifje wordt op een gegeven moment door de zonnestralen gewekt in een ‘Chulpa’, een van de bestaande stenen grafmonumenten van de Amayra-indianen. Dat zijn Peruaanse vriendje Zorrino zegt dat het een oud Incagraf is, mag de pret van het goed gedocumenteerd zijn niet drukken. De tekening van de Chulpa en de echte was in de jaren 90 te zien in een reclamefilmpje van het Peruaanse verkeersbureau op de Belgische televisie.

Kuifje droomt in het Amayragrafmonumentje over een Inca en over kapitein Haddock. Beiden hebben een veren hoofdtooi op, geïnspireerd op die van de notabele Inca's in de zeventiende eeuw, wanneer zij in de katholieke processies meeliepen in Cuzco, de hoofdstad van het oude Incarijk.

[p. 34]

Gilles

Een soortgelijke hoofdtooi komt voor in het album Kuifje en de Picaro's bij de verklede generaal Alcazar, bij Kuifje en bij kapitein Haddock, die het carnavalsfeest van de corrupte generaal Tapioca verstoren. Ditmaal zijn de hoofdtooi en de maskers van de drie ontleend aan de kostuums van de ‘Gilles’, de beroemde uniformen van het carnaval in het Belgische plaatsje Binche. Deze carnavalshappening vindt zijn oorsprong in het feest van zeven dagen, dat Maria van Hongarije, Dame van Binche, op 22 augustus 1549 begon ter ere van haar broer Keizer Karel V en zijn zoon prins Philips II. De keizerlijke familie heeft genoten van deze festiviteiten, die helemaal in het teken stonden van Francisco Pizarro, de veroveraar van Peru, die het Incarijk ten val had gebracht. Een schoonheidsfoutje in dit album is de Mayatempel. In het verhaal komen alleen mensen en toestanden voor uit Zuid-Amerika; er is niets te bekennen uit Mexico of uit de Centraal-Amerikaanse landen Guatemala, El Salvador en Honduras waar de Maya's in het verleden hun culturele stempel drukten.

Maans- en zonsverduistering

Nog even terug naar het boek De Zonnetempel. De inhoud zou niet zo sterk zijn als Hergé geen gebruik gemaakt had van een echt verhaal uit het verleden. De manier waarop Kuifje zijn leven redt met een zonsverduistering heeft Hergé duidelijk afgekeken van Christoffel Columbus.

De ontdekkingsreiziger had een kalender bij zich waarop stond dat er op 29 februari 1504 een maansverduistering zou plaats vinden. Hij lag met zijn schepen voor de kust van Jamaica en hij had het moeilijk: de bewoners van het eiland waren de Europeanen vijandig gezind. Columbus kon ze niet overreden om proviand en water te leveren in ruil voor Spaanse prullen. Hij riep de stamhoofden in een vergadering bijeen waar hij vertelde dat God zeer geïrriteerd was door hun onbereidwilligheid de schepen te bevoorraden en van plan was hen te straffen door het zenden van de pest en een hongersnood. Aangezien zij dit op voorhand niet zouden geloven zou God zijn voornemen kracht bijzetten door in de nacht van 29 februari een teken vanuit de hemel te geven. De indianen verlieten de vergadering verdeeld: sommigen waren bang; anderen geloofden niets van het verhaal.

Bij het begin van de maansverduistering brak er paniek uit onder de inboorlingen. De stamhoofden smeekten Columbus God te bewegen af te zien van het zenden van de rampen. Als tegenprestatie zouden de Jamaicanen de Spanjaarden alles leveren wat zij vroegen. Hierop zei de zeevaarder dat hij met God zou praten. Hij trok zich tijdens het groeien van de eclips terug in zijn hut terwijl de indianen huilden van angst. De admiraal kwam weer tevoorschijn toen de eclips afnam en de maan teruggroeide naar zijn oude stand. Op een plechtige manier deelde Columbus mede dat

Terug naar Binche en de ‘Gilles’. (Uit Kuifje en de Picaro's, p. 55)

hij God voor het herstel van de maan had gesmeekt waarbij hij - namens de indianen - benadrukt had dat zij in de toekomst goed zouden zijn voor alle christenen en dat zij hun alles zouden doen toekomen wat zij nodig vonden. De Jamaicaanse inboorlingen waren Christoffel Columbus diep dankbaar voor zijn optreden.

In het album De Zonnetempel speelt Kuifje Columbus overdag na met een zonsverduistering. Net zoals in 1504 loopt de eclips van het hemellichaam voor alle partijen goed af. De Inca is zeer verheugd dat de zon weer terug is. Kuifje is blij dat de zonnestralen via het vergrootglas van de Inca's de brandstapel, waarop hij en zijn vrienden stonden, niet hebben kunnen aansteken. Zonnebloem, die de excentrieke wetenschapper en uitvinder Auguste Piccard vertegenwoordigt, was zich van geen gevaar bewust. Haddock is uitzinnig blij dat hij ontsnapt is aan de dood op de brandstapel. Hij is de ‘reïncarnatie’ van zijn naamgenoot uit de zeventiende eeuw: de temperamentvolle kapitein van het Britse oorlogsschip Ann and Christopher.

Het lijkt een schoonheidsfoutje dat Herge de zonsverduistering laat plaatsvinden in het land van de Inca's. De Inca's waren een natuurvolk dat de zon vereerde. De vorst van de Inca's werd gezien als de directe vertegenwoordiger van de zon op aarde.

In tegenstelling tot de Maya's wisten de Inca's niet wanneer er zons- en maansverduisteringen zouden plaatsvinden. Daarom brak er bij elke eclips in het Incarijk paniek uit.

(Peter Hattink is journalist bij Radio Wereldomroep Nederland.)

Van de Kuifjesalbums De Zonnetempel en De 7 kristallen bollen wordt een Nederlandse én een Franse musical gemaakt. De Nederlandse is te zien vanaf 16 september eerstkomende in de Stadsschouwburg van Antwerpen. Tickets: 00 32 0900/84900 www.musicalkuifje.com