Neerlandia. Jaargang 105

[p. 21]

[De voorgeschiedenis van de commerciële televisie in Vlaanderen (vervolg)]

Vlaamse Radio en Televisie: reclame-inkomsten broodnodig.

ding van de niet-commerciele reclame, met deze laatste speciaal was belast, namelijk de vroegere journalist, tevens jurist, Jan Ceuleers. Hij deed dit op aanwijzing van de Raad van Beheer en in samenwerking met de nieuw benoemde regeringscommissaris, de vroegere directeurgeneraal van de BRT-radio Jos Op de Beeck.

Gentlemen's agreement

Op een bijeenkomst met minister Dewael, waar behalve ikzelf ook administrateur-generaal Cas Goossens, die inmiddels Paul Vandenbussche was opgevolgd, Jan Ceuleers, een vertegenwoordiger van de juridische dienst van de BRT en de regeringscommissaris aanwezig waren, is dan tussen de minister en de BRT een zogenaamd gentlemen's agreement opgesteld. Daarin werd afgesproken welke soorten niet-commerciele spots, hangende het vonnis van de handelsrechtbank en met name het beroep dat de BRT ertegen had ingesteld, nog mogelijk waren. Dit was vanwege de voogdijminister, die door de VMM aangemaand werd het vetorecht dat hem in deze aangelegenheden toekwam, te gebruiken, een tegemoetkomende houding. Op die manier konden nog heel wat niet-commerciele spots door de BRT uitgezonden worden en was het verlies aan inkomsten voor de BRT niet verschrikkelijk groot. Bovendien liep ook de sponsoring verder.

Op 2 juli 1987 verkreeg de BRT ten slotte in beroep dat het vonnis in eerste aanleg van de handelsrechter vernietigd werd. Weliswaar werd in het arrest van het Hof van Beroep gesteld dat het de BRT wel verboden was reclameuitzendingen te verzorgen maar het vonnis van de handelsrechter werd op louter formele gronden vernietigd omdat de BRT geen handelaar was en dus ten onrechte door een handelsrechtbank verbod was opgelegd om niet-commerciële reclamespots uit te zenden. Ten gronde was er in deze aangelegenheid en bij gebrek aan een decreet over de nietcommerciële reclame, zoals de RTBF (Franstalige publieke omroep in België, nvdr) er al enige tijd een bezat, niets geregeld. Alleen was de toestand zoals hij voor het vonnis van de handelsrechtbank bestond, hersteld. Gezien echter de druk van de VMM op de minister en aangezien geen klaarheid ten gronde was geschapen, kwamen de BRT en de voogdij overeen het gentlemen's agreement verder te zetten, zodat de BRT in de loop van 1987 een vrij aanzienlijk bedrag uit niet-commerciele reclamespots en sponsoring binnenhaalde (reclamespots 134,4 miljoen frank netto-ontvangsten; sponsoring 124 miljoen frank). Jan Merckx bleef echter niet bij de pakken zitten en zijn intussen tot VTM - Vlaamse Televisie Maatschappij - omgedoopte VMM, die in uitvoering van het kabeldecreet nu ook de erkenning kreeg van de Vlaamse Executieve, trad met deze laatste in onderhandeling om de laatste hindernissen voor een commerciele televisie uit de weg te ruimen. Vanwege de Vlaamse Executieve verkreeg zij twee belangrijke beslissingen: enerzijds een verhoging van de traditionele expansiesteun aan drukkerijen en uitgeverijen van dagbladen en opinieweekbladen, anderzijds het verbod voor de BRT vanaf 1 maart 1988 nog contracten inzake niet-commerciële reclame en sponsoring te sluiten en het verbod vanaf 1 september 1988 uitzendingen met dit karakter te verzorgen. Het verbod dateert van 19 november 1987 en de overeenkomst met de dag- en weekbladen van 23 november 1987.

Ruzie

Op 25 november 1987 werd een BRT-delegatie bestaande uit administrateur-generaal Cas Goossens, ondervoorzitter Frans Janssens, de huisjuriste en ikzelf, ontvangen door voorzitter Geens van de Executieve en door voogdijminister Dewael. Dit onderhoud hadden wij aangevraagd om van de Executieve de garantie te verkrijgen dat dat verliezen voortvloeiend uit de verbodsbepalingen gecompenseerd zouden worden door een verhoging van de over-

[p. 22]

heidstoelage aan de BRT. In de kort voordien ingediende en reeds door de voogdijminister goedgekeurde ontwerpbegroting voor 1988 waren immers de sommen voortkomend uit niet-commerciële reclame en sponsoring al opgenomen. Het argument van de reeds verkregen ministeriële goedkeuring maakte echter op de twee ministers geen indruk. Geens beweerde ook dat het hem op dat ogenblik onmogelijk was onmiddellijk, door een beslissing van de Executieve, de ontwerpbegroting in de door de BRT gevraagde zin te wijzigen. In werkelijkheid, zo heb ik achteraf vernomen, wilden Geens en Dewael ons deze garantie niet geven omdat zij nog dezelfde morgen, vooraleer zij ons ontvingen, een stormachtige bespreking hadden gehad, om na te gaan uit welke begroting deze compensatie voor de BRT zou worden genomen: hetzij uit de algemene middelen van de Vlaamse Executieve, hetzij uit de begroting van de minister van cultuur. Daar hierover die morgen geen overeenkomst binnen de Executieve was bereikt, kon de door de BRT gevraagde garantie niet worden gegeven, - maar dat wist ik op het ogenblik van ons onderhoud niet. Aangezien ik bovendien vrij nerveus en opgewonden was, ontaardde de bespreking op een zeker ogenblik in een regelrechte ruzie.

Enerzijds met voorzitter Geens, die ik verweet door de overeenkomst van 23 november 1987 met de dag- en opinieweekbladen betreffende een verhoging van de expansiesteun aan de pers, in feite onrechtstreeks een verdoken toelage aan de initiatiefnemers van de toekomstige commerciële televisie te hebben verschaft. Geens ontkende dit heftig en beweerde dat deze overeenkomst met de pers niets te maken had met de commerciële televisie. Toen ik nochtans achteraf de tekst van de overeenkomst in handen had gekregen, stelde ik vast dat zij een einde neemt zodra de Vlaamse Televisie Maatschappij niet meer voldoet aan de voorwaarden bepaald in het besluit van de Vlaamse Executieve van 19 november 1987 betreffende de erkenning van de VTM als niet-openbare televisievereniging, zich richtend tot de gehele Vlaamse gemeenschap. Met andere woorden, de steun aan de in deze overeenkomst opgesomde persbedrijven, uitsluitend samengesteld uit leden van VTM, vervalt wanneer deze niet voldoen aan de voorwaarden van de erkenning van VTM als televisiemaatschappij.

Anderzijds kreeg ik het met Patrick Dewael aan de stok, omdat ik zei mij te herinneren dat hij ooit (ik geloof, in mijn aanwezigheid, op een bespreking van de BRT-begroting in de Mediacommissie van de Vlaamse Raad) zijn uiteenzetting begonnen was met de verklaring dat hij het jammer vond dat hij tot dan toe de belofte vervat in de regeringsverklaring van de Executieve betreffende voldoende middelen voor de BRT, nog niet had kunnen verwezenlijken. Hij betwistte woedend ooit een dergelijke verklaring te hebben afgelegd en bestempelde mijn uitspraak als grof.

Met deze ruzie zou het gesprek afgelopen zijn, ware het niet dat ondervoorzitter Frans Janssens, met zijn bekende zachte diplomatie en met een blik van verstandhouding naar Geens, die blijkbaar geamuseerd de ruzie tussen mij en Dewael gadesloeg, de toestand had gered. Op zijn suggestie stelde Geens een nieuwe ontmoeting met de BRT in het vooruitzicht, echter na de verkiezingen van 13 december 1987, waarbij hij er tamelijk zeker van leek dat hij ons na die verkiezingen opnieuw als voorzitter van die nieuwe Executieve zou kunnen ontvangen. Intussen zou een technische werkgroep, bestaande uit kabinetsleden en BRT-medewerkers, de juiste becijfering maken van de verliezen die voor de BRT uit de verbodsbepalingen van de Executieve voortvloeiden. Na afloop van het onderhoud werd door de ministers Geens en Dewael een perscommuniqué verspreid waarin gesteld werd dat de BRT haar gemeenschapsopdracht ook in de toekomst moest kunnen verzekeren en dat door de overheid hiertoe de noodzakelijke middelen ter beschikking zouden worden gesteld. Tevens werd aangekondigd dat de Vlaamse Executieve de BRT-dotatie in de ontwerpbegroting 1988 opnieuw zou evalueren en aanpassen, rekening houdend met het verlies aan inkomsten uit niet-commerciële reclame en sponsoring en, zo werd eraan toegevoegd, steunend op de conclusies die uit een doorlichting van de BRT zouden gehaald worden.

(De tussenkoppen werden door de redactie aangebracht.)