Neerlandia. Jaargang 105

[p. D7]

Eric Van Rompuy tevreden over geesteskind
Kwaliteitsnormen kunnen nu strenger worden
• Hugo Meert

Bij het aantreden van Bert de Graeve als gedelegeerd bestuurder van de VRT, werd de opdracht van de openbare omroep in Vlaanderen duidelijk geformuleerd in een beheersovereenkomst, die de bedoeling had de ‘zieltogende BRTN’ nieuw leven in te blazen. In die overeenkomst was ook een duidelijk deel opgenomen over kunst en cultuur. De geestelijke vader van deze beheersovereenkomst is Eric Van Rompuy, toen minister van Media en momenteel fractievoorzitter CVP (Christelijke Volks Partij) in het Vlaams Parlement. Zijn stem mocht in dit dossier niet ontbreken.

Als de architect van de VRT ‘nieuwe stijl’ is Eric Van Rompuy de juiste persoon om een historiek te schetsen van de politieke evolutie van dit proces, dat uiteindelijk tot uitstekende resultaten geleid heeft en de openbare omroep opnieuw een volwaardige plaats heeft bezorgd in het Vlaamse medialandschap.

EVR: ‘in 1995 hebben we het plan opgevat om de oude BRTN, die op dat ogenblik duidelijk een probleem had naar het publiek toe en op basis van het Nederlandse rapport “Terug naar het publiek” over de hervorming van

Erik Van Rompuy, gewezen minister voor media, kijkt tevreden naar de VRT.

de openbare omroep in Nederland, uit het slop te halen. We hebben dan in verschillende fases gewerkt. De eerste fase valt te situeren eind '95. Het eerste decreet is goedgekeurd rond kerstmis 1995. Daarin hebben we opnieuw gesteld waarom we een openbare omroep nodig hebben. U zult zich herinneren dat het de periode was waarin VTM (de commerciële televisie) in volle opgang was met marktaandelen die tot boven de 40% gingen en dit zonder Kanaal 2. De BRTN had toen met zijn twee netten samen nog amper 25%, met 19% voor TV1 en 6% voor TV2.

Structurele problemen

- ‘Hoe was de toenmalige BRTN zo diep kunnen wegzinken?’

EVR: ‘Er waren toen enorme structurele problemen met de te grote politisering, een niet-aangepast bedrijfsmanagement met een raad van bestuur en daarin dan nog een groepje, een vaste agendacommissie, bestaande uit beheerders die door het parlement waren benoemd en die samen met de administrateur-generaal moesten besturen. Maar dat kon nog amper besturen worden genoemd. Toen hebben we met het nieuwe decreet twee operaties

[p. D8]

doorgevoerd: het positioneren van de omroep en de hele structuur veranderen, zodat het dagelijkse management naar Bert De Graeve kon gaan. De gedelegeerd bestuurder mocht zelf een directiecomité samenstellen, bestaande uit drie man (+ Piet van Roe en Chris Cleeren. N.v.d.r.). Dat comité doet het dagelijkse management van programmering, financiering, personeelsbeleid enz. De raad van bestuur bepaalt alleen nog de grote oriënteringen, keurt het meerjarenplan en de jaarlijkse begroting goed, schetst het grote kader van het personeelsbeleid, maar draagt de eigenlijke invulling van de zender over aan het management in het kader van een beheersovereenkomst, waarmee de link naar de politiek wordt gelegd.’

- ‘Wordt daarmee de deur voor de greep van de politiek op de omroep niet opnieuw opengezet?’

EVR: ‘Nee. Die vijfjarige beheersovereenkomst tussen de openbare omroep en de Vlaamse regering beperkt zich tot het omschrijven van de taakstelling en de doelstellingen, met o.a. het vastleggen van kwantitatieve cijfers inzake wekelijks bereik (ten minste 75% van de Vlaamse kijkers moest een kwartier naar de VRT kijken), het bereik in absolute cijfers van de informatieprogramma's, het fameuze cijfer van anderhalf miljoen, met dan ook de opdracht de restyling en de herpositionering van de netten door te voeren. Hoe dat moet gebeuren, wordt volledig aan het management overgelaten.’

Veelzijdige taakomschrijving

- ‘Hoe luidde die taakomschrijving in de eerste beheersovereenkomst?’

EVR: ‘De openbare omroep heeft tot taak informatie te brengen, vorming, cultuur, ontspanning en sport. Maar dit alles naar een breed publiek toe in een generalistisch programma-aanbod. Hiermee zitten we trouwens al bij het ‘maxidecreet’, dat eigenlijk de verfijnde vertaling was van het minidecreet. In dat maxidecreet werd de beheersovereenkomst verder ingevuld, de financiële middelen voor vijf jaar vastgelegd en de taakstelling van TV1 en Canvas omschreven. Die beheersovereenkomst loopt nu af op het einde van dit jaar. Men is nu aan het negociëren over de nieuwe beheersovereenkomst, die waarschijnlijk nog voor de zomer zal worden goedgekeurd en die zal ingaan in het najaar.’

- ‘Bent u tevreden over hoe het momenteel verloopt en is de vader opgetogen over zijn geestelijke telg?’

EVR: ‘Ik denk dat de openbare omroep opnieuw springlevend is. Kijkcijfers zijn wel geen ultiem criterium voor een openbare omroep, maar het is een feit dat de VRT weer op 32% (TV1 + Canvas) zit en even sterk is geworden als de commerciële VTM en Kanaal 2. Ik denk ook dat de restyling van de twee zenders voor een groot stuk gelukt is. TV 1 is een zender voor het grote publiek, terwijl Canvas een kwalitatief moeilijker programmatie aanhoudt. Maar er zijn natuurlijk ook nieuwe uitdagingen. Ik denk daarbij aan de nieuwe technologie, aan de digitalisering, het inspelen op de nieuwe media enz. Dat vraagt een enorme investering. Toch vind ik dat de VRT na vijf jaar ‘back in town’ is, maar dat de kwaliteitseisen nu wel strakker mogen worden gesteld, zonder natuurlijk te vervallen in programma's voor niche-publieken.’

Verruiming kijkerspubliek

- ‘In welke richting denkt u dan?’

EVR: ‘In verband met kunst en cultuur moet geprobeerd worden een programmatie uit te bouwen voor een groter publiek en voor Canvas moet sterker de nadruk gelegd worden op een kijkerspubliek van ca. 200.000 kijkers. Naar het niveau van de informatieprogramma's is dat op Canvas zeker al gebeurd. Let wel, ik bedoel daarmee niet dat de openbare omroep een onderdeel van de cultuurpolitiek moet gaan worden. Het moet geen instrument zijn naast theater, opera of literatuur. De omroep heeft als taak deze kunstvormen naar een breder publiek te brengen. De openbare omroep moet de appetijt opwekken om naar theater te gaan, een boek te lezen of een tentoonstelling te bezoeken. De omroep kan niet vervangen, maar de omroep moet werven.’

- ‘Waarom is de omroep eigenlijk verhuisd van Cultuur naar Economische Zaken?’

EVR: ‘Dat was totaal persoonsgebonden, zowel voor mij als nu voor minister Van Mechelen. Ik heb media als portefeuille gekregen omdat ik gedurende 10 jaar in de mediacommissie de woordvoerder van mijn partij was. Een aantal van die decreten zijn van mijn hand: Het decreet Regionale Omroep, het decreet Locale Radio, het decreet over de omvorming van de BRTN in '91, het Reclamedecreet... In die periode was Patrick Dewael minister van Cultuur en Media. Hij zat echter in een proportionele regering met CVP, SP en Volksunie. Eigenlijk zat hij in de oppositie en dus zonder bevoegdheid. Ik heb toen een parallel beleid gevoerd vanuit het Vlaams Parlement, vandaar dat die decreten parlementaire initiatieven zijn. Zo ben ik dan in 1995 minister van Economie en Media geworden, omdat ik die dossiers gevolgd had.’

- ‘Was het dan niet beter geweest om u toen ook de portefeuille van cultuur te geven?’

EVR: ‘Ik zou geen goede minister van Cultuur geweest zijn. Ik ben qua opleiding een econoom. Voor Van Mechelen is dat hetzelfde geval. Ook hij volgt vanaf '88 de media, als woordvoerder van de VLD in de mediacommissie. Misschien hebben bij de jongste portefeuilleverdeling ook politieke motieven gespeeld en wou men media niet aan Bert Anciaux geven, omdat hij dan nog meer in de media zou verschijnen.’

- ‘Vindt u die verdeling en portefeuilletoekenning eigenlijk een goede zaak?’

EVR: ‘Ik denk dat het goed is omdat,

[p. D9]

wanneer de openbare omroep bij cultuur zou zitten, de voogdijminister het als een onderdeel van zijn cultuurpolitiek gaat bekijken. Terwijl voor mij de taak van de minister erin bestaat die bestuurlijke organisatie op te volgen, de taakstelling te doen en de bewaargeving daarvan. Hij moet het niet gebruiken als instrument van zijn beleid. Ik was bijvoorbeeld ook verantwoordelijk voor de film. De filmmakers wilden toen dat ik meer van hun producten op televisie bracht. Dat is niet de taak van de openbare omroep. Ik wil wel de mensen aanzetten om naar film te gaan en die producten ook aanbieden, maar beschouw de omroep niet als financieringsbron van de filmsector.’

Getouwtrek

- ‘Op dat gebied zien we de jongste dagen wel een getouwtrek tussen cultuurminister Anciaux en mediaminister Van Mechelen. Zelfs minister president De Wael gaat er zich mee bemoeien.’

EVR: ‘Ik stel dat inderdaad ook vast en vind dat geen goede zaak. Je hebt enerzijds Anciaux, die de openbare omroep beschouwt als een onderdeel van zijn cultuurpolitiek. Anderzijds heb je de discussie met de lobbygroep vanuit De Persgroep en van de Vlaamse Media Maatschappij, die de reclame van de VRT weg wil en de commerciële radio wil binnenhalen De strategie van Christian Van Thillo (De Persgroep en VMM. N.v.d.r.) is duidelijk: een openbare omroep moet doen wat een commerciële omroep niet kan doen en moet zich dus niet bezighouden met ontspanning en populaire programma's. Hij wil de openbare omroep terugdringen tot zijn ‘hard core’, zodat hij al de rest kan doen. Hij is ook tegen sponsoring en reclame op de VRT, omdat hij dat moet binnendoen. Hij verzet zich tegen de brede programmatie van de VRT, omdat het kijkers zijn, die hij moet missen. Er is dus nu een lobbying bezig van De Persgroep bij de liberalen, waar minister-president De Wael Van Thillo verdedigt, omdat Het Laatste Nieuws en VTM voor de liberalen ook belangrijk zijn.’

- ‘Zou een dergelijke ingreep bij u mogelijk geweest zijn?’

EVR: ‘Nee. Ik heb trouwens enorme conflicten met Van Thillo gehad. Hij zette mij voortdurend onder druk, vb. om Radio Donna te verkopen en om de reclame op de radio te verwijderen. Ik ben drie jaar zwaar onder druk gezet door Van Thillo. Maar heb me daar steeds tegen verzet.’

- ‘U blijft voorstander van reclame en sponsoring op de openbare omroep?’

EVR: ‘Ik vind de manier waarop De Graeve te werk gaat uitstekend. Hij geeft elk bedrijf op hetzelfde moment de kans om in te schrijven als sponsor. Het gaat hier over 450 miljoen BEF en er zijn 24 firma's bij betrokken. Die sponsoring is niet meer gelinkt aan één programma. Het zijn globale contracten die worden afgesloten met de eerste 24 gegadigden, die zich aanbieden. Hij heeft dit gedaan om te beletten dat de sponsoring echt ingrijpt in de programmatie of om ervoor te zorgen dat die er toch slechts een beperkte invloed op heeft. De televisiereclamemarkt in Vlaanderen bedraagt momenteel 20 miljard BEF. Daar haalt de VMM 15 miljard uit en VT4 3 miljard. De sponsoring van de VRT gaat slechts over 450 miljoen. Dat deel is dus erg beperkt. Overigens is ook de zendtijd, die aan reclame en sponsoring wordt besteed, minimaal. Voor de VRT gaat dat om 0,11%, (amper 10 uren op 7.600 uren worden gesponsord) tegenover 11% bij VTM en VT4 (zowat 1.030 uren op de 9.400 uren). Daardoor is de druk op de VRT dus uiterst beperkt. Deze cijfers weerleggen overigens de beweringen van Van Thillo, dat de openbare omroep in Vlaanderen zwaar gesteund wordt. Met de radio erbij komt de VRT niet boven de 20%. Zelfs op Europees vlak bengelen we op dat gebied trouwens helemaal achteraan. In Europa wordt gemiddeld 45% van de financiële middelen voor de openbare omroep gehaald uit de reclame. In Spanje bijvoorbeeld wordt de openbare omroep voor 80% gefinancierd door reclame.’

Gezamenlijk cultuurkanaal

- ‘Af en toe gaan stemmen op voor een Cultureel Kanaal Vlaanderen-Nederland. Hoe staat u daartegenover en moet dat een taak zijn van de openbare omroep?’

EVR: ‘Ik denk dat men niet goed weet waaraan men begint. Het is immers een gigantische opdracht om een soort cultureel net voor Vlaanderen en Nederland uit te bouwen, waar men dus kwaliteit moet brengen. En kwaliteit kost geld. Als men daarnaast de rampzalige cijfers bekijkt van alle doelgroepenzenders, die er de jongste maanden zijn bijgekomen, dan denk ik dat je met een dergelijk net, zelfs in primetime, televisie maakt voor hooguit 50.000 kijkers. Het kan volgens mij niet de taak zijn van een openbare omroep, omdat die daardoor extra belast wordt en er enorme middelen voor zal moeten uittrekken. Maar wie gaat het dan wel doen? Ik denk dat het idee wel goed is, maar dat het echt niet operationeel te maken is.’

- ‘Maar als er nu eens zou begonnen worden, zoals destijds bij Eurosport, met het bundelen van bestaande programma's?’

EVR: ‘Het probleem is dat dergelijke typeprogramma's op cultureel gebied niet bestaan. Wat zouden wij met Nederland gaan uitwisselen? De VRT heeft geen eigen culturele programmatie meer, die in een aanbod naar Nederland zou kunnen zitten. En omgekeerd is dat ook niet het geval.’