Neerlandia. Jaargang 105

[p. 13]

Media
ANV-Visser-Neerlandiaprijs 2000 voor Nederlands schrijversduo
Professionele soapauteurs gelauwerd
• Hugo Meert

Tijdens de 5e Conferentie van Maastricht, een tweejaarlijkse ontmoeting waarbij dramaschrijvers uit Nederland en België van gedachten wisselen over belangrijke en/of actuele aspecten van hun vak wordt ook traditioneel de ANV-Visser-Neerlandia Dramaprijs uitgereikt. Bij toeval sloot deze prijs inhoudelijk wonderwel aan bij het thema van de Conferentie. De laureaten, Paul Lochtenberg en Wil Schackmann, zijn immers allebei professioneel bezig met schrijven voor televisie, terwijl de 5e Conferentie van Maastricht inderdaad, onder de vlag van ‘De zeepfabriek’, handelde over het meestbekeken dramagenre op televisie, de ‘soap’, die als dusdanig ook besloten lag in de opgave voor de Dramaprijs van het Algemeen-Nederlands Verbond.

‘Schrijf een oorspronkelijk televisiespel in de Nederlandse taal in de vorm van een minireeks. De minireeks omvat minimaal drie en maximaal vijf afleveringen met een uitzendtijd van minimaal twintig en maximaal dertig minuten per aflevering.’ Zo luidde de opgave voor de kandidaatlaureaten van de ANV-Visser-Neerlandia Dramaprijs 2000. Door het rouleersysteem, waarbij afwisselend een toneelstuk, een televisiedrama en een hoorspel aan bod komen, was voor deze laatste editie van de twintigste eeuw dus het medium televisie aan de orde.

Aantrekkelijke opdracht

Uit het juryverslag maken we op dat de keuze van een miniserie kennelijk in de smaak viel van de drama-auteurs, zowel boven als beneden de Moerdijk. Niet minder dan 59 scenaristen voelden zich geroepen mee te dingen naar de kennelijk felbegeerde ANV-Visser-Neerlandia Dramaprijs,

De gelukkige winnaars Paul Lochtenberg (r) en Wil Schackmann (I)
foto: Daniel Slaman

die behalve een oorkonde ook een aantrekkelijk bedrag van 12.000 gulden of 240.000 Belgische frank bevat.

In datzelfde juryverslag wordt ook een tip gelicht van de sluier over de werkwijze van de beoordelingscommissie (Nederlander Nico Hiltrop, Belgen Michel de Sutter en Hugo Meert). Om de anonimiteit bij de beoordeling van de onder schuilnaam binnengekomen inzendingen maximaal te garanderen, krijgen deze werken een volgnummer. Tot in de laatste fase van de bespreking worden uitsluitend deze nummers gehanteerd. Traditiegetrouw wordt de leesopdracht als volgt verdeeld. Het Nederlandse jurylid krijgt de oneven nummers te verwerken, het Belgische mag de even nummers voor zijn rekening nemen. Het voordeel van het voorzitterschap in deze beoordelingscommissie is dat de voorzitter álle manuscripten mag doornemen.

Het beoordelingssysteem voor de ANV-Visser-Neerlandia Dramaprijs stelt dat, na een eerste leesbeurt de drie juryleden te bespreken titels aan elkaar doorsturen. Bij deze editie kwamen niet minder dan 17 werken op de carrousel van de tweede lezing terecht. Aangezien bij deze operatie 42 scenario-ontwerpen afvielen, zou men kunnen besluiten dat de kwaliteit van de inzendingen dit jaar opvallend laag lag. Dat is echter een verkeerde conclusie, aangezien uiteindelijk toch nog 17 werken voor de ultieme bespreking in aanmerking kwamen. En dat is dan weer een onmiskenbaar hoog aantal.

Bruikbaar materiaal voor televisiemakers

Die werken van die 17 genomineerden komen vervolgens op tafel voor de slotdeliberatie. Bij de eerste besprekings-

[p. 14]

ronde, waarbij de drie juryleden afzonderlijk hun beoordeling geven en de pro's en contra's verantwoorden, kwamen deze keer opvallend vlug drie nummers bovendrijven. Televisiemakers die op zoek zijn naar nieuwe ideeën, moeten hieromtrent maar eens contact opnemen met het secretariaat van het ANV in Den Haag om de gegevens van de drie finalisten te vernemen en op die manier kennis te maken met drie oorspronkelijke ideeën voor een boeiende minireeks of zelfs een feuilleton.

Het reglement van de wedstrijd is echter keihard en onverbiddelijk. Om de twee jaar is er slechts één laureaat. Dus moet de knoop worden doorgehakt. Uiteindelijk bleek dat een minder moeilijke klus dan was gevreesd. Vooral omdat het nummer 311, de code die de jury tot op dat moment hanteerde, vooral in structuur en afwerking opvallend professioneler oogde.

Ik doorbreek geenszins de geheimhoudingscode van de jury wanneer ik hier een samenvatting probeer te formuleren van de argumenten die uiteindelijk tot de bekroning hebben geleid. ‘Het Leven Sta Je Steeds Weer Van Te Kijken’, afgekort als HLSJSWVTK en ingestuurd onder het pseudoniem ‘Dokter Dieter & Schwester Uschi’, vormt om velerlei redenen de onmiskenbare uitschieter in dit geheel.

Big Brother-gekte

De herkenbaarheid is ongetwijfeld troef nummer één. Met in het achterhoofd de ‘Big Brother’-gekte, die ondertussen van Nederland naar Vlaanderen en de rest van de wereld is overgewaaid, worden in de betreffende minireeks mediamagnaten als Joop van den Ende, verdoken maar desalniettemin voelbaar, aanwezig gemaakt. De vele insideinformatie, die de auteurs verwerken in hun satirische actualisering van de premisse dat ‘kijkcijferjacht tot scrupuleverlies leidt’, wijst op hun nauwe contacten met het televisiewereldje.

Professionele ervaring blijkt ook uit de manier waarop dit ingewikkelde verhaal dramatisch uitstekend is uitgewerkt. Ingewikkeld is de plot alleszins, aangezien het hier om een dubbel verhaal gaat. Enerzijds is er de plot van het schrijfteam, dat aan een soap werkt en anderzijds is er de soap zelf, die door het hele televisiedrama heen loopt. Precies door een evenwichtige interactie tussen ‘soap’ en ‘reality’ slagen de auteurs erin de gebeurtenissen bevattelijk én meeslepend te houden.

Het boeiende karakter van het geheel wordt in niet geringe mate in de hand gewerkt door de consequente vergroting, die de samenstellende elementen ‘soap’ en ‘docudrama’ overstijgt en eigenlijk optilt tot een nieuw genre, dat de voyeuristische golf van het televisiemedium bikkelhard aan de kaak stelt en de mogelijkheid biedt om de vele bekende clichés positief te gebruiken. Deze actuele ondertoon, gekoppeld aan de herkenbaarheid, maakt dit televisiedrama zowel toepasselijk én bruikbaar in Nederland als in Vlaanderen. HLSJSWVTK is dan ook uitermate geschikt voor een ideale coproductie. De vermoedelijk hoge kostprijs van de realisering van dit televisiedrama zal waarschijnlijk noodzakelijkerwijze in de richting van coproductie leiden. Toch waren de drie juryleden, zelf actief in de media, het er roerend over eens dat de laureaten, uiteraard ondersteund door een uitgelezen cast, voor een uitmuntend product hebben gezorgd.

Alles bij elkaar kwam de jury, na zoveel positieve argumenten, op relatief korte tijd tot het unanieme voorstel om ‘Het Leven Sta Je Steeds Weer Van Te Kijken’ van ‘Dokter Dieter & Schwester Uschi’ als winnend stuk naar voren te schuiven.

Paul Lochtenberg

Na deze grondige bespreekronde breekt voor de jury het moment van de waarheid aan. Wie gaat er schuil achter dit ongewone pseudoniem van ‘Dokter Dieter & Schwester Uschi’? Als de enveloppe wordt opengemaakt, krijgt de jury de bevestiging van het vermoeden, dat het hier om een professioneel scenaristenduo gaat. ‘Dokter Dieter en Schwester Uschi’ heten in werkelijkheid Paul Lochtenberg en Wil Schackmann. Inspiratie voor de ongewone schuilnaam zochten zij in hun vorige samenwerking. De twee televisieauteurs leerden immers samen het klappen van de zweep kennen bij de Duitse bewerking van de Nederlandse reeks ‘Medisch Centrum West’, waaraan Wil Schackman overigens ook als coauteur gewerkt had. Deze klus en het succes van ‘Stadtklinik’ bood Paul Lochtenberg (*1947) overigens de kans fulltime als scenarioschrijver aan de slag te gaan. In zijn ‘bio’ lezen we immers dat er tot april 1999 zomaar eventjes 159, waarvan 60 nieuwe, afleveringen in Duitsland werden uitgezonden.

Voordien stond Paul Lochtenberg voor de klas na zijn studie Duitse taal- en literatuurwetenschap. Dat zijn interesse voor drama toen al duidelijk was, bleek uit de keuze van het bijvak ‘dramaturgie’. Aanvankelijk beperkten zijn literaire activiteiten zich tot het schrijven van korte verhalen. Tot Paul Lochtenberg besloot een scenariocursus te gaan volgen. Tijdens die cursus schreef hij de televisiesingle ‘Heimwee naar Istanbul’, die meteen gekozen werd als inzending voor de Geneve-Europa-Prijzen, wat hem dan weer een stipendium van het Stimuleringsfonds opleverde.

Na een tweede scenariocursus nam Paul Lochtenberg op school een jaar vrij om uitsluitend te gaan schrijven en zich een plekje op de scenariomarkt te veroveren. Dat resulteerde in een serieopzet, diverse synopsissen en uiteindelijk in een betaalde opdracht van de VARA voor het scenario van ‘Op het land’. En toen werd hij gevraagd als lid van het schrijfteam dat ‘Medisch Centrum West’ ging bewerken voor de Duitse televisie. Daar leerde hij Wil Schackmann kennen met wie hij de satire op soap en televisie ‘Het Leven Sta Je Steeds Van Te Kijken’ schreef. Momenteel legt

[p. 15]

Paul Lochtenberg de laatste hand aan een roman die speelt in het schoolmilieu. Tegelijk onderzoekt hij met Wil Schackmann de mogelijkheid om een televisiereeks te maken over het voortgezet onderwijs in Nederland.

Wil Schackmann

Wil Schackmann (*1951) van zijn kant kreeg de schrijfmicrobe op de middelbare school te pakken, dankzij een gedreven docent Nederlands. In die periode beperkte hij zich tot humoristische stukjes. Na zijn middelbare school verlaat hij echter het literaire pad en stort hij zich in de politiek. Will Schackmann gaat politicologie studeren en gooit zich in de kraakbeweging van de jaren '70. Hij werkt van 1975 tot 1978 als hulpverlener bij JAC-Amsterdam en wordt nadien pers- en publiciteitsmedewerker bij de Stichting Ideële Kamerbemiddeling en Huisvesting. Dat duurt vijf jaar.

Vandaar blijkt de overstap naar de dagbladjournalistiek haast voor de hand liggend. Op dat ogenblik steekt het literaire beestje alweer de kop op. Wil Schackmann schrijft tussen 1987 en 1990 drie humoristische romans, die bij De Boekerij worden uitgegeven en verzorgt ook een reeks vertalingen van onder meer ‘Reisgids naar Twin Peaks’.

Midden 1991 laat hij zich in de Media-academie omscholen tot scenarioschrijver. Na enkele sketches voor ‘Binnenlandse Zaken’ bij de Tros, wordt hij coauteur van de afleveringen 68 tot 81 van ‘Medisch Centrum West’. Aansluitend wordt hij medeverantwoordelijk voor de Duitse versie ‘Stadtklinik’, waar hij dus Paul Lochtenberg leerde kennen. En daarmee is de cirkel rond. Uit dit samenwerkingsverband in de ziekenhuisreeks hebben Paul Lochtenberg en Wil Schackmann niet alleen inspiratie geput voor hun schuilnaam, maar ook en vooral voor de inhoudelijke en vormelijke aanpak van een satire op het werk waarmee ze zelf professioneel bezig zijn. En dat heeft uiteindelijk geleid tot een product, waarvan de jury, samen met het ANV-bestuur, vurig hoopt dat het zo vlug mogelijk tot een realisatie zal komen.