Neerlandia. Jaargang 105

[p. 11]

Media

Paneldiscussie tijdens Dramaastricht 2000
foto: Daniel Slaman

Dramaastricht verzamelt auteurs uit Nederland en Vlaanderen
De zeepfabriek in de kijker
• Hugo Meert

Onder de benaming ‘De conferentie van Maastricht’ biedt de Stichting Dramaastricht om de twee jaar aan dramaschrijvers uit Nederland en Vlaanderen een ontmoetings- en gespreksplatform rond een bepaald thema. Voor de laatste ‘conferentie’ van de 20e eeuw werd als thema het literair alleszins bevreemdend klinkende ‘De Zeepfabriek’ gekozen.

Wie de historische evolutie van ‘Dramaastricht’ heeft gevolgd en bijgevolg weet dat de uitreiking van de Edmond Hustinxprijs er al sedert jaren een wezenlijk deel van uitmaakt, zou kunnen besluiten dat dit zeepthema slaat op de man, naar wie deze prijs werd genoemd en die, tussen de vele octrooien op zijn naam, ook voor enkele uitvindingen in verband met zeepproductiemethodes heeft gezorgd. Dat is echter niet het geval.

Dumas als voorganger

Waar het in Maastricht dan wel over ging, maakte stichtingvoorzitter Roger Van Ransbeek duidelijk in een ludieke inleiding, die oogde als een onwaarschijnlijk verhaal van en rond Alexandre Dumas, een van de eerste feuilletonschrijvers en als dusdanig een van de verre voorvaders van de televisie-soap, het onderwerp van de conferentie.

De hilariteit maakte plaats voor bittere ernst in de openingstoespraak van conferentievoorzitter Walter van der Kooi. Zelf een ‘bevoorrecht televisiekijker’, zoals de mediajournalist en televisiecriticus zichzelf noemde, gaf hij een verhelderende verantwoording voor de keuze van dit thema: ‘Soap is momenteel én ontegensprekelijk de meest bekeken vorm van televisiedrama in Nederland en Vlaanderen. Het is ook een genre waar heel veel auteurs mee te maken hebben, ook en vooral door de hoge productiefrequentie. Daarentegen is het ook een beladen thema, aangezien soap geen waardenvrij begrip is.’

Dat het thema tegenstellingen oproept, zou overigens meer dan duidelijk blijken tijdens de middagzitting, waar betrokkenen (schrijvers, producenten, acteurs én kijkers) zorgden voor een uiterst geladen discussie. Heel wat rustiger ging het er evenwel in de ochtendzitting aan toe. Rustig en enigszins ontgoochelend.

Inleider Winnie Enghien, producer van de VRT-soap ‘Thuis’, had zich kennelijk vergist in het publiek. Hij debiteerde dan ook een passepartout tekst, die vermoedelijk

[p. 12]

interessant is voor onbevangen bezoekers aan het omroepgebouw of niets vermoedende eerstejaars scenaristen, m.a.w. mensen die het medium totaal niet kennen. Zijn uiteenzetting over ontstaan en historische ontwikkeling van het succesrijke televisiedrama en over de hoge productiedruk van het genre was alleszins weinig relevant voor de toeschouwers in het Maastrichter Terlontheater, die haast allemaal van heel dichtbij betrokken zijn of waren bij de aanmaak van soaps.

Schrijffabriek

Het werd iets interessanter toen Michael Belderink het woord nam. Hij getuigde van zijn persoonlijke ervaringen met een ‘schrijffabriek’, een collectief van schrijvers die in de letterlijkste betekenis van het woord ‘beroepsauteurs’ zijn. Hij onderstreepte de aantrekkelijke kanten van het vak, waarbij de auteur inderdaad ‘vast werk’ heeft en in een 9-tot-5-job creatief bezig kan zijn met schrijven. Daarnaast wees hij op de moeilijkheidsgraad van het schrijven in teamverband, waarbij de hoge productiedwang voor heel wat spanningen zorgt. Het probleem van de kwaliteit van dit soort consumptietelevisie omzeilde de inleider wijselijk met: ‘Goede soap is soap die goed bekeken wordt’, waarbij de kijkcijfers kennelijk weer als enige norm moesten gaan gelden.

In de middagzitting zorgden enkele fragmenten uit Vlaamse en Nederlandse soaps voor de niet altijd positief gestemde sfeerbepaling. Uit de publieksreacties werd al meteen duidelijk dat enkele antisoapfans hun afkeuring voor dit soort televisiedrama onder stoelen noch banken zouden steken.

Dat bleek ook overduidelijk uit de discussie, die zich ontspon na enkele geïmproviseerde ‘statements’ van de panelleden Guy Bernaert (co-auteur van de VRT-soap ‘Thuis’), Lieven Dufour (vertegenwoordiger van het Vlaamse productiehuis D&D, dat o.a. verantwoordelijk is voor de VTM-soap ‘Wittekerke’), de Nederlanders Kennard Bos (co-auteur van ‘Onderweg naar morgen’) en Marc Linssen (co-auteur van o.a. ‘Goede tijden, slechte tijden’ en ‘Westenwind’).

Uit de discussie achteraf bleek al meteen dat er een onoverbrugbare kloof bestaat tussen de verdedigers van ‘extreme verhalen’ en de voorstanders van ‘herkenbare situaties’. Mij verraste alvast de uitleg over het verschil tussen Nederland en Vlaanderen. Beneden de Moerdijk zou een soap veel realistischer zijn, terwijl in het Noorden geopteerd wordt voor droom.

Vervanger van sprookjes

Over de functie van de soap komt men alleszins niet tot een eensluidend standpunt. Voorstanders zien in de soap maar al te graag de vervanging van de vroegere sprookjes, die tegemoetkomen aan het fenomeen dat mensen graag verhalen horen. Tegenstanders van het medium maken zich dan weer boos over de manier waarop de kijker als debiel wordt behandeld.

Geleidelijk aan groeit er dan toch een, zij het kwetsbare consensus over een aantal vaststellingen: een soapauteur moet beschikken over een niet te onderschatten aantal vaardigheden in technieken die gaan van ‘comedy’ tot ‘thriller’; de kijker wil absoluut ‘geraakt’ worden; de soap vertelt een verhaal dat nooit eindigt. Vanuit het kamp van de voorstanders klinkt uiteindelijk een luid protest tegen de zogenaamde ‘ironische kijkhouding’, waarbij gelachen wordt met alles wat andere kijkers emotioneert.

Na afloop stond de conferentievoorzitter voor de onmogelijke taak om de discussie samen te vatten en besluiten te formuleren. Na de conclusie dat er in Vlaanderen meer vrouwen betrokken moeten worden bij het schrijven van soap en dat soap, los van welke kwaliteitsbeoordeling ook, doel op zich is, werd Walter van der Kooi gered door de spreekwoordelijke klok. Het was de hoogste tijd om de gemoederen te bedaren door de uitreiking van de diverse prijzen.

Hustinx' prijzen

Als besluit van de middagzitting werden inderdaad de ANV-Visser-Neerlandia Dramaprijs 2000 en de Edmund Hustinxprijzen uitgereikt. Deze tweejaarlijkse dramaprijs, die al sedert 1966 bestaat en mag bogen op een merkwaardig palmares met laureaten van Jan de Hartog en Hugo Claus tot Annie M.G. Schmidt, Lodewijk de Boer en Paul Koeck, wordt telkens aan een Nederlander en een Vlaming gegeven. De laureaten van dit jaar zijn Harrie Geelen (NL) en Ward Hulselmans (B).

Harrie Geelen (*1939) is een artistieke duizendpoot in de meest letterlijke betekenis van het woord. Hij is bedrijvig als schrijver, vertaler en bewerker, hij tekent en schildert, hij zingt en componeert, hij filmt en regisseert. En telkens scheert hij de hoogste toppen. Ward Hulselmans (*1951) doet hetzelfde, zij het op een beperkter domein. Hij is vooral bedrijvig als televisieauteur, waar hij met reeksen als ‘Heterdaad’, ‘Niet voor Publicatie’ en ‘Bex en Blanche’ in Vlaanderen een miljoenenpubliek aan de buis wist en weet te kluisteren.

De sterke laureaten hebben de lijst Hustinx-winnaars alweer verrijkt. De volgende Maastricht-afspraak is over twee jaar. Vooral door de informele contacten is deze tweejaarlijkse bijeenkomst in de meest Belgische stad van Nederland een must voor iedereen die zich in ons taalgebied met schrijven van drama inlaat.