Neerlandia. Jaargang 105

[p. 4]

Samenwerking
Gemeenschapsattaché Jos Aelvoet
Afscheid van de Nederlandse openheid
• Guido Logie

De geruchten circuleerden vorig jaar al: Jos Aelvoet, attaché van de Vlaamse Gemeenschap, zou Den Haag ruilen voor de Lichtstad. Het programma van de nieuwjaarsreceptie in het Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond in Amsterdam bevestigde die geruchten: het vermeldde dat men afscheid zou nemen van Aelvoet en dat zijn opvolger zou voorgesteld worden. Die opvolger is Guy Janssens, journalist bij de publieke omroep VRT en ‘Europa-specialist’ van de tv-redactie. Janssens neemt begin april zijn intrek in het gebouw van de Vlaamse Vertegenwoordiging aan de Koninginnegracht. Het heeft wat voeten in de aarde vooraleer je een omroep de rug kunt toekeren en daarenboven wou hij nog zijn boek ‘In de schaduw van Schuman: België in de greep van Europa’ (Tielt, Lannoo) afwerken. Jos Aelvoet gaat aan het begin van mei naar Parijs. Een mooie gelegenheid voor een evaluatie.

Vaderstad Den Haag

Jos Aelvoet kwam op 1 oktober 1994 naar Den Haag ‘terug’. Eigenlijk leek hij voorbestemd voor het ambt van attaché van de Vlaamse Gemeenschap in Den Haag want met recht kon en kan hij die stad zijn vaderstad noemen: hij groeide er op. Zijn vader werkte 27 jaar in de Belgische ambassade. Op school in Den Haag was Jos een Belg. Toen hij als jongeman in Antwerpen rechten ging studeren, was hij ineens een Hollander. ‘Voorwaar geen gepriviligeerd statuut in het Antwerpen van die tijd,’ zei Aelvoet in zijn afscheidstoespraak in De Brakke Grond.

Na zijn studies werkte hij twintig jaar voor het ministerie van Buitenlandse Zaken van België op zeer uiteenlopende posten als Addis Abeba, Kinshasa, Marseille, Straatsburg en Washington.

De voor de hand liggende vraag is natuurlijk waarom hij Den Haag verlaat.

‘Ik zie het oprichten van een Vlaamse vertegenwoordiging in Parijs als een positieve uitdaging,’ antwoordt Aelvoet. ‘Ik ben de vijftig voorbij. Het is nu of nooit meer. De Vlaamse Gemeenschap heeft niet zoveel posten. Washington, Tokio, Pretoria, Berlijn, Wenen. En nu Parijs. Ik moet er van nul af aan, met lege boekenkasten, beginnen. Van mijn aanstelling zal gebruik gemaakt worden om er vier diensten samen te brengen: de gemeenschapsattaché, export en toerisme Vlaanderen en de VLAM (Vlaams Promotiecentrum voor Agro- en Visserijmarketing), in een nog aan te kopen pand. Ik moet dus eerst op zoek gaan naar een geschikte locatie. Pas daarna kan ik ten volle aan de slag gaan.’

Infrastructuurdossiers

- De visie van onze huidige paarse regering onder leiding van minister-president Dewael op de Vlaams-Nederlandse samenwerking lijkt nogal te verschillen van die van de regering van Luc Van den Brande.

J.A.: ‘Dewael en Verhofstadt hebben beiden demarches gedaan bij minister-president Kok. Dat gezamenlijk optreden is niet onopgemerkt voorbijgegaan. De boodschap is duidelijk aangekomen in Nederland. Er is een grotere coördinatie wat de infrastructuurdossiers betreft.’

De dossiers over de verdieping van de Westerschelde en de Ijzeren Rijn zitten in de fase van de politieke onderhandelingen. Wat de Westerschelde betreft zal het studiewerk in Vlaanderen klaar zijn tegen 1 juni en in Nederland tegen 1 december. Wat de IJzeren Rijn aangaat, moeten de studies nu ongeveer klaar zijn. Medio dit jaar wordt een beslissing verwacht over het historische en het definitieve tracé. ‘De haven van Antwerpen is de slagader van onze economie,’ zegt Aelvoet. ‘Het gaat om Antwerpen, om Vlaanderen, om België. De koppeling van het traject van de hoge snelheidslijn aan de goederenlijn 11 is achter de rug. De Noord-Zuid-verbinding Antwerpen-Rotterdam moet er komen.’

- Een niet gering succes op het vlak van de samenwerking is de oprichting geweest onlangs van de transnationale Universiteit Limburg (tUL).

J.A.: ‘Het is onvoorstelbaar snel gegaan en dat vooral door het bijzonder goede contact tussen de betrokken onderwijsministers Hermans en Vanderpoorten. Dat con-

[p. 5]

Jos Aelvoet (rechts) in gesprek met oud-minister-president van Vlaanderen Luc Van den Brande
Foto Guido Logie

tact is zeker de motor geweest. Voorheen waren er vooral technische besprekingen. Samenwerking tussen universiteiten is altijd een moeilijke zaak. De tUL is uniek. Zo'n samenwerking bestaat nergens. Ook niet tussen Duitsland en Oostenrijk. In het Benelux-gebied nam men wel vaker initiatieven waarmee men een voorloper bleek te zijn. Vlaanderen en Nederland kunnen in de toekomst op deze wijze pioniers voor gelijkaardige intitiatieven in het verenigd Europa worden.’

- Begrijpt Nederland een beetje de ingewikkelde structuur van ons federale landje?

J.A.: ‘Nederland is een land waar het regionale structureel niet aan bod komt. De provincies hangen volledig af van Den Haag. België is nu een federale staat. Nederland was altijd gewend geweest om met nationale regeringen te werken. Na 1995 is dat veranderd. En dat is een typisch voorbeeld van de Nederlandse consequentheid. Men kent de verdeling van de bevoegdheden. Men weet waarvoor men bij de Belgische ambassade moet aankloppen, en waarvoor bij de Vlaamse vertegenwoordiging. Nederland kijkt ook uit naar het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie. Dan zal ook de Europese dimensie van Vlaanderen moeten blijken. Vlaanderen zal er een erg actieve rol spelen. Vlaamse ministers zullen een aantal ministerraden van de Europese unie voorzitten.’

De belangstelling voor elkaar

- Nederland lijkt voor Vlaanderen meer dan ooit hét grote gidsland te zijn. Er kunnen bij wijze van spreken geen belangrijke dossiers behandeld worden zonder dat men eerst gaat kijken hoe Nederland de desbetreffende aangelegenheid geregeld heeft. Ik noem maar één zaak: het drugsbeleid. Voelt u dat hier in Den Haag ook zo aan?

J.A.: ‘De Nederlandse aanpak inspireert ons inderdaad. Dat is zeker zo op het vlak van welzijn. Het gehandicaptenbeleid van minister Vogels bijvoorbeeld. Die inspiratie is er ook op het vlak van de cultuur. Ik denk aan het Fonds voor de Letteren, aan de Raden voor Cultuur. Maar ook vroegere ministers kwamen naar hier om zich te documenteren. Er wordt in Vlaanderen heel wat van Nederland overgenomen.’

In het algemeen constateert Aelvoet dat bij de Vlamingen de belangstelling voor Nederland sterk afgenomen is. ‘Dertig jaar geleden was het heel belangrijk wat er bijvoorbeeld in Amsterdam gebeurde,’ zegt hij. Bij de Nederlanders constateert hij een omgekeerde trend. Er valt een positieve ontwikkeling te signaleren in de belangstelling van Nederlanders voor Vlaanderen. ‘Ze constateren dat je er nog zo gek niet leeft en dat je er in fatsoenlijke omstandigheden kunt wonen. Ze ervaren het belastingsklimaat als vriendelijker. En ze weten dat je er lekker kunt eten.’

[p. 6]

Jos Aelvoet als spreker bij de opening van de Vlaamse Vertegenwoordiging in Den Haag. Op de eerste rij, van links naar rechts, Belgisch ambassadeur J. Swinnen, Nederlands vice-eerste-minister A. Jorritsma, Vlaams minister-president P. Dewael burgemeester van Den Haag W. Deetman

De afscheidstoespraak

Jos Aelvoet hield, zoals al vermeld, zijn afscheidstoespraak tijdens de nieuwjaarsreceptie in De Brakke Grond, de ‘cultuurtempel’ van Guido Vereecke. Samen met hem, en met Karel Ooms van Toerisme Vlaanderen, en met Ludwig Van den Bossche van Export Vlaanderen, vormde Jos Aelvoet naar eigen zeggen ‘het Vlaamse Kwartet in Nederland’.
In zijn vrij lang verhaal bracht Aelvoet de hoogtepunten uit de meer dan zes jaar dat hij Vlaanderen in Nederland vertegenwoordigde, in herinnering. Honderd dagen na zijn aantreden werden in Antwerpen de Waterverdragen gesloten alsook een cultureel verdrag tussen Nederland en Vlaanderen. Het streven naar gemeenschappelijk optreden in derde landen noemde hij een opmerkelijk punt in dat verdrag. Hét voorbeeld hier is natuurlijk Het Beste van Vlaanderen en Nederland (BVN), de satelliet-televisiezender die Vlaamse en Nederlandse programma's uitzendt in Europa en naar Noord- en Midden-Amerika.
Een ander hoogtepunt was de opening op 2 november 1999 van de Vlaamse Vertegenwoordiging in een nieuw pand aan de Koninginnegracht door minister-president Patrick Dewael en vice-minister-president Annemarie Jorritsma.
Een derde hoogtepunt noemde Aelvoet het bezoek van de Nederlandse en Belgische vorsten aan De Brakke Grond in Amsterdam op 6 april 2000.
Aelvoet liet zich optimistisch uit over de samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland. ‘Terwijl een echt samengaan niet aan de orde is, zien we de laatste jaren meer en meer een verstrengeling tussen Nederland en Vlaanderen, het door elkaar lopen van culturen, van de bedrijven, van de mensen,’ aldus de attaché.
Tenslotte had Aelvoet woorden van dank voor zijn medewerkers én voor Belgisch ambassadeur Johan Swinnen ‘vanzelfsprekend ook “onze” ambassadeur’.
‘De samenwerking met hem, elk uitgaande van zijn eigen bevoegdheden, is voor mij één van de meest positieve herinneringen aan mijn verblijf alhier. Ik mocht met hem samenwerken in alle openheid en in een steeds groeiende vriendschap. (...) De gastvrijheid in de residentie waar de ambassadrice, Mieke Swinnen, zo'n belangrijke rol in speelt, is weer een andere positieve ervaring,’ aldus Aelvoet.

[p. 7]

Openheid

- Maar de Nederlandse manier van besturen verschilt toch erg van de Belgische / de Vlaamse?

J.A.: ‘De Nederlandse manier van besturen is heel doorzichtig. Er valt makkelijk mee om te gaan. Er is een grote openheid van de ambtenaren. Nederland kent geen ‘kabinettensysteem’ zoals bij ons. (Een minister in België omringt zich bij zijn aantreden met een schare vertrouwelingen waarmee hij zijn beleid uitstippelt en uitvoert. De paarse regering wil met die traditie breken. N.v.d.r.) Er is een duidelijke verantwoordelijkheid op ieder niveau. Wil je in Nederland een afspraak met een beleidsverantwoordelijke, dan bel je zijn secretaresse en binnen de tien minuten is de zaak voor mekaar. In België moet je daarvoor vaak een hele hiërarchie doorlopen.’

- Wordt u vaak geconfronteerd met vragen over het succes van extreem rechts in Vlaanderen?

J.A.: ‘Ja. Ik krijg daar heel veel vragen over en reacties op. Heel directe vragen: Hoe komt het dat het Vlaams Blok zoveel stemmen haalt? Nee, een aanvaardbare uitleg kan ik daar niet voor geven. Ik heb het dan onder meer over historische redenen, ik vertel wat over de andere opstelling van de burger tegenover de overheid. Maar verder kom ik niet.’

- Wat zult u het meeste missen als u in Parijs vertoeft?

J.A. (zonder aarzelen): ‘Het rechtstreekse contact met de Nederlandse ambtenaren met wie ik in volkomen openheid kan spreken.’

Off the record

Na het interview wandelen we van de Vlaamse Vertegenwoordiging naar zijn wagen in de Surinamestraat. We lopen een eettent voorbij. ‘Aan de overkant van de Koninginnegracht heb je France Telecom en Shell,’ zegt hij. ‘Als je hier een broodje komt halen, moet je het wel in het Frans of het Engels doen. Het Nederlands wordt nauwelijks gedoogd.’

Even verder wijst hij het gebouw van de VVD. Een doodgewoon gebouw waaruit helemaal niet blijkt dat het om het hoofdkwartier van een politieke partij gaat. ‘Ook dat is een opmerkelijk verschil,’ zegt de attaché. ‘Partijen hebben in Nederland veel minder macht dan in België. Vraag de Nederlanders wie de voorzitter van de liberale partij is, en het overgrote deel zal het niet weten.’

We rijden naar Rotterdam. De échte culturele hoofdstad van Nederland, volgens Aelvoet. ‘Voor de grote culturele evenementen moet je niet in Amsterdam zijn maar in Rotterdam.’ Onderweg houdt hij een monoloog, evalueert allerhande aspecten van de relatie Vlaanderen-Nederland. Hij benadrukt andermaal het belang van goede persoonlijke contacten, verwijst weer naar ‘het bijzonder goede contact’ tussen Hermans en Vanderpoorten. Hij noemt namen van bewindslui die het volstrekt niet met elkaar konden vinden, met alle gevolgen vandien. Hij vergelijkt de stijl van huidig minister-president Dewael met die van zijn voorganger Van den Brande. Heeft het over de organisaties in het veld van de samenwerking. En tussendoor duikt herhaaldelijk de Nederlandse openheid op. Als een ode bijna die hij niet vaak genoeg kan herhalen.

Een andere zaak die de verslaggever treft is de vanzelfsprekendheid waarmee de afscheid nemende gemeenschapsattaché over Nederland en Vlaanderen als één geheel praat, alsof het (al) een realiteit is. Door de manier waarop zijn leven liep - wellicht nog meer dan door zijn ambt - is hij daar natuurlijk de levende exponent van.

In zijn afscheidstoespraak in De Brakke Grond verwoordde hij het als volgt. ‘Toch kun je de “grens” in zekere zin uitvlakken, als je maar zorgvuldig te werk gaat. Je moet intelligent met die grens weten om te gaan; vandaar ook het belang van diplomatieke waarneming.’

Afspraak volgend jaar in Parijs.

Jos over en tot opvolger Guy

Guy Janssens, van waarnemer naar hoofdrolspeler

‘Met genoegen stel ik u mijn opvolger, Guy Janssens, voor die velen onder u in België reeds kennen van zijn radioen televisiewerk. Guy Janssens, linguïst van opleiding, heeft via zijn ruime ervaring in de media een goede kijk op politiek en samenleving.
Guy, de op het eerste gezicht wat schimmig lijkende functie van attaché van de Vlaamse Gemeenschap in Nederland is een dagelijkse uitdaging waarbij veel ruimte wordt gegeven aan persoonlijke invulling.
Het is een fascinerende antenne-functie over de 15 miljoen Nederlandssprekenden in Nederland en de 6 miljoen in Vlaanderen.
Nederland is een verscheiden land, niet beperkt tot de Randstad. Van Groningen tot Maastricht zijn er veel zaken waar Vlaanderen iets kan betekenen.
Nederland en Vlaanderen groeien in elkaar, we verstrengelen. Daardoor staan we sterker in het steeds groter wordende Europa, waarin het elkaar herkennen en erkennen door de 21 miljoen Nederlandssprekenden als steeds belangrijker ervaren wordt.’