Neerlandia. Jaargang 104

[p. D3]

Huub Broers strijdt voor een open Voeren
Van Voeren een doodgewone, Nederlandstalige gemeente maken
• Guido Logie

Als de Vlamingen in Voeren in de gemeenteraadsverkiezingen van 8 oktober de meerderheid halen, wordt Huub Broers dan de nieuwe burgemeester? ‘Er zijn drie voorwaarden,’ antwoordt de voorman van ‘Voerbelangen’. ‘We moeten de verkiezingen winnen, mijn partij moet me willen voorstellen en de koning moet het daarmee eens zijn.’ Maar Broers geeft grif toe dat hij dat burgemeesterschap ambieert. Zijn familie doet al een eeuw lang aan politiek in Voeren, zijn grootvader was zelfs burgemeester. De taalflamingant Huub Broers evolueerde door de jaren heen naar een bezadigder man-van-middelbare-leeftijd met nog één doel voor ogen: een efficiënt bestuur in Voeren verwezenlijken in dienst van alle Voerenaars. Hij bekent dat hij burgemeester Detremmerie van Komen-Moeskroen goed bestudeerde en veel van hem opstak. ‘Daar bleef taalpolitieke agressie uit omdat Detremmerie ook met de andere groep praat. Dat wil ik hier ook doen. Detremmerie blijft zeggen: “Moi, je suis Wallon.” Wel, zo blijf ik zeggen dat ik Vlaming ben.’

- In 1996 kwam voor het eerst een Vlaamse minister-president, namelijk Luc Van den Brande, op bezoek in de Voerstreek. Was dat het begin van een ommekeer?

H.B.: ‘Het was de eerste keer dat een Vlaamse minister-president naar Voeren kwam. Dat had ook te maken met het feit dat ik toen op zijn kabinet werkte. Dat bezoek was een mijlpaal en er zijn toen nogal wat zaken in een stroomversnelling geraakt, zeker wat de samenwerking betreft tussen de Vlaamse Gemeenschap en het geheel van alle Voerenaars. We hebben geprobeerd om bepaalde zaken te organiseren die ten goede kwamen aan alle Voerenaars. Kijk naar de straatnaamborden bijvoorbeeld, kijk naar de mobilofoon. Dat zijn zaken waar niet alleen de Vlaamstalige Voerenaars mee te maken hebben, daar heeft iedereen mee te maken. Het was de optie van de Vlaamse regering om alle Voerenaars aan te spreken, niet enkel bepaalde categorie want dan kom je in een doodlopend straatje terecht. Je moet proberen ook de andere mensen te overtuigen van je eigen gelijk.’

- Hoeveel Voerenaars zijn Franstalig, hoeveel Nederlandstalig?

H.B.: ‘Dat is een groot probleem. Als je naar het aantal dialectsprekers kijkt, kom je op 90% Nederlandstaligen uit. Wat de gemeenteraad betreft, hebben we nog steeds een verhouding van 8 Franstaligen tegen 7 Nederlandstaligen. Het overgrote deel van de Voerenaars spreekt dus het Limburgs dialect, en dan heb ik het ook over de “Franstaligen”. De cultuurtalen - het Nederlands of het Frans - hebben zich daarnaast ontwikkeld maar dat zijn niet de gangbare talen. Wij bleven altijd het dialect altijd verdedigen.’

- Was Van den Brande de eerste toppoliticus die naar Voeren kwam?

H.B.: ‘Daarvoor kwamen er hier ook al Vlaamse toppolitici. Het was wel de eerste keer dat de minister-president naar Voeren kwam om de noden van Voeren te bespreken. Er werd de Voerenaars dus niets vanbovenaf opgelegd. We hebben al veel dingen kunnen realiseren zonder dat

[p. D4]

Huub Broers

het geld kostte. Het moet voor ons niet steeds geld kosten. We kregen wel een bepaalde financiële injectie gekregen: vijf miljoen per jaar. Dat is niet zoveel maar daarmee onderhouden wij toch ons Dienstencentrum dat voor de hele Voerense bevolking werkt. Dat vonden wij zo belangrijk: dat wij van de Vlaamse overheid de kans kregen om voor de hele bevolking te werken. Mij lijkt dat de toekomst. De taalpolitiek in Voeren ligt voor ons voor het grootste gedeelte achter de rug. Wij hebben er geen behoefte meer aan. Als wij de meerderheid halen, moeten we een politiek van samenwerking met de overheid voeren, met de provincie Limburg - dat gebeurt nu niet - of met de Vlaamse overheid - dat gebeurt niet - of zelfs met de federale overheid. Dan kom je veel makkelijker tot akkoorden en overeenkomsten die alleen maar aan de hele Voerense bevolking ten goede kunnen komen.’

- Er is nu geen samenwerking met de overheden?

H.B.: ‘Nee. Alleen wanneer je van het Gemeentefonds geld wil krijgen, moet je wel samenwerken.’

- Krijgt u die vijf miljoen ook van de regering-Dewael?

H.B.: ‘Dat is een zaak waarover wij elk jaar weer moeten onderhandelen. Dat is werk voor december, niet voor nu.’

- Waarom is er geen samenwerking met de diverse overheden?

H.B.: ‘We zitten hier met een gemeentebestuur dat liever niet samenwerkt met de Vlaamse regering. Dat is hun optie. Ik heb daar een andere mening over.’

- Dat is nadelig voor Voeren?

H.B.: ‘Dat is uiteraard nadelig. We hebben 70 miljoen misgelopen voor het inrichten van een “containerpark”, meer dan 100 miljoen omdat we helemaal geen rioleringsplan hadden. Maar het is toch niet omdat iemand van een andere taalgroep dat geld komt aanbieden, dat je dat moet weigeren? Ik begrijp dit soort situaties niet.

In één van onze eerste pamfletten hebben wij gesteld dat we een open Voeren wilden. Dat betekent samenwerking met alle overheden. Je moet een kat een kat durven noemen. Als er hier twee honderd meter verder een beekje vanuit Wallonië Voeren binnenstroomt dan moet je dus ook

[p. D5]

met het Waalse Gewest overleggen hoe je dat gaat opvangen. Ik heb op de agenda van de raadsvergadering van deze avond een motie van een Waalse buurgemeente over de problematiek van overstroming in diverse gemeenten laten plaatsen. Ik, en niet de Franstaligen, heb gevraagd: laten we die motie van die buurgemeente ondersteunen. Je moet over de taalgrens heen durven samenwerken. Dat is mijn visie. Anders kom je niet tot goede oplossingen. Maar als we gaan samenwerken met Wallonië zal Wallonië wel weten dat Broers de Vlaming is, zoals ik hen zal respecteren als Waal. Dat is de logica zelve.’

De voerstreek wereldberoemd

Toen ik aan mensen uit mijn omgeving vertelde dat ik naar Voeren ging om een reportage te maken, wisten maar enkele mensen waar de streek lag. Bijna iedereen riep bij het horen van de naam wél ‘taalstrijd’ en ‘Happart’. Een ingevoerde Nederlander wist zelfs nog dat José een tweelingbroer heeft, Jean Marie, ook actief in de Voerense en in de landelijke politiek.
Namen noemen van Vlaamse voormannen in de taalstrijd, was te hoog gegrepen. Maar een mevrouw kende wel Guido Sweron, de voorzitter van de VVV (informatiebureau voor toerisme). Haar zoon heeft in de Voerstreek gewoond en alle rellen van dichtbij meegemaakt. Zij had meegelopen in een mars naar het gemeentehuis onder leiding van Sweron. Ze herinnert zich nog hoe daar de banieren geheven en de vlaggen ontvouwd werden. Daarna had Sweron ‘De Vlaamse Leeuw’ ingezet dat enthousiast door de rest van de militanten werd overgenomen. Ze zullen hem niet temmen, de fiere Vlaamse leeuw.
Vraag een Nederlander van boven de Moerdijk naar Hasselt of Aalst en ze staan met hun mond vol tanden. Maar de Voerstreek kent iedereen. ‘De rellen waren nodig om Voeren in de actualiteit te brengen’, zegt Huub Broers in dit dossier. De Vlamingen hebben hun werk goed gedaan. De Voerstreek is wereldnieuws geweest en nog steeds is de streek beroemd en berucht. Vraag de gemiddelde Nederlander alleen niet waar die onlusten over gingen.
(GTW)

Huub Broers, omgord met de sjerp van schepen, op de uitreiking van de Visser-Neerlandiaprijs aan de VVV Voeren, 6 juli 1996.

- Wordt de historische ommekeer in Voeren bereikt met de steun van de Nederlanders? En hoe komt u aan de steun van de Nederlanders?

H.B.: ‘De steun van Nederlanders hebben we veel makkelijker verworven dan jullie allemaal denken. Ik verklaar me nader. Men zegt: in Voeren is méér dan 85% van de Europese burgers ingeschreven voor de gemeenteraadsverkiezingen. Hoe kan dat? In de Rand rond Brussel maak je dat niet mee. In andere gebieden ook niet. Maasmechelen 35% bijvoorbeeld. Maar ondertussen zijn in Maasmechelen tijdens de laatste vijf jaar wel 3.000 mensen, meestal van Italiaanse origine, Belg geworden omdat ze tot de derde generatie behoorden. Die vergeet men er dan bij te tellen. Je moet daar wel rekening mee houden. En dat is in de meeste mijngemeenten in Limburg gebeurd. De Nederlanders die hier in Voeren wonen, zijn voor ons eigenlijk geen Nederlanders meer. Als ik je zeg dat er in 1900 verspreid over de zes gemeenten van Voeren 600 Nederlanders woonden en dat er nu 672 wonen, dan zijn er op één eeuw nauwelijks 72 bijgekomen. Wij hebben hier te maken met autochtone Voerenaars die in ons verenigingsleven zitten, in onze politieke organen, in ons algemeen-cultureel, sociaal en kerkelijk leven, en dat vergeet men! Het is logisch dat mensen die zo met onze maatschappij hebben meegeleefd - en uiteraard, laten we eerlijk zijn, voor 95% met onze Vlaamse maatschappij hebben meegeleefd, dat is een vaststaand feit -, nu voor de eerste keer de kans willen grijpen om ook op politiek vlak een vinger in de pap te krij-

[p. D6]

gen en ze hebben verdomme nog gelijk ook! Ik ben al vijftien jaar bezig in andere kringen, op andere politieke niveaus, voor de integratie van de Europeanen, voor het stemrecht van de Europeanen. Ik zou toch een grote idioot zijn als ik nu de kans niet zou grijpen om die mensen aan te spreken om rechtstreeks voor ons te stemmen.’

- Hangt de verandering in Voeren van de Nederlandse stemmen af?

H.B.: ‘De verandering in Voeren kan mee afhangen van de Nederlandse stemmen, inderdaad. Maar de verandering in Voeren hopen we ook te bewerkstelligen door meer stemmen van Belgische kiezers te krijgen. Drie verkiezingen geleden hadden we 10 zetels voor Retour à Liège en 5 voor Voerbelangen met een stemverschil van 805, twee verkiezingen geleden was de zetelverdeling 9-7 met een verschil vna 540 stemmen, en de laatste verkiezing was de zetelverdeling 8-7 met een verschil van 269 stemmen. Er is dus vooruitgang bij de Belgische kiezers. Uiteraard nemen we de hulp van de Nederlanders aan en uiteraard zijn we daar gelukkig mee. Ik zou schijnheilig zijn als ik zou zeggen: nee, we hebben die niet nodig. We hebben die wel nodig, maar we hebben ook onze Belgische kiezers nodig. Men mag dat niet uit het oog verliezen.’

- Hoe optimistisch bent u dat u de verkiezingen wint?

H.B.: ‘Ik ben optimistisch. Maar ik ben Madame Soleil niet. Pas op 8 oktober kan ik u zeggen of ik de verkiezingen gewonnen heb. Niet vroeger. Maar ik heb goede hoop.’

- Speelt José Happart nog een rol in Voeren?

H.B.: ‘Hij speelt nog een rol in Voeren. Hij is nog voorzitter van de Action Fouronnaise. Hij werkt nog altijd mee aan de lijstvorming, - zo heeft men mij vanuit Retour à Liège verteld. Vorige week nog kwam er een publicatie waarvan hij het voorwoord had geschreven. Hij speelt nog wel een rol, al is het wat meer achter de schermen. Ik heb wel de indruk dat hij het financiële plaatje nauwkeurig in het oog houdt. Zijn broer, senator Jean-Marie, is nog altijd voorzitter van de school van de Franstaligen én van hun cultureel centrum. De zoon van Jean-Marie Happart is kandidaat op de gemeenteraadslijst.

Ik stel wel vast dat rinds José Happart minister is van het Waalse Gewest - en hij dus bereikte wat hij wou bereiken - er zeker niet meer financiële middelen vanuit Wallonië naar Voeren kwamen dan voorheen. Het is het verwijt dat wij altijd krijgen: dat we vanuit Vlaanderen honderden miljoenen krijgen voor onze provinciale school, voor onze bibliotheekwerking enzovoort. Maar men vergeet erbij te zeggen dat er in Sint- Martens-Voeren een lagere school staat die gefinancierd wordt door de Franse Gemeenschap - wat nota bene volgens het Arbitragehof ongrondwettelijk is. Zij hebben ook een Centre Culturel, zij hebben ook een bibliotheekwezen, zij hebben regelmatig grote feesten enzovoort. Sorry, dan moeten ze niet zeggen dat wij volle portemonnees vanuit Vlaanderen krijgen, zij krijgen die net zo goed vanuit Wallonië. Ik heb de indruk dat men vanuit Wallonië een beetje stilgevallen is en alleen nog afwerkt wat er lopende is. Waarom? Gisteren kreeg ik toevallig een interview met Jean-Louis Honneux, de fractieleider van Retour à Liège, onder ogen in een Waals blaadje waarin hij zich juist daarover beklaagt. Voor de schermen is de rol van Happart misschien uitgespeeld, hij woont nu in Luik. Maar achter de schermen, nee, zo iemand raak je niet zo gemakkelijk kwijt.’

- In welke mate mag Wallonië geld geven aan Voeren?

H.B.: ‘Wettelijk gezien in geen enkele mate. Ik kan daar niets aan doen. Ik ben een gewone gemeentemandataris. Het Arbitragehof zegt ieder jaar opnieuw dat de subsidies uit Wallonië om “Carrefour” uit te geven, niet kunnen. Maar de Franse Gemeenschap doet het elk jaar opnieuw. En het arrest van het Arbitragehof komt telkens twee jaar na datum... Waar ben je dan mee bezig? Wellicht zal dat tot in der eeuwigheid zo blijven. Guy Verhofstadt zegt dat er momentaal een goed “communautair klimaat” is. Misschien kan hij die zaak wel regelen. Ik hen premier Verhofstadt niet en zit niet in de regering. Als plaatselijk mandataris hou ik daar mijn handen vanaf. Ik kan daar alleen maar mijn vingers aan verbranden.’

- Als de Vlamingen de meerderheid halen, dan moet er hier toch veel veranderen?

H.B.: ‘Er zal heel veel veranderen. Er zal veel meer openheid komen naar de bevolking toe, er zal anders gewerkt worden, we zullen de middelen anders besteden. Dingen als er nu gebeuren: discriminatie bij het verdelen van de subsidies, dat zal volledig gedaan zijn! Wij zullen een subsidiereglement maken waar het taalaspect of de politieke aanhankelijkheid absoluut niet meer meespeelt. Dat is

[p. D7]

gedaan. We willen gelijkheid voor alle Voerenaars. En dat zal soms pijn doen, ja. Maar om in de politiek veel winst te halen, moet je jezelf af en toe een beetje pijn doen. Ik ben daarvan overtuigd. Ik heb dat de laatste jaren ook moeten doen. De Huub Broers van nu is niet meer die van twintig jaar geleden. Ik heb mezelf ook pijn moeten doen om wat te veranderen. Maar ik heb dat bewust gedaan. Ofwel ging het verder zoals het twintig jaar geleden was en dat zou wellicht uitgelopen zijn op zeer grote incidenten, ofwel ging je proberen de mensen te benaderen. En dan moest je wat water bij de wijn doen. Iedereen in Voeren weet: Broers is die Vlaming en dat blijft die Vlaming. En men heeft daar respect voor, ook de Franstaligen. Als Vlaming kan ik ook de Franstaligen goed behandelen, en dat zal ik ook doen.’

De aanhangers van Happart borstelen we zo buiten

Als je goed om je heen kijkt, kom je tot de conclusie dat politiek de Voerenaars niet koud laat. Overal zijn grote borden aangebracht van de oppositiepartij, Voerbelangen, die onder aanvoering van Huub ‘de Vlaming’ (Broers) de verkiezingen wil winnen.
Hier en daar hangen kleine posters van ‘Retour à Liège. Uiteraard staat er ‘Votez’ op de posters. Maar zelfs de Walen hebben weleens een moment van zwakte: het woord ‘Stem’ is ook op het papier gedrukt. Deze partij heeft nu met één zetel de meerderheid in de raad, levert de burgemeester, José Smeets, en hoopt de meerderheid te behouden. Dat laatste is twijfelachtig nu voor het eerst ook buitenlanders mee mogen stemmen voor de gemeenteraad.
Maar wat de Walen aan posters te kort komen, maken ze goed met de witkwast. Op viaducten staat ‘Fourons Wallons’. Als er dan nog ruimte over is, kalkt men er hakenkruisen bij. Happart wordt in het Frans een lang leven toegewenst. Merkwaardig genoeg kiezen zijn aanhangers daar voor de muur van het kerkhof uit. Nederlandse plaatsnamen verdwijnen onder de verf. En elk wit plekje op verkeersborden wordt opgesierd met FW.

Hier en daar hangen kleine posters van ‘Retour à Liège’.

Vlakbij een zwaar beklad viaduct, hangt weer zo'n gele Retour à Liège-poster. Daaronder hangt als een bidprentje de foto van José Happart. Vreemd dat er in de hele streek geen enkele afbeelding van Broers of Smeets te zien is. José Happart mag dan naar Luik verhuisd zijn en minister van landbouw in de Waalse regering zijn, zijn invloed in Voeren is nog altijd groot.
De Voerenaars volgen met argusogen de verkiezingen en zijn betrokken bij het wel en wee van de streek. Ze weten dat het een groot verschil maakt wie er burgemeester wordt. Dat merk je duidelijk aan Broers die suggereert dat Smeets een stroman is. De hand van Happart reikt nog ver. Maar de Vlamingen denken dat zijn tijd achter de rug. ‘Happart woont hier niet meer. Zijn aanhangers borstelen we zo buiten!’, vertelde een Vlaming me. Hij wilde zo weer de straat op.
(GTW)

- U zegt: er komt een grotere openheid. Daarmee zegt u ook dat er nu geen openheid is.

H.B.: ‘Er is geen openheid. Om een voorbeeld te geven. Ons gemeentepersoneel heeft een strikte zwijgplicht over alle dossiers. Ik vind dat in deze tijd compleet belachelijk. Terwijl alle wetgeving, zowel de federate als de Vlaamse, spreekt over openheid naar de burger toe, over een actief informatierecht, zitten wij hier in Voeren nog altijd met een actieve zwijgplicht. Mensen zijn mondig geworden! We zijn met heel andere generaties bezig dan de naoorlogse. Je moet mensen informeren. We hebben hier geen informatieblad.

Wij willen communiceren met de bevolking. We willen zorgen voor kmo-zones zodat je de bedrijven uit de dorpskernen kunt weghalen, zodat ze zich enerzijds kunnen ontplooien

[p. D8]

en anderzijds goed zijn voor de leefomgeving van de andere mensen. De bedrijven zijn daar vragende partij naar. Het toerisme bloeit enorm in Voeren. Het grote probleem is dat je ook overlast door verkeer krijgt. Dus moet je voor parkeergelegenheid aan de rand van de dorpen zorgen. En de toeristen moet je verplichten om daar te parkeren zodat onze eigen bewoners nog in onze smalle straten normaal kunnen bewegen. Daar moet men allemaal voor zorgen. En wat de sociale huisvesting betreft, kunnen we niet ontkennen dat de prijzen de laatste jaren enorm de hoogte ingingen. Onze jongeren zullen allemaal gaan lopen als we daar niet iets aan doen. Eén van de zaken die ik wil realiseren, is samenwerking tussen landbouw, leefmilieu en toerisme. We hebben bewust mensen op onze lijst geplaatst die daarover met elkaar willen praten. Het toerisme is een goudmijn maar de landbouw is nog steeds de voornaamste sector. Je mag die twee niet met elkaar in conflict laten komen. En als er nog meer toeristen komen, dan komen ze met elkaar in conflict.’

Dat is een hele cultuuromslag. Dat vergt tijd.

H.B.: ‘Ik zal nooit beweren dat we dit op vijf of zes jaar voor mekaar kunnen krijgen. Te meer dat we het eerste jaar enorm zullen moeten saneren want de gemeentelijke financiën staan er heel slecht voor. Tijdens het eerste jaar zal men van ons vooral planning moeten verwachten en geen openbare werken.’

Er komt toch geld uit Wallonië?

H.B.: ‘Het komt niet naar de gemeente, zeggen zij dan. De financiën staan er zo slecht voor omdat we ons kapot geleend hebben. We hebben een budget van 70 miljoen en we hebben een leningsfonds van 68 miljoen. Dat is niet houdbaar.’

- U bent schepen van...?

H.B.: ‘Van niets. Ik bemoei me nu met alles. Van Happart had ik nog de bevoegdheid om iets te doen: een deel van de burgerlijke stand, een deel van cultuur, een deel van erediensten. Toen mocht ik nog dossiers behandelen. Met de huidige burgemeester is dat uitgesloten. Hij is veel radicaler dan Happart wat de meeste mensen niet willen geloven.’

- Is hij een stroman van Happart?

H.B.: ‘Dat moet u aan hem vragen. Ik heb er mijn mening over, maar die zal ongetwijfeld subjectief zijn.’

- Zeg ik het goed dat u evolueerde van taalflamingant naar iemand die een goed en efficiënt bestuurder wil zijn?

H.B.: ‘Ja. Ik ben er nog altijd van overtuigd dat mijn taal hier de bestuurstaal moet blijven. Het Nederlands is en blijft de bestuurstaal in Voeren. Daar zal ik nooit een millimeter van afwijken. Het is wel zo dat ik ondertussen heb leren praten met mensen van andere taalgroepen. Ik ben 49, een leeftijd waarop je eerder denkt aan functioneel besturen dan aan alle randvoorwaarden die eraan verbonden zijn. Ik wil nu werken aan de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen. Voor mijn eigen toekomst hoef ik niet meer te werken. Ik ben over de helft van mijn leven. Het zou veel makkelijker voor me zijn om alleen maar les te geven en me verder met niets meer bezig te houden. Ik wil dat mijn kinderen en later mijn kleinkinderen hier kunnen samenleven met de andere mensen van Voeren. Dat kun je niet als je voortdurend pieken van agressie of tegenstand kent.’

- Hoe kijkt u terug op de rellen die Voeren ooit tot wereldnieuws maakten?

H.B.: ‘Ik ben daar eerlijk in. Ik was erbij. Ze zijn voor mij compleet verleden tijd. Ik wens die hier nooit meer mee te maken. We willen Voeren rustig houden. Toen was het een noodzakelijk kwaad. Ik wijs op de twee woorden: noodzakelijk en kwaad. Nu is het noodzakelijk dat het niet meer gebeurt. Zo eenvoudig is de toestand.’

- Hebben de rellen iets uitgehaald?

H.B.: ‘Ze hebben Voeren in de actualiteit gebracht. En nu zou ik Voeren langzaam maar zeker uit de actualiteit willen halen. En van Voeren een doodgewone, Nederlandstalige, Limburgse gemeente maken. Dat is mijn doel.’