Neerlandia. Jaargang 104

[p. D8]

Minister-President Karl-Heinz Lambertz
Wegwerken wat euregionaal niet compatibel is
• Guido Logie

Minister-president van de Duitstalige Gemeenschap K.H. Lambertz naast prof dr. J. Hemels op het symposium in Alden-Biesen. (foto: Guido Logie)

Karl-Heinz Lambertz is minister-president van de Regierung der Deutschsprachigen Gemeinschaft. Euregionaal bekeken behoren de Belgische Oostkantons - de deelstaat van Lambertz - tot de euregio Maas-Rijn. Lambertz was een prominent deelnemer aan het symposium ‘Op de grens gebeurt het!?’ Hij is zich bewust van de bijzondere situatie van de euregio Maas-Rijn. Hij ziet vele dingen die niet compatibel zijn en wil daar iets aan doen. De media kunnen daar een grote rol in spelen door systematisch en met grote kennis van zaken over de buren te informeren.

Een gesprek met de minister-president in zijn ambtswoning in Eupen.

U beschouwt de euregio Maas-Rijn als een Europees laboratorium. Waarom?

K.-H.L.: De euregio Maas-Rijn is een van de vele Europese grensregio's. Er zijn er zo'n honderd. De euregio Maas-Rijn is toch wat apart. Ze is een grensgebied waar men drie verschillende talen spreekt. Eigenlijk komen er vier staten samen: Nederland, Duitsland, Luxemburg en België. Daarenboven zijn Duitsland en België Bundesstaten. Euregio Maas-Rijn omvat in België Vlaanderen, Wallonië en de Duitstalige Gemeenschap en verder twee Bundesländer: Rijnland en Noordrijn-Westfalen. Het is dus een zeer gedifferentieerd gebied. De cultuurscheiding tussen de Germaanse en de Romaanse landen in Europa loopt dwars door deze euregio. In die streken zijn de bestuursstructuur, de structuur van de sociale economie, de structuur van de gezondheidszorg enzovoort zeer verschillend. De samenwerking is even verschillend. Een Duitse en een Belgische gemeente verschillen op veel punten. Een Duitse Kreis treft men in die vorm in geen andere streken aan. Dit alles maakt de bestuursstructuur zeer complex. Die 3,7 miljoen mensen hebben zeer diverse problemen. Ik hoop dat juist die veelheid van problemen het karakter van een Europees laboratorium zal hebben. Als ik naar Europa kijk, zie ik dezelfde problematiek. Een veelheid waarmee men moet leven. Ik hoop dat men het als verrijkend ervaart wanneer men iets herkent dat de horizon opent en dat perspectief geeft om iets op te bouwen. De grote uitdaging is om de dingen compatibel te maken.

Juist op het vlak van de beroepsvorming is de euregio een heel interessant laboratorium. Het Duitse, Belgische en Nederlandse model voor beroepsopleiding zijn representatief voor het Europese geheel. Nu de arbeidsmarkt zeer mobiel geworden is met veel pendelbewegingen, zijn op het vlak van de beroepsopleiding de grenzen nog zo sterk als zo'n veertig jaar geleden. Daaraan moeten we wat doen.

- Welke rol kunnen de media daarbij spelen?

K.-H.L.: De media zijn van grote betekenis. Zij brengen informatie zodat de dingen een openbare en relevante thematiek worden. Dat geldt zeker voor de euregio. We stellen vast dat tot nu toe de mediastructuren zeer parallel naast elkaar bestaan. Er zijn wel regelmatig berichten over de buurregio's maar de media zijn zo opgebouwd dat ze aan de grenzen stoppen. De euregioreporter en de euregiokolommen in kranten en magazines zijn nog steeds zaken in de marge. Veel van wat in de euregio gebeurt, is in wezen grensoverschrijdend. De media hebben zich daaraan nog niet kunnen aanpassen. Ze zijn nog zeer nationaal gebleven. Er

[p. D9]

gebeurt in de euregio's veel meer dan wat in de media aan bod komt. De euregio heeft ook nog niets gedaan om die problemen te doorbreken. In de laatste tien jaar zijn er meer dan twee honderd projecten van euregionale samenwerking geweest in het kader van Interreg I en II. Vele waren succesrijk, andere minder. Daar is geen echte mediabelangstelling voor geweest, tenzij in de marge of in een klein stukje waaruit blijkt dat Europese middelen naar euregionale samenwerking gingen. Maar hoe het in elkaar steekt, dat wordt niet uitgelegd. Dat is een manco van de mediastructuur én een gebrek aan voorlichting bij de euregio zelf.

Een belangrijke aanzet was de poging tot samenwerking in het raam van Euregio Media. Euregio Media was

Minister-president Lambertz in zijn werkkamer in Eupen. (foto: Guido Logie)

een samenwerkingsverband van euregionale mediapartners met een gemeenschappelijk bestuur en een uitvoerend orgaan. Euregio Media vroeg een Informationsagentur in het leven te roepen voor de geschreven en de gesproken pers en voor de televisie. Daardoor zou meer over de partnerregio's bericht worden in de eigen media. Dat bleek naderhand niet zeer efficiënt. Indien we een grote sprong voorwaarts willen maken inzake euregionaal bewustzijn, dan moeten we de televisie sterker inschakelen. De televisie is op de euregionale scène een voorbeeld van veelheid en diversiteit. In Nederlands en Belgisch Limburg, in Luik, in Aken, in Eupen bestaan zeer diverse reclamestructuren die een heel andere werkwijze hebben. Sinds het begin van het jaar wordt een poging ondernomen om op dat vlak tot samenwerking te komen. Als men de aanwending van de middelen concentreert, wat op het vlak van televisie belangrijk is, kan men een euregionaal magazine maken dat dan geheel of gedeeltelijk door alle zenders uitgezonden wordt. De grote uitdaging is om meer items van de euregio uit te zenden. Als dit in de komende maanden gunstig evolueert, wordt het een Interreg III-project. Dit betekent niet dat dit alles alleen met televisie kan. Wij gebruiken ook een reeks logistieke netwerken voor radio en voor gedrukte media. De uitdaging is hier om journalisten, freelance of in vaste dienst, nieuwe euregionale ontwikkelingsmogelijkheden te geven. Een reden waarom Euregio Media niet zo succesrijk was, was dat het agentschap de berichten kosteloos verdeelde. Dat schaadde de freelance journalisten die euregionaal actief waren. Zij konden hun informatie niet meer aan alle media aanbieden en verkopen. Dat had dus een pervers effect. Degenen die euregionaal bezig waren, werden in hun ontwikkelingsmogelijkheden gestopt. Dat kon de zin niet zijn van euregionale media. Van zodra het ons bekend werd, hebben we dat afgeschaft. Er moet tussen de journalisten in de euregio een netwerk opgebouwd worden waardoor ze elkaar en de andere gebieden beter leren kennen. Dat zijn inzichten die in de loop van het project ontstonden. Ook op basis van eerder negatieve ervaringen kan men, als men kritisch nadenkt, tot zeer goede en juiste inzichten voor de toekomst komen.

- Wat is de bedoeling van een euregionaal televisiemagazine?

K.-H.L.: De televisiestructuren zijn euregionaal zeer verschillend. Een euregionaal magazine wordt samengesteld uit bijdragen van alle partners. De moeilijkheid is om voor dat magazine een adequate uitzendmogelijkheid te vinden. Dat gaat niet overal. Dat hangt van de programmastructuur van iedere zender af. Men kan het magazine in zijn geheel overnemen. Of men kan fragmenten van het magazine op diverse momenten van de week uitzenden. Belangrijk is dat het om bijdragen gaat die een regionaal karakter hebben en die vanuit euregionaal perspectief gemaakt zijn. Interessant is dat men de zaken door Duitse, Nederlandse of Belgische journalisten behandeld ziet. Men ziet de zaken bij de buren door de bril van de werkelijkheid die men zelf kent.

- Probeert men ook de belangstelling van de geschreven pers voor de euregio te stimuleren?

K.-H.L.: De poging om de geschreven media bij het Euregio Media-programma te betrekken, was in een eerste fase weinig succesvol. Waarom? De geschreven media zijn allemaal zeer goed georganiseerd om hun euregionale berichtgeving te maken. Het is moeilijk om ze tot samenwerking te

[p. D10]

bewegen. Ik denk dat we daar eerder een netwerk onder de journalisten moeten uitbouwen en ervoor pleiten dat ze nog meer euregionale berichten brengen.

- Het is dus zaak om de perslui te motiveren?

K.-H.L.: Ze vooral motiveren om de berichtgeving over wat bij de buren gebeurt systematisch te organiseren. Niet alleen wanneer een ramp gebeurt: een brug die instort, een grote brand of een zwaar ongeval. Men kan de betekenis van een euregio slechts juist begrijpen wanneer men zeer nauw bij de situatie in grensregio's betrokken is. Er is nog geen echt euregionaal bewustzijn ontstaan.

- Is er voor dit alles voldoende geld? Of speelt dat niet zo'n rol?

K.-H.L.: Er zijn niet veel zaken waar geld geen rol speelt. De middelen zijn degene die in ieder land bestaan en die verschillen sterk. Er is privé-financiering, financiering uit belastingen, sponsoring. Het interessante is om door ook Europese middelen te verwerven als co-financiering van de regionale middelen. Dan zijn er verschillende mogelijkheden. Het is niet alleen een kwestie van geld. Het is een kwestie van motivatie, van marsrichting, van met de middelen en de energie die ingezet worden synergie en netwerken tot stand te brengen. Daarom was dat symposium in Alden-Biezen een belangrijk moment. Maar het moet systematischer gebeuren.

- Uit de getuigenissen op het symposium bleek dat de belangstelling van media voor de buren vooral sensationele zaken betreft: spectaculaire ongevallen, de misdaad.

K.-H.L.: Dat is het probleem. Een conclusie die ik getrokken heb, is dat we moeten zien aan het begin van Interreg 2000 wat Interreg I en II opgebracht hebben. Er zijn zo'n twee honderd projecten geweest. Daarover moet systematisch geïnformeerd worden. Als dat goed gebeurt, zal men zien dat de mensen in hun dagelijks bestaan bij de euregio betrokken zijn. Het moet duidelijk worden dat het dagelijks leven van de mensen veel meer euregionale dimensies heeft dan ze zelf beseffen.

- En de nieuwe media?

K.-H.L.: De nieuwe media zijn geen nieuwe media. Dat is een nieuwe technologie voor oude media. Het is vooral een technologie die integratie brengt en die telecommunicatie inzet en zo wordt dan plots alles direct beschikbaar. Dat is de revolutie. Maar men geeft die nieuwe media nog steeds een oude inhoud: beeld, woord, tekst. De mogelijkheden die we hebben zijn natuurlijk wereldwijd onbegrensd en ze zijn voor euregionaal gebruik van het allergrootste belang. Men kan vandaag de dag veel eenvoudiger en efficiënter informatie bezorgen dan voorheen.

- Welke rol speelt de taal in de euregio Maas-Rijn?

K.-H.L.: Ook op dat vlak is de euregio Maas-Rijn een interessant voorbeeld. We hebben drie talen. Niet iedereen spreekt de twee andere talen. Het is vooral een probleem voor de Franstalige gebieden. Ze hebben het op dat vlak zeer moeilijk. Men hoort wel eens: we zullen op het Engels overschakelen. Maar dat kan de bedoeling niet zijn. Engels is heel belangrijk maar de identiteit van euregio Maas-Rijn moet ook daarin bestaan dat men tenminste de passieve kennis van de taal van de andere gebieden bezit. Zo creëert men voor andere wereldwijde betrekkingen heel nieuwe mogelijkheden.

- De media houden nog vaak halt aan de grens. Hoe is het met de mensen van de euregio?

K.-H.L.: Het is vergelijkbaar én weer anders. Er bestaat geen uitgebreid euregionaal bewustzijn in de zin van: wij zijn burgers van de euregio Maas-Rijn. Ik weet ook niet of dat onmiddellijk het doel moet zijn. Dat is de moeilijke kwestie van de structuur van de Europese staten en hun euregio's. Dat is een heel andere vraag. Het is duidelijk dat de euregio in het dagelijkse leven van de mensen een veel grotere rol speelt dan ze zich bewust zijn. De mensen gaan zeer makkelijk naar Aken, Luik of Maastricht voor boodschappen, restaurantbezoek enzovoort. Dat hoort tot de dagelijkse dingen. Daarmee is er nog geen bewustzijn van: ik ben vandaag in de euregio geweest. Men is over de grenzen gegaan die voor dertig jaar nog een realiteit waren. De jonge generaties hebben dat godzijdank niet meer beleefd. Zij gaan daarmee natuurlijk en ongedwongen om. Maar dat sluit niet uit dat nog veel zaken niet compatibel blijken. Men gaat normaal bij elkaar op bezoek, men beleeft veel dingen die men als positief en normaal ervaart en dan ontdekt men de moeilijkheden. En men reageert vervolgens negatief tegenover de euregio waarin men die moeilijkheden ervaart en die men er verantwoordelijk voor stelt. Zo komt de euregio tussen twee stoelen te zitten. De positieve dimensies van de weggevallen grenzen worden niet herkend maar de moeilijkheden van de nog bestaande verschillen en van de niet compatibele dingen worden onmiddellijk op de euregio geprojecteerd. Dat is een uiterst negatieve situatie.

Ik denk dat er vooral veel meer in de media over deze thematiek bericht moet worden. Dat kan maar als er voor een actieve voorlichting gezorgd wordt.