Neerlandia. Jaargang 104

[p. D1]

[Dossier
Op de grens gebeurt het?!]

[p. D2]

Op de grens gebeurt het?!
De grens is nog lang niet bereikt
• Hugo Meert

Gedeputeerde van de Belgische provincie Limburg S. Sleypen. (foto: Guido Logie)

Het uitroepteken achter de titel ‘Op de grens gebeurt het’ zou wel eens kunnen wijzen op een zeker chauvinisme vanwege bepaalde Euregiobewoners. De ANV-werkgroep Media, die in de landcommanderij Alden Biesen in het Belgisch-Limburgse Bilzen onder deze vlag een symposium organiseerde, heeft mogelijk overdreven geestdrift hieromtrent gerelativeerd door er een veelbetekenend vraagteken aan toe te voegen. Is er inderdaad al iets gebeurd? Geven de media op dit specifieke gebied reden tot juichen? Of is socio-cultureel én grensoverschrijdend mediaverkeer nog steeds een papieren vlag over een holle lading?

In zijn verwelkoming laat werkgroepvoorzitter Herman Van Pelt alvast een positieve klank horen, niet alleen over de grote opkomst en de belangstelling vanwege de jeugd, maar ook over het vraagteken in de titel. In het bestaan van de grensregio's, die hij af en toe ook veelbetekenend omschrijft met de meer actieve term ‘interregio's in Europa’, ziet hij alvast een meer dan bemoedigend signaal. De moeilijkheid van een reële samenwerking over de grenzen heen, wordt uiteraard vergroot door het aantal samenstellende regio's. Als voorbeeld geeft hij hieromtrent de Euregio Maas-Rijn. Die is immers samengesteld uit vijf zones, namelijk het Duitse Aken, Nederlands én Belgisch Limburg, het Franstalige Luik en de Duitstalige Gemeenschap van België. Dat er ook in de media al enige samenwerking vast te stellen is, kan ons alleen maar blij stemmen.

Sylvain Sleypen, gedeputeerde voor Cultuur in de provincie Limburg (B), is heel wat minder optimistisch. Hij vraagt zich af of die grensoverschrijdende samenwerking wel bestaat, als de media erover zwijgen? Hij stipt hierbij aan dat randgebieden het doorgaans moeilijker hebben dan het centrum van het land. Vanuit zijn eigen situatie verwijst hij met een knipoog naar ‘het anders zijn van de Limburger’. Hij wijt dat in grote mate aan de media: ‘In onze provincie zitten we met het absolute overwicht van één uitgever. Die sluit de andere krantentitels quasi uit. Deze uitgesproken regionale situatie heeft uiteraard voordelen, maar ook nadelen. Onze normale headlines halen doorgaans niet de nationale media. Op die manier komt de Limburger alleen als “randfenomeen” in beeld in magazines als Man bijt hond of Afrit 9 (Human interest-programma's van de VRT over “ongewone doodgewone Vlamingen”. nvdr). In concreto ijveren wij dan ook naar bijvoorbeeld het decentraliseren van nationale popconcerten, om uit die culturele marginaliteit te geraken.’ Gedeputeerde Sleypen rondt af met nogmaals de klemtoon te leggen op het belang van de media vanwege de Euregionale media.

Internet bevordert regionale uitstraling

Dat laatste item wordt overgenomen door dr. Joan Hemels, professor aan de Universiteit van Amsterdam. Hij pleit voor een regionale identiteitsbeleving, maar dan wel in een Europese context. Daarin spelen de massamedia uiteraard een belangrijke rol. Professor Hemels heeft het daarbij niet

[p. D3]

alleen over televisie, die de jongste jaren uitgegroeid is tot dé communicator. Hij wijst ook op de recente ontwikkeling van internet, dat het ontvoogdingsproces, ook op regionaal gebied, in de hand zal werken en dat de traditionele media tot een revitaliseringsproces zal dwingen. Precies door die internetontwikkeling zal de regionale uitstraling aan belang winnen, aldus Joan Hemels.

Terloops verwijst hij naar de vorige spreker en raadt hem aan, met het oog op het regionale cultuurbeleid, intens te streven naar het verwerven van regionale media.

Spreker is daarbij niet blind voor het gevaar van verstarring of veroudering, dat dreigt bij het handhaven van het eigen karakter. Toch kan die dreiging afgewend worden door het dynamiseren van de culturele identiteit. Meer dan het bestuur hebben de cultuurdragers en de bedrijven het talent om het draagvlak hiervoor te creëren. En hier wordt de noodzakelijke link gelegd tussen cultuur en economie. Dit huwelijk is absoluut noodzakelijk om de uitstraling te optimaliseren. Spreker besluit: ‘Alle betrokkenen moeten samen methodes tot ontplooiing ontwikkelen. De regio's vormen er de basis voor. En de media zullen er de dragers van worden.’

Als illustratie toont de spreker een ongewone kaart van Nederland. Die is het resultant van een diepgaande studie over ‘identiteitsbeleving’, waarbij het activeren van het denken over de eigen identiteitsbeleving centraal stond. Tot slot pleit professor Hemels voor de oprichting van een Europees huis voor de regio's.

Een opgemerkte bijdrage tot het debat wordt geleverd door Karl-Heinz Lambertz, minister-president van de Duitstalige Gemeenschap van België. Ook hij onderstreept het belang van de media in het wegwerken van de grenzen, die vaak alleen bestaan in de hoofden van de mensen. Elders in dit dossier leest u een uitgebreid gesprek van Guido Logie met de heer Lambertz.

Getuigen uit de grensgebieden

Na de middagpauze, die opgesmukt werd met een ‘Limburgse koffietafel om U tegen te zeggen’, komen mediamensen getuigen over hun ervaringen met mediasamenwerking in grensgebieden. Het wordt een bont allegaartje, waaruit finaal heel weinig positieve ervaringen blijken over te blijven.

Marcel Grauls, hoofdredacteur van Het Belang van Limburg, geeft toe dat zijn regionaal dagblad de Euregio te weinig behandelt. Op cultureel gebied zou de informatie ruimer kunnen zijn. Uiteindelijk beperkt ‘Het Belang’ zich tot het brengen van ‘news you can use’. En dat beperkt zich niet zelden tot de criminele sector. Dat boeven de grens oversteken, blijkt belangrijker dan wanneer artiesten dat doen.

Marcel van Kan heeft gelukkig een positievere boodschap. Naast enkele mislukte initiatieven van het ‘Interregionaal Netwerk’, o.a. het vacaturenet, het horecanet en het antieknet, kan hij uitpakken met enkele geslaagde experimenten, die niet meer weg te branden zijn in de Euregio. De medische vacaturebank is een onmiskenbaar succes. Ook de socio-culturele agenda, de event-module en het transportnet mogen op dit ogenblik meer dan geslaagd genoemd worden. En ook de e-commerce blijkt regelrecht af te stevenen op een hitnummer. Maar ook op dit gebied blijkt het belang van de betrokkenheid van de andere media, zoals L1 Radio TV en TV-Limburg.

Vanuit zijn eigen situatie binnen Omroep Limburg getuigt Benny Opdenacker over de enorme inspanningen, die hij moet leveren om zijn wekelijkse rubrieken over ‘het buitenland’ in stand te houden.

Een heel ander geluid klonk dan weer uit de getuigenis van de heer Laridon, oprichter en nog steeds drijvende kracht achter Radio Uilenspiegel, een Vlaamse zender in Frankrijk. Op zich is dat een fenomeen dat alleen maar mogelijk is in een gebied als Frans-Vlaanderen. Helaas is het Vlaamse karakter van deze radio-omroep haast uitsluitend symbolisch. Alleen de bijdragen van de heer Laridon gebeuren nog in het West-Vlaams. Al de andere uitzendingen verlopen immers in het Frans.

Na een laatste getuigenis door Jos Huygens in verband met een netwerk buitenlandcorrespondenten voor Nederland en België, kan moderator Guido Logie het publiek in het debat mengen. Verschillende getuigen sluiten aan bij wat de sprekers die ochtend en middag voorgesteld hadden. Toch drijft in deze discussie vooral het gevoel boven dat op het gebied van telecommunicatie in het bijzonder en van mediacommunicatie in het algemeen de grenzen vergroten, eerder dan te verdwijnen. Er is dus nog heel wat werk aan de winkel.

De slottoespraak wordt gehouden door de heer Paul Van de Velde, directeur-generaal van de administratie Media bij de Vlaamse minister Van Mechelen. Ook hij wijst op het belang van de grensoverschrijdende samenwerking en op de vele projecten, die hieromtrent al werden opgezet, maar die haast allemaal in het projectstadium zijn blijven steken. Hij stelt voor om samen te blijven ijveren voor ‘sterke lokale of regionale initiatieven voor de toekomst’. In welke mate de overheid daar een steentje toe bij zal dragen, zullen we pas over enkele maanden (jaren?) kunnen vaststellen.

De studiedag ‘Op de grens gebeurt het?!’ heeft alvast duidelijk gemaakt dat er heel wat leeft in de grensregio's en dat de regionale identiteit, zeker in Europees verband, nog aan belang zal winnen.