Neerlandia. Jaargang 104

(2000)– [tijdschrift] Neerlandia– rechtenstatus



[pagina 18]
Samenleving Mechels onthaalproject gelauwerd Een stukje Kullaberg voor hedendaagse Holgerssons • Stefaan Plysier Het Mechelse onthaalproject voor ‘Minderjarige Anderstalige Nieuwkomers’, De Kullaberg, werd dit jaar bekroond door het fonds Lydia Chagoll (fondschagoll-@kbs-frb.be). Dit fonds geeft jaarlijks een prijs voor een project in België waarmee men de kwaliteit van de leefwereld van het kind wil verbeteren. Het project moet bijdragen tot de opheffing van elke zichtbare of onzichtbare vorm van discriminatie of onderdrukking van kinderen.
Voorgeschiedenis Voor veel kinderen van asielzoekers, nieuwe migranten, vluchtelingen enzovoort betekent hun aankomst in een nieuw land niet alleen de confrontatie met een nieuwe, vreemde cultuur maar tevens het verlies van hun vertrouwde omgeving. De kinderen worden dikwijls losgerukt uit hun sociaal netwerk: vrienden, familieleden, de school en het vertrouwde speelpleintje om de hoek hebben ze moeten achterlaten. Hun dagelijkse levensritme is dooreengeschud. Dit doet hen heel wat vragen stellen over zichzelf, hun directe omgeving en hun toekomst. De kinderen beginnen te twijfelen aan de normaal voor de hand liggende, dagelijkse realiteit. Ook in Mechelen arriveert jaarlijks een vijftigtal kinderen tussen de zes en twaalf jaar, ieder met zijn eigen verleden en zijn eigen verhaal. In juni 1999 vroegen de Mechelse basisscholen ons om een soort voorlopig onthaal te ontwikkelen om de aanwezigheid van Minderjarige Anderstalige Nieuwkomers overzichtelijker te maken. Dit was de ideale gelegenheid om twee vliegen in een klap te slaan. We zouden de lagere scholen, zoals gevraagd, de kans geven zich voor te bereiden op de komst van hun nieuwe leerlingen. Daarnaast zouden we alles in het werk stellen om deze kinderen welkom te heten. Dit gebeurde tijdens de korte periode (maximaal zeven weken) die de kinderen bij ons doorbrachten vooraleer naar een school te gaan. Maar hoe heet je iemand welkom die jouw taal niet begrijpt en
[pagina 19]
die zopas van ergens komt waar hij helemaal niet meer zo welkom was? In september kregen we op het onthaalcentrumGa naar eind1. de eerste kinderen over de vloer. Samen met hen gingen we zoeken waar zij het meeste nood aan hadden. De ‘Kullaberg’ was een felt!
Kullaberg De naam ‘Kullaberg’ is gebaseerd op het verhaal van Selma Lagerlöf: ‘Niels Holgerssons wonderbare reis’. Ze werd met dit verhaal in 1909 de eerste vrouwelijke Nobelprijswinnaar voor literatuur. Niels, omgetoverd tot een piepklein mensje, beleeft allerlei avonturen op de rug van de gans Maarten. Samen met Maarten komt hij in onbekende gebieden terecht. Eén van de locaties waar ze naartoe gaan is Kullaberg. Daar komen alle dieren van de hele wereld één maal per jaar samen om de lentedans van de kraanvogels te aanschouwen. Het is een moment waarop geen enkel dier een ander kwaad doet. Niels Holgersson mag als enige mens ter wereld met de ganzen mee om naar de dans te kijken. Het onthaalproject in Mechelen wil zich spiegelen aan de gans die Niels in zijn nieuwe omgeving begeleidt.
Een warme welkom of een stukje Kullaberg voor Niels. Het aanleren van de taal wordt dikwijls gezien als de voorwaarde bij uitstek om het kind zijn weg in de nieuwe omgeving te laten vinden. Het belang van taal kan inderdaad moeilijk overschat worden wanneer iemand een concurrentiele plaats in de maatschappij wil vinden. Maar wat heel dikwijls over het hoofd gezien wordt, is dat een anderstalige nieuwkomer niet altijd de zin inziet van de nieuwe taal. Waarom zou iemand een taal leren als hij nog niet weet of hij met die taal wel iets zal betekenen? Is taal wel je eerste bekommernis als je nog niet overtuigd bent of je je leven in het nieuwe land zonder gevaar verder kunt zetten? Wat dus dikwijls ontbreekt wanneer lessen Nederlands aangeboden worden, is het juiste kader dat ervoor zorgt dat een kind voluit kan zeggen: ‘Ik wil hier leven!’. Met Kullaberg proberen we dat kader te creëren. We willen het kind duidelijk maken dat het hier aanvaard wordt zoals het is. We willen tonen dat het zelf greep kan krijgen op zijn omgeving. De opzet van het project is drievoudig.
Werken aan basisvertrouwen We willen de anderstalige kinderen die in Mechelen aankomen, de nodige tijd gunnen om emotioneel tot rust te komen en om zich te oriënteren in hun nieuwe, vreemde omgeving. Het uiten van gevoelens is voor deze kinderen zeer belangrijk omdat zij dikwijls nog geen éénduidig beeld hebben van wat er nu precies met hen gebeurd is. Omdat hun verbale communicatie afgesneden is, moeten we andere manieren van communicatie gebruiken. Non-verbale communicatie is voor die kinderen het middel bij uitstek om hun huidige situatie en hun verleden te vatten en in hun context te plaatsen. Eén van de belangrijkste activiteiten met de kinderen is dan ook creatieve expressie. Die gebeurt door te werken met boetseerklei, kleurpotloden, verf enzovoort. Kinderen kunnen hun gevoelens uiten in een veilige context. Hun gezin bijvoorbeeld als een dierenfamilie voorstellen en vertellen dat ‘papabeer’ door de jager doodgeschoten is, verzacht de confrontatie met wat er gebeurd is. Het proces en de inhoud zijn belangrijker dan het resultaat. De kinderen maken zichzelf duidelijk dat ze iets te vertellen hebben. Op die manier werken ze aan hun zelfbeeld. Kinderen vormen ook hun zelfbeeld door hun relatie met personen uit hun onmiddellijke omgeving. Vandaar dat
[pagina 20]
ook rollenspelen een belangrijke plaats innemen in het onthaalcentrum. Via rollenspel leren kinderen hun verhouding tot hun leeftijdsgenoten exploreren. Samenwerken, zelfvertrouwen (het vergt heel wat durf om je voor een groep kinderen voor te stellen die je taal niet begrijpt!), ontspanning en sociale vaardigheid zijn zaken die nooit ver weg zijn. In eerste instantie is het niet het onthaalcentrum maar het sociaal netwerk in hun buurt dat bepalend is voor het feit dat kinderen zich snel thuis voelen of niet. Met de gegevens die uit de creatieve expressie en de rollenspelen naar boven komen, gaan we samen met de kinderen zoeken naar manieren om aan hun interesses en behoeften te beantwoorden. We gaan op zoek naar mogelijkheden om aan sport, dans of theater te doen, we sporen speelpleinen en hobbyclubs op enzovoort. Op die manier wordt voor de kinderen de drempel verlaagd om een sociaal netwerk uit te bouwen en krijgen kinderen wat van de structuur terug die ze de voorgaande maanden hebben moeten missen. Veiligheid, voorspelbaarheid en toekomstperspectieven zijn dus belangrijke pijlers van het onthaal.
‘Onthaalnetwerk’ De kinderen worden begeleid voor een periode van maximaal zeven weken. In die periode krijgen ook de scholen de kans am een geschikte onthaalklas voor de kinderen te vinden. De onthaalleerkracht en de leerlingen kunnen zich ook optimaal voorbereiden op de komst van de anderstalige nieuwkomers. Tijdens het schooljaar zijn er vijf instapmomenten gepland. Na elke vakantie kunnen de kinderen in een school terecht. Aan de onthaalklassen wordt ook het belang van creatieve expressie en (non-verbaal) drama in de klas belicht. Wanneer de kinderen uit het onthaalcentrum komen, gaat het werkelijke onthaal voor hen pas echt van start. De Kullaberg probeert een lokaal netwerk uit te bouwen. Daarbij makes we gebruik van ‘brugfiguren’ in de verschillende verenigingen. Dit houdt in dat een kind, eens het zich bijvoorbeeld in een sportclub heeft ingeschreven, nog kan rekenen op de begeleiding van een vertrouwenspersoon.
Belang van het gezin Ook de draagkracht van het gezin speelt een grote rol bij de ontwikkeling en het functioneren van het kind. Bij vluchtelingen is het uiteenvallen van een gezin meer regel dan uitzondering. Afhankelijk van de leeftijd van het kind kan de combinatie van vluchten en uiteenvallen van het gezin ernstige gevolgen hebben voor zijn ontwikkeling. Zulke scheidingen zorgen dikwijls voor angst en een voor vertraging in de ontwikkeling. Zelfs als het gezin tezamen blijft, is het meestal zo dat de ouders het zeer moeilijk hebben om de nodige emotionele	eind1. Het onthaalcentrum bood reeds een trajectbegeleiding aan voor volwassen Anderstalige Nieuwkomers. Kullaberg werd dan ook logischer wijze gekoppeld aan dit reeds bestaande project.