Neerlandia. Jaargang 104

[p. 11]

[Wij zijn elkanders complement (vervolg)]

beetje boos. Ik kan heel eerlijk zeggen dat elke correspondentie een bevalling was. Mijn vrouw weet er alles van!

Ik wil er nog even iets bijzeggen. Wat ik afschuwelijk vind vanwege dat programma “Tien voor Taal”, is dat ze iedere keer zeggen: “Dat is dan 100 punten voor Vlaanderen en 120 punten voor Nederland, hip, hip, hoera.” Dat wij in Nederland en in Vlaanderen de verschillen tussen Noord en Zuid zo accentueren! Daar heb ik altijd voor gewaakt. De overeenkomsten zijn veel bepalender voor de toekomst dan die verschillen die meer een soort competitie in de mens leggen dan dat het gaat, althans in “Tien voor Taal”, om de taal zelf. Het lijkt eerder dat het om een wedstrijdje tussen Vlamingen en Nederlanders gaat en dat de taal als zodanig niet aan de orde is.’

Hermans

- ‘Bij de dood van Toon Hermans zond de VRT-radio opnieuw een interview van u met de artiest uit..’

Middelhoff (aangenaam verrast): ‘O ja? Ach, wat?’

- ‘Daarin zei u dat praten over de verschillen stilaan tot de Noord-Zuid-folklore behoorde.’

Middelhoff (lacht): ‘O ja, het is eigenlijk wat ik nu nog vertel. (lacht uitbundig) Hebben ze dat weer uitgezonden? Ik herinner me alleen dat van dat glas. Hij had tijdens die voorstelling een glas nodig. In België kon hij dan dat glas weer meenemen voor de volgende dag en in Nederland was hij dat glas kwijt! (lacht uitbundig) Ach, kijk, dat vind ik leuk. Ik weet nog goed dat vraaggesprek, hij had een geheim adres en woonde toen hier in Hilversum. Ik kende iemand die met hem bevriend was. Aan hem vroeg ik het adres van Hermans. Het was op een avond, toen kwam ik daar. Het was een villa die helemaal apart lag via een laantje. Hij zat de krant te lezen op het hordes. Ik zei: “Dag meneer Hermans, stoor ik misschien?” “Wat doet u hier? Hoe komt u hier?” Maar het ijs was gauw gebroken. Toen heb ik zijn schilderijen gezien. Onvoorstelbaar! Schitterende dingen. Een lieve man was het. In tegenstelling tot Wim Kan die een zure was. Hermans was echt een menselijk mens.’

Verstrengeling

- ‘Als u terugkijkt op decennia van streven naar samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland, wat is dan de balans?’

Middelhoff: ‘Het gaat traag omdat de systemen van het denken, van de economie, van de politiek nog zodanig verschillen dat iets niet makkelijk vanzelfsprekend kan. Het valt in Vlaanderen niet altijd even goed als je het zegt, maar Vlamingen denken Latijns. Ook hun onderwijs is nog op Cartesiaanse leest geschoeid. Maar de verschillen zijn verrijkend. Waren wij ook maar een beetje Latijnser af en toe, en de Vlamingen wat Hollands-preciezer. Ik zie niet

Kees Middelhoff bedankt voor de Orde van de Vlaamse Leeuw. Belfort, Gent (foto: Guido Logie).

in dat die verschillen alleen maar negatief zijn. Ze zijn ook positief. Dat buiten we nog té weinig uit. Wij zijn elkanders complement.’

- ‘Samenwerking en integratie zijn twee woorden die men nogal eens tegen elkaar uitspeelt.’

Middelhoff: ‘Integratie, daar zou ik voor zijn, maar dan in de goede zin van het woord: verstrengeling. Zonder verlies van eigenheid: ongeveer elkaar aanvullen. Ik vind integratie een beetje een technisch woord geworden, en wat belast ook. Maar verstrengeling van Vlaanderen en Nederland, desnoods ook in politiek opzicht, maar dan wat betreft Europa. Maar dat hangt helemaal af van de interne evolutie van Europa zelf: of men door blijft gaan met de erkenning van alleen maar staten en niet van regio's. Ik heb er weleens voor gepleit - maar ik weet niet of dat idee origineel is - dat naast de staatkundige eenheid van Europa en een Europees parlement dat daarover waakt, er ook een

[p. 12]

Europese Eerste Kamer zou komen voor de regio's. Je zou het Europees politieke parlement gemakshalve in Brussel kunnen onderbrengen en, gelet op de historie - Elzas als het prototype van een regio waarvoor altijd gevochten werd -, de afvaardiging van de regio's in Straatsburg. Je hebt dan meteen het probleem Straatsburg/Brussel opgelost. De regiovertegenwoordiging in Straatsburg zou dan een soort correctie zijn op dat strakke staatkundige denken waar de EU nog altijd vanuitgaat.

Mijn stelling is: als Nederland en Vlaanderen op cultureel gebied gezamenlijk zouden optreden naar het buitenland, dan worden de remmingen om in het binnenland meer gezamenlijk te doen, ook weggewerkt. Je vindt het in Japan vanzelfsprekender dat Vlaanderen en Nederland samen iets doen dan dat je dat in Europa zelf doet. Want dan begint zo'n minister D'Ancona zich af te vragen of het wel één cultuur is tussen Vlaanderen en Nederland. Het is tragisch geweest dat ze over de Europese integratie als vanzelfsprekendheid sprak en over Vlaanderen en Nederland zei: ja, maar er zijn toch ook grote verschillen. Maar die verspreking van haar heeft daarna toch wel het voordeel gehad dat er een stroomversnelling is gekomen.’

Dietse Coeck

- ‘In een bespreking van uw boek “Holland nog nooit zo gezien” (Leuven, Davidsfonds, 1996) schreef journalist Jef Coeck, naast veel lovends, ook dit: “Hij kan zijn Dietsche sympathieën niet helemaal verbergen, after all blijft hij een notoir lid van het ANC. Dat moet hij zelf maar weten, zolang hij er de lezer niet al te lastig mee valt.” Wat zegt u daarop?’

Middelhoff: ‘Heeft Coeck dat boek besproken? Hé, dat heb ik nooit gezien. Leuk. Ik ontken geen seconde dat het gegeven Dietsland en de Dietse beweging - in de niet ontspoorde zin van het woord -mij heeft geïntrigeerd en nog intrigeert. Ik koppel dat niet aan fascistische ideeën maar in bepaalde linkse kringen in Nederland is het de gewoonte dat te doen. Ook folklore wordt op de een of andere manier altijd geassocieerd met fascisme, met Sibbe, enzovoort. Dat zijn termen uit '40-'45. Het kan ook objectief gewoon interessant zijn als iemand zijn stamboom uitvoert om zijn voorouders te kennen.

Het houdt me bezig waarom landen die hun folklore sterk cultiveren, door Nederland worden beschouwd als fascistisch, of eerder nationaal-socialistisch. Dat is heel raar. Als je de folklore in ere houdt, wat voor een groot deel betekent: je eigen verleden koesteren, dan wordt dat meteen opgevat als hypernationalistisch.

Soms denk ik dat het een excuus is om Vlaanderen en Nederland als een “eenheid” binnen Europa niet te hoeven zien. Een excuus dus om er zich niet in te verdiepen want die jongens waren allemaal fout.

Wat ik op dit ogenblik wel interessant vind is de zogeheten belgitude. Jongens als Geert Van Istendael die sympathie opbrengen voor de belgitude. Vlaanderen ontleent voor een deel zijn eigenheid aan het buurland Wallonië. Een aantal mensen zou het jammer vinden als die bevruchting verloren zou gaan. Daar kan ik voor een deel inkomen, als buitenstaander. Het is ook wel een beetje verdacht, want het kan ook uitgelegd worden als anti-Nederlands. Ik denk dat je in de tegenbeweging van de belgitude-aanhangers een correctief kunt zien op een eenzijdig beperkt Vlaams nationalisme.

Er is een tweede ding: als je bijna tot een stellingname bent gekomen, dan ga je even denken: wat verliezen we? Een voorbeeld. Er werd in Nederland een plan ontworpen om de hele Zuiderzee droog te leggen op het moment van een overstroming. En in '53 een plan om alle Zeeuwse eilanden definitief af te sluiten. Op het moment dat men het gaat realiseren, dus de Zuiderzee, het Wieringermeer, de Noord-Oost-Polder, Flevoland, en er bleef er nog één over: de Markerwaard, dan ga je zeggen: moet dat nou ook land worden. Dan vraag je je opeens af: wat gaat er eigenlijk verloren dat ook een functie had? Nou, hetzelfde met Zeeland. Op een bepaald moment zeiden ze: moet die Oosterschelde nou helemaal dicht? En dan hebben ze het compromis van die sluizen gevonden. Zo is het ook, denk ik, met die Vlaamse Beweging. Men is er bijna. Dan krijg je ineens de vraag: wat willen we uit het verleden bewaren dat toch ook vruchtbaar was, dat toch ook een bepaalde functie had. Ik denk dat dat op dit moment de belgitude is. Als je dat hardop zegt, moet je dat in Vlaanderen heel genuanceerd doen.’