Is een Middelhoff ook een middelaar?
• Marcel Janssens
Sinds 1 juli 2000 is Kees Middelhoff de gelukkige bezitter van een Vlaamse Leeuw. Middelhoff is al jaren lang nauw verbonden met het ANV (voorheen met het ANC), hij gaf tal van lezingen over de culturele betrekkingen tussen Nederland en Vlaanderen, hij publiceerde daar - bij een Vlaamse uitgever - een boek over, hij schreef een overzicht van onze gemeenschappelijke geschiedenis ten gerieve van studenten Neerlandistiek in het buitenland. Hij kreeg een Europese persprijs in 1991 en het Belgische ereteken van Commandeur in de Orde van Leopold II. Onderscheidingen genoeg vielen hem al ten deel voor zijn ononderbroken inspanningen in het raam van de Nederlands-Vlaamse culturele relaties. En nu komt daar die Orde van de Vlaamse Leeuw bij! Na zijn pensionering horen we nu zijn stem over de radio niet meer of alvast minder vaak, maar dat timbre van zijn stem en niet minder de altijd doordachte inhoud van zijn commentaren van boven de rijksgrens zitten honkvast in ons collectief geheugen. Wij, Vlamingen, moeten hem dankbaar blijven voor wat hij binnen onze culturele toenaderingspolitiek daadwerkelijk heeft gepresteerd. Hij deed dat vanachter een micro, die het instrument van de meest onpersoonlijke, laagbijdegrondse berichtgeving kan zijn, maar hij smeedde dat elektronische alaam om tot het medium van de meest nabije inleving in onze Vlaamse denkwereld die we ooit van een Nederlandse journalist mochten ondervinden. Er stak leven in en achter zijn berichtgeving. Eén van de motiveringen voor de toekenning van de Orde van de Vlaamse Leeuw luidt: “prestaties die de integratie van de Nederlanden bevorderen” en een andere: “acties en initiatieven met het oog op de uitstraling van de Nederlandse taal en cultuur”. Die twee stipulaties passen wonderwel bij onze gelauwerde.
We hebben de laatste jaren zo vaak kunnen lezen bij Nederlandse auteurs als Benno Barnard en Jeroen Brouwers, dat Nederlanders toch zo weinig afweten van Vlaanderen (en omgekeerd is dat ook het geval), en dat Nederlanders eerst eens een aantal jaren in België zouden moeten gewoond hebben om iets te snappen van... jawel, Europa. Kees Middelhoff hoefde zoals die beide geciteerde auteurs niet decennialang in België te vertoeven om zich in onze culturele biotoop adequaat in te leven en naar ons toe steekhoudend over Nederland te rapporteren. Hij paste zijn berichten uit het Noorden zo wonderwel in in de Vlaamse resonantieruimte. Hij was een geboren grensoverganger. Zijn naam is misschien symbolisch: is Middelhoff ook in wezen een middelaar, een bemiddelaar? Hij heeft geleefd en gewerkt op de grenslijn van de grote rivieren, die hij bestendig overstak als bij roeping. Hij was voor dat soort middelaarschap geboren.
En wij danken en eren hem daarvoor naar verdienste. Met zijn pensionering hebben wij een bladzijde in de geschiedenis van de Vlaamse radio omgedraaid. Maar dat berichtenboek telt nog eindeloos veel pagina's die moeten worden volgeschreven zoals Kees Middelhoff dat zo voorbeeldig heeft voorgedaan. Dan bouwt de radio verder aan het project van onze culturele integratie dat ons zo nauw aan het hart ligt. Het ligt zo nabij als de onvergetelijke stem van Kees Middelhoff, al kwam die ons in de ether overgewaaid van boven de Moerdijk. Maar zó ver is dat nu ook weer niet.
Marcel Janssens is prof. em. Nederlandse en Europese letterkunde aan de KU Leuven.
Auteursrechtelijk beschermd