Neerlandia. Jaargang 101

[p. 10]

Toerisme
Op vakantie bij de buren
◼ Inez Groen en Mariken Oelen

De werkgroep toerisme bestaat uit mensen die vanuit heel verschillende invalshoeken tegen het toerisme aankijken: zij zijn werkzaam in het onderwijs, bij toeristische organisaties of in het bedrijfsleven, of ze leveren vrijwillig een bijdrage aan de activiteiten van de werkgroep. De werkgroepleden komen niet alleen uit het grensgebied, ook ver daar vandaan verplaatsen ze zich graag om de samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen op dit zeer brede terrein te bevorderen.

Op deze conferentie kwamen, onder leiding van Roger Haest (ANV) en Letty Demmers (Benego) enkele aandachtspunten aan de orde: het functioneren van de werkgroep toerisme, de toeristenstroom van Nederland naar Vlaanderen en andersom, en het toerisme in de grensstreek.

De werkgroep ontstond in de schoot van het ANC en heeft altijd gesteund op de vier eerder genoemde pijlers (onderwijs, toeristische organisaties, bedrijfswereld en vrijwilligers). Een van de belangrijkste aandachtspunten is vanaf het begin het toeristische onderwijs geweest, waarbij men de curricula en de opleidingen vergeleek. Later kwamen er, onder invloed van de Europese Interregfondsen, thema's als de Euregio's en de toeristische Interregprojecten aan de orde.

De ontwikkelingen van de laatste maanden binnen het ANC en het ANV zijn voor de leden van de werkgroep aanleiding geweest om na te denken over de toekomst van

[p. 11]

de werkgroep toerisme: wat is de plaats van een dergelijk contactforum en welke taken moet het vervullen?

Toeristisch Vlaanderen en Nederland

Mon Schepers (lector aan de Katholieke Hogeschool Mechelen, departement Coloma) zet uiteen wat de Vlamingen beweegt om bij de buren op vakantie te gaan. Hij put voor de cijfers uit een tussentijds rapport van het Westvlaams Economisch Studiebureau, Reisgedrag van de Belgen in 1996.

Het aantal zomervakanties van de Belgische bevolking in 1996 wordt op 7,8 miljoen geschat, de meesten blijven in eigen land of vertrekken naar Frankrijk en Spanje. Na Italië, Duitsland en Oostenrijk is Nederland het zevende land op de lijst van vakantiebestemmingen. Van de Belgische vakantiegangers in Nederland is 90% Vlaming. Sterke toeristische trekpleisters zijn de Noordzeebadplaatsen (24,1%) en het Deltagebied (15,2%), maar de rest van het bestemmingspatroon is sterk versnipperd. Vakanties in Nederland duren gemiddeld 8 à 10 nachten en behoren samen met de andere buurlanden tot de kortste (de duur wordt langer naarmate de bestemming verder van huis ligt).

De vakantiegangers naar Nederland organiseren hun verblijf overwegend zelf, alhoewel men soms een beroep doet op organisaties voor het regelen van de logies. Het vervoer houdt men ook het liefst in eigen hand: 80,5% van de mensen gaat met de auto, 12,8% met de bus en 7,8% met de trein.

En waarom gaan Vlamingen naar Nederland voor hun zomervakantie? Er zijn veel sportmogelijkheden, de natuur is mooi, het is er geschikt voor kinderen en het is niet al te ver weg.

Waar eigen land en Frankrijk het hoogst scoren als het om de langere vakanties gaat, is Nederland voor de Vlamingen voor buitenlandse daguitstappen bestemming nummer één. De provincies Zeeland en Noord-Brabant zijn in 1996 goed voor meer dan 800.000 uitstappen door (voornamelijk Nederlandstalige) Belgen. Voor de Vlamingen zijn de, in aantal toenemende, daguitstapjes een alternatief voor de langere vakanties. Vooral lekker uit eten gaan is dan belangrijk, terwijl men het geld goed laat rollen.

Frankrijk is voor de Nederlanders ook het vakantieland bij uitstek. Maar de Zuiderburen worden in het vakantiepatroon zeker niet vergeten: Nederlanders bezoeken België vaker dan dat andersom het geval is. Ze gaan overigens in het algemeen vaker op vakantie dan de Belgen.

In Nederland is een lichte stijging van het bestedingspatroon waar te nemen (alhoewel er nog steeds minder geld uitgegeven wordt dan door de Belgen). Ook in Nederland stijgt het aantal korte vakanties, waarbij de uitstapjes van een dag hoog scoren. Kleine recreatieparken zijn de bestemming bij uitstek voor die dagen en zijn dan ook zowel bij Nederlanders als bij Vlamingen heel populair.

Vakantie is commercie

Het massatoerisme zoals men dat vroeger kende, bestaat eigenlijk niet meer. De toeristische industrie is aan het veranderen. De reizen worden op maat gemaakt, en toegespitst op het individu dat steeds meer eisen op tafel legt.

[p. 12]

Een ander belangrijk fenomeen is de groei van de seniorenmarkt. Deze groep ouderen is vaak gewend om te reizen, en heeft genoeg tijd en geld om die traditie voort te zetten. Het belang dat men in het algemeen hecht aan vakanties wordt steeds groter, de strijd om de gunst van de consument steeds feller. De reisorganisaties, VVV's en de consumenten moeten ieder op een eigen manier het beste zien te maken van de recente ontwikkelingen. Men moet flexibel zijn en maatwerk leveren op een terrein dat enorm versnipperd is en waar de concurrentie iedere dag op de loer ligt. Veel partijen zouden daarom gebaat zijn bij een geïntegreerde aanpak van de toeristische sector.

Kiezen voor een nieuwe aanpak is ook erkennen dat toerisme niet ophoudt bij de grens. Nederland en Vlaanderen zouden de handen ineen moeten slaan, al was het maar om de concurrentie met de rest van Europa het hoofd te bieden.

Nederlands-Vlaams toerisme

Toch is komen tot een gezamenlijke toeristische sector, of in ieder geval meer samenwerking op dat vlak, makkelijker gezegd dan gedaan. Het verschil in regelgeving en structuren is al een eerste struikelblok dat b.v. de VVV's in beide landen op hun pad zijn tegengekomen. Ze zien er wel heil in om samen te werken bij het maken van promotiemateriaal of bij de verspreiding van folders op elkaars grondgebied (zoals de gemeente Essen dat op eigen initiatief doet). Maar deze plannen lopen vast op de bestaande structuren. VVV's in Nederland zijn organisaties die hun eigen budget beheren en autonoom functioneren. In Vlaanderen hebben de VVV's dan weer minder te besteden. Dus de plannen voor intensieve samenwerking liggen er wel, maar de concrete uitwerking ervan zal op zich laten wachten zolang de versnippering blijft bestaan.

De werkgroep doet de suggestie om gezamenlijk Nederland en Vlaanderen te promoten tijdens Euro 2000. Het Europese Voetbalkampioenschap is een uitmuntende gelegenheid om aan de rest van Europa de band tussen de Lage Landen te tonen. De toeristische sector zou daar dan een belangrijke rol in kunnen spelen en een serieus begin kunnen maken met die verregaande samenwerking.

Toerisme in de grensstreek

Een voor de grensstreek belangrijke ontwikkeling, die zich op Europees niveau heeft voltrokken, is het ontstaan van de Interregprojecten. Deze werden in het leven geroepen om de grensgebieden verder te ontwikkelen op verschillende terreinen, waarvan de toeristisch-recreatieve sector er een is.

De ontwikkeling van het toerisme in de grensstreek heeft zich in verschillende fasen voltrokken. In de jaren zeventig en tachtig ontwikkelden de verschillende regio's zich afzonderlijk, waarbij de provincie- en landsgrenzen duidelijke barrières vormden. Toen kwam men op het idee om Nederlandse en Vlaamse netwerken, waar mogelijk, in elkaar te laten overlopen. De eerste koppelingen tussen fietsroutes kwamen tot stand. Eind jaren tachtig kwam er die impuls uit Europa. Het betekende dat men niet langer eigen ideeën uitwerkte om ze vervolgens te koppelen, maar dat men eerst de koppen bij elkaar stak om gezamenlijk projecten uit te werken.

Zo zijn er in de grensstreek Noord-Brabant-Antwerpen al enkele veelbelovende projecten van de grond gekomen, waarvan enkelen onder impuls van Benego. Men kwam er tot een uniforme bewegwijzering van de Taxandriaroute en de Abdijenroute. Er werden vrijliggende fietspaden aangelegd (het Bels Lijntje) en men maakte fietsverbindingen in het Grenspark de Kempen. En de fietsers komen volop aan hun trekken met de meerdaagse fietsarrangementen en het netwerk van trekkershutten die er in de grensstreek zijn.

Bovendien zijn er nog verschillende projecten in ontwikkeling: het gezamenlijke grenslandschap Taxandria, een vaarroutenetwerk, grensoverschrijdende ruiterroutes en wandelroutes. De grensoverschrijdende toeristische informatieuitwisseling zorgt voor de nodige publiciteit.

Conclusies en aanbevelingen

Toch zijn er zaken die steeds weer roet in het eten van de samenwerking gooien, zoals het eerder genoemde verschil in structuren. Andere hinderpalen zijn de verscheidenheid in de taakomschrijving van de verschillende organisaties, en het ongelijke tempo in de besluitvorming in Nederland en Vlaanderen. Bovendien wordt de toeristische sector vaak geassocieerd met geldelijk gewin, en een toeloop van mensen in gebieden waar het beter rustig zou kunnen blijven. De toeristische sector wordt niet altijd als een serieuze gesprekspartner beschouwd, maar wil dat wel graag zijn. Hier ligt een van de taken van de werkgroep toerisme van het ANV: het contactforum kan de nodige mensen uit Nederland en Vlaanderen bijeenbrengen om tot een kwalitatieve invulling van de toeristische sector te komen, waarbij men respect heeft voor de consument en het aanbod. Op die manier zal het aanvaardbaar worden te onderhandelen en zaken te doen met de toeristische sector.