Neerlandia. Jaargang 101

Brussel en Den Haag kunnen dit niet negeren
◼ Herman Suykerbuyk, vice-voorzitter van Benego (bewerkt door Joris Dedeurwaerder)

1997 kan in termen van culturele samenwerking het jaar worden genoemd van de inwerkingtreding van het nieuwe verdrag, zowel op het gebied van cultuur, onderwijs, wetenschap als - en dat is nieuw - het welzijnsterrein. Toch is dit niet het jaar nul, als het gaat over samenwerking. Het is wel het jaar van de vooruitgang, voortbouwend op datgene wat op zovele plaatsen bestaat. Benego is al vele jaren - altijd op een zo zakelijk mogelijke manier - aan het werk in dit Kempens-Brabantse grensgebied, binnen de rechthoek Bergen op Zoom/Tilburg/Turnhout/ Antwerpen. Benego mocht met het Algemeen-Nederlands Verbond samenwerken om een boekwerk met projecten te presenteren. Projecten die het hele brede, diepe grensgebied omvatten, die zowat alle mogelijke domeinen en terreinen van de samenleving in dit land zonder grenzen omvatten: onderwijs, milieu, culturele samenwerking, medebeheer van natuurgebieden, medische zorg, samenwerking op het gebied van arbeidsbemiddeling. En er zijn nog zoveel andere terreinen. Het verduidelijkt hoe men haast overal samenwerkt. Samenwerking die alleen maar mogelijk is dank zij de inzet van gemotiveerde vrijwilligers. Zeer velen, die dat gewoonlijk doen in de no nonsense sfeer van: wat we samen doen, doen we beter!

Het nieuwe verdrag

Ik dank al degenen die aan de voorbereiding van deze dag hebben meegewerkt. Dat zijn uiteraard de medewerkers van de beide secretariaten. Dat zijn ook de vele bestuursleden

[p. 6]

den die in de voorbereidende vergaderingen van de werkgroepen hun bijdragen hebben geleverd. Als er iets is wat de uitvoerders van het nieuwe verdrag beslist niet kunnen doen, dan is dat wel al datgene negeren wat er op dit ogenblik gebeurt en wat nog dag aan dag te gebeuren staat.

De vraag die steeds weer wordt gesteld

Een cultureel akkoord was eerder al eens aanleiding tot bezinning. In 1971 werd 25 jaar Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag gevierd. De inventaris over die voorbije 25 jaar was ongetwijfeld positief, maar de steeds weer gestelde vraag naar de waarde van deze contacten was toen ook te horen. De vraag staat er ook vandaag. Ik dacht dat het bij de opening van een symposium als dit toch wel goed was ook daaraan enkele woorden te wijden. Ik doe het aan de hand van een brochure die in 1971 uitkwam. Daarin werd onder de titel Verder met het Belgisch-Nederlands akkoord? allerlei verteld. Ik bespaar u het hele verhaal, maar ik ben toch zo vrij u te citeren uit die tekst waar men terecht - toen en nu, vandaag en wellicht morgen weer - de vraag stelt: waartoe dient het en wat is de bedoeling van deze contacten?

Ik citeer Anton van Duinkerken, een man die zeker in de integratie geloofde en er zo in geloofde dat hij de waarheid geen geweld wilde aandoen. Hij zei in 1962: ‘Grensverkeer daargelaten bestaat er weinig vertrouwdheid met elkaars uitdrukkingsvormen, levenswijze en maatschappelijke denkbeelden. De groei naar zulke vertrouwdheid gebeurt uiterst langzaam. Wat voor de culturele verbroedering van alle gewesten in ons taalgebied wordt ondernomen op allerlei congressen en vergaderingen willen wij allerminst geringschatten. Het speelt zich voorlopig af in een weinig uitgebreide sector van de bevolking, het werkt heel traag door naar het geheel van de bevolking’.

Ik ga even in op dit citaat. De getuigenis van Anton van Duinkerken liegt er niet om. Zomin trouwens als de getuigenis van burgemeester Meeuwissen van Hilvarenbeek, die bij het slot van de Groot-Kempense cultuurdagen in juni 1971 op eerlijke wijze de diagnose maakte en onder meer wees op het feit dat juist daardoor onvoldoende werd bijgedragen tot de integratie. Is het overdreven te zeggen dat de meeste culturele manifestaties, naast belangstellenden voor hun specifieke karakter, een aantal overtuigenden bijeenbrachten, in overtuiging gelijkgezinden, veelal steeds dezelfde personen: degenen die ambtshalve moesten komen en degenen die kwamen om er eens uit te zijn. Karel Jonckheere zei, als hij het had over de personen die de ‘Groot-Nederlandse’ bijeenkomsten bevolken, dat er twee soorten waren: degenen die liever thuisbleven en degenen die beter waren thuisgebleven. Die woorden van Karel Jonckheere

[p. 7]

kunnen relativerend, zelfs enigszins kwetsend overkomen ten opzichte van degenen die hier vandaag zijn. Maar ik neem aan dat u noch tot de ene noch tot de andere categorie behoort.

Er is vooruitgang

Ik neem integendeel het citaat van Anton van Duinkerken en de woorden van Meeuwissen serieus. De daaraan verbonden conclusie is mijns inziens dat er wel degelijk, sinds 1972, heel wat vooruitgang is. Ik geloof dat wij daarmee vandaag, en dat is al enige tijd zo, te maken hebben. Daarom heb ik mij veroorloofd deze oude uitspraken toch maar aan te halen, vanuit oprechte overtuiging en dankbaar voor uw aanwezigheid. Want vandaag gaan wij na, zoals mevrouw Baartmans heeft gezegd, aan de hand van datgene wat op het terrein gebeurt, wat de waarde daarvan is. Wij stellen de inventaris voor en wij willen andere instanties dan degene die hier zijn ervan overtuigen dat zonder hetgeen hier gebeurt het nieuwe verdrag geen uitvoering kan krijgen. Wij plaatsen de lamp niet onder de korenmaat. Niet gehinderd door te veel bescheidenheid zeggen en bewijzen wij dat verdragen, protocollen en samenwerkingsverbanden, papieren tijgers blijven als er op het veld geen bloemen bloeien. En er bloeien vele bloemen en die bloeien dank zij u allen, die naast de vele terreinen, opgesomd in de inventaris, altijd nog nieuwe aandraagt en bewijst dat de samenwerking iets zeer wezenlijks is.

Anders is het niet verklaarbaar waarom die samenwerking doorgaat, uitdijt en zich op steeds meer terreinen begeeft. Ik citeer nog even uit de tekst van 1972, waar men toen enigszins profetisch zei: ‘We hebben te doen met kunst en cultuur... niet alleen de traditionele muziek en de plastische kunsten, niet alleen de film en andere communicatiemedia, maar ook de hele sector van jeugdwerk en volksontwikkeling, en morgen zullen die van recreatie, toerisme, landschapszorg en ruimtelijke ordening daarin hun plaats krijgen’. Ik geloof dat de ontwikkelingen, sinds dat werd geschreven, erop wijzen dat de samenwerking uitdijt en gedijt. Gedijen is een agrarisch begrip. Volgens Van Dale is het is een ontwikkeling in de gunstige zin van het woord. Het is die gunstige ontwikkeling die wij trachten te activeren.

Honderden bloemen

De bloemen waarover ik het heb, moeten zowel Brussel als Den Haag mee overtuigen dat het nieuwe verdrag ook op nieuwe sporen moet worden geplaatst. Dit lijkt ons nogal wezenlijk. Op sporen rijden treinen. Veelal toch. Ik weet niet of een trein een achteruitkijkspiegel heeft. Misschien niet, dat zou jammer zijn. Want alleen als men ook achterom kijkt, en niet alleen het oog gericht houdt op vaak verblindende vergezichten, rijdt men veilig. In de achteruitkijkspiegel zie ik de honderden enthousiaste samenwerkers



- ‘werkers’ - in dit brede grensgebied. Dit gaat niet alleen over samenwerking tussen grensgemeenten, dit gaat over het brede grensgebied: dat is ten minste heel Vlaanderen en ten minste heel Zuid-Nederland. In de achteruitkijkspiegel kun je zien dat er in dat brede grensgebied op honderden plaatsen honderden bloemen bloeien. Dat hebben wij te danken aan zeer velen onder de aanwezigen hier. Wij zijn er hen dankbaar om.