Neerlandia. Jaargang 101

[p. 11]

Theater
Moet het VTI afhaken?

Het Vlaams Theater Instituut (VTI) is een steunpunt voor de podiumkunsten. Dat verkondigde Luc Martens, de Vlaamse minister van Cultuur, bij de opening van het Theaterfestival 1996 in Brussel. Hij onderstreepte de noodzaak en het belang van een instelling als het VTI. Daar werden zijn woorden als een uitdrukkelijke aanmoediging opgevat. Groot was nadien de verbijstering toen het subsidiebedrag bekend werd, dat in de begroting 1997 van de Vlaamse Gemeenschap voor het VTI was ingeschreven: 13,7 miljoen frank.

◼ Jef De Roeck

Dit komt neer op de structurele toelage die het VTI al sedert 1993 ontving. Met projectsubsidies en de bijdrage van de Nationale Loterij daarbovenop trachtte het VTI de vorige jaren telkens opnieuw rond te komen. Waarom geeft de overheid niet een structurele subsidie die het totaal van de behoeften van het VTI dekt en dus gescharrel om een budget van 25 miljoen frank rond te krijgen, overbodig maakt? Dan zou de Vlaamse Gemeenschap door haar financiële tegemoetkoming metterdaad erkennen dat een expansief VTI nodig is. In de huidige omstandigheden kan het instituut zijn werking niet op het bestaande niveau handhaven. Veel van wat sedert zijn oprichting in 1987 werd opgebouwd, dreigt teloor te gaan.

Inkrimpen

De raad van bestuur zag zich genoodzaakt de gehele of gedeeltelijke ontbinding van het instituut aan de algemene vergadering voor te stellen. Dat werd aan de minister voorgesteld. Deze antwoordde dat de overheid het VTI als partner voor de podiumkunsten aan haar zijde wil, maar dat hij er momenteel niet meer middelen voor kon vrijmaken. Volgens hem zou overigens de sector van de podiumkunsten zelf het VTI met een financiële bijdrage moeten ondersteunen. Hij suggereerde dat het VTI zich samen met de overheid en de sector zou bezinnen over de kerntaken die het met de toegekende subsidies kan realiseren. Waarop het VTI repliceerde dat het geen ledenvereniging is die de particuliere belangen in de sector verdedigt, maar dat het als onafhankelijk instituut het algemeen belang van de podiumkunsten via permanent kritisch onderzoek, reflectie en debat behartigt, en dat ‘bezinning’ over zijn kerntaken neerkomt op schrapping van een deel ervan.

De voorzitter van de raad van bestuur, Frans Verleyen, nam ontslag. De algemene vergadering hanteerde de schaar: geen workshops, debatten of conferenties meer; het aankoopbudget inkrimpen; de technologische uitrusting niet uitbreiden; sommige geplande publicaties schrappen; beleidsonderzoek en historisch onderzoek beperken; de

[p. 12]

internationale werking, dus ook de gemeenschappelijke actie met het Theater Instituut Nederland (TIN), terugschroeven. Het ergste van al, omdat het de motoren van het instituut raakt: deelarbeid voor alle personeelsleden, wat er onvermijdelijk toe zal leiden dat sommigen onder hen mettertijd zullen weggaan en hun kennis en ervaring, hun compententie en enthousiasme dus voor het VTI verloren gaan. Sinds 1 januari 1997 blijven de kantoren op vrijdag dicht, en de bibliotheek is enkel 's middags open.

Protest

De minister kreeg verscheidene protestbrieven toegestuurd. De directeur van het TIN, Dragan Claić, gaf lucht aan zijn ‘grote ongerustheid’ over de manier waarop de samenwerking VTI-TIN in het kader van het Nederlands-Vlaams Cultureel Akkoord verder moest. ‘In de afgelopen jaren’, zo schreef hij, ‘heeft het gebrek aan evenwicht in slagkracht tussen beide instituten het werk al danig bemoeilijkt. Als er aan de mogelijkheden van het VTI nog verder wordt getornd, zal de praktische uitvoering van de in dat kader te realiseren activiteiten nog meer dan nu al het geval is, komen te liggen aan Nederlandse zijde. Afgezien van de vraag of die zonder meer in staat is een dergelijke lacune op te vangen, is het duidelijk dat het zoeken naar de “meerwaarde” ernstig gefrusrteerd dreigt te worden, wanneer de balans tussen beide samenwerkende partners op deze manier verstoord raakt.’

Dragan Claić en Ann Olaerts, directeur van het VTI, hadden nochthans grote plannen. Sinds 1993 traden VTI en TIN in het raam van het Nederlands-Vlaams Cultureel Akkoord gezamenlijk in het buitenland op. Voorheen beijverden zij zich meestal afzonderlijk om theater uit eigen land elders bekend te maken. Daarbij richtten zij zich vaak tot dezelfde doelgroepen en pasten zij dezelfde werkwijze toe. In 1993 beslisten zij hun initiatieven te bundelen om, met name door middel van vertalingen, de Nederlandstalige toneelschrijfkunst in het buitenland meer bekend te maken, er meer Nederlandstalige voorstellingen te presenteren en er samen promotie voor onze podiumkunsten te voeren.

VTI en TIN samen

Wat is er van deze plannen terechtgekomen? VTI en TIN lieten verscheidene toneelteksten vertalen, o.m. voor bloemlezingen waarvoor zij in de buurlanden uitgevers vonden: Verlag der Autoren in Frankfurt, Emile Lansman in Parijs, Nick Hern Publications in Londen. Voorts kunnen beroepsgezelschappen van bij ons op het vertaalfonds van het VTI en TIN een beroep doen voor opvoeringen van Nederlandstalige stukken in het buitenland. VTI en TIN onderzochten ook de technische en financiële implicaties van vertaalsystemen om de gesproken tekst tijdens de voorstellingen voor een anderstalig publiek toegankelijk te maken en zij hoopten dergelijke systemen ook praktisch ter beschikking te kunnen stellen. Het VTI organiseert workshops voor vertalers, het TIN coördineert een internationaal netwerk voor het uitwisselen van informatie over hedendaagse toneelschrijfkunst.

Voor presentatie van onze podiumkunsten in het buitenland zochten de twee instituten bij theaters en festivals ankerplaatsen voor geregelde programmering van Nederlandstalige voorstellingen. Zo stonden zij in 1995 met een stand op de ‘Biennale de théâtre jeunes publics’ in Lyon, waar zij ook opvoeringen en lezingen coördineerden en onze podiumkunsten in de speciale publicatie ‘Rendezvous’ voorstelden. Zij zijn allebei lid van internationale netten als de ‘Informal European Theatre Meeting’ (IETM) en het ‘European Network of Information Centers for the Performing Arts’. Langs verschillende kanalen verspreiden zij informatie over podiumkunsten uit de Lage Landen, inclusief via Internet. Samen publiceren zij ‘Carnet’, een trimestrieel tijdschrift met informatie in het Engels en het Frans over onze podiumkunsten. Voor gemeenschappelijk overleg over hun internationaal beleid komen zij geregeld samen met professionelen uit deze sector, wat b.v. in februari 1995 in Breda en in maart 1996 in Halle (Vlaams-Brabant) gebeurde.

Hoe verder?

Beide instellingen ontvangen geregeld kunstenaars, organisatoren en andere personaliteiten uit de wereld van de podiumkunsten, individueel of in groep. Zo kwamen in oktober 1996, op uitnodiging van het VTI, Amerikanen op prospectie naar jeugdtheater in Vlaanderen. Dit was een rechtstreeks gevolg van de verstandhouding tussen VTI en TIN. Sinds een drietal jaren had het TIN in de Verenigde Staten een voet aan de grond gekregen om er Nederlandse gezelschappen te laten optreden en andere uitwisselingen op het getouw te zetten. Een Amerikaanse delegatie op het Kunst Junior Festival in 's-Hertogenbosch ontdekte de verwantschap tussen het Vlaamse en het Nederlandse jeugdtheater. Hun komst naar Vlaanderen kadert in het ‘US/Netherlands-Flanders touring and exchange project’. Dit kan model staan voor de culturele samenwerkingsformules met andere landen. Zal het VTI, altijd al het kleine broertje naast het TIN, moeten afhaken? Dat zou de Vlaamse podiumkunstenaars beletten hun vleugels uit te slaan. Wie het VTI raakt, raakt de kunst in Vlaanderen.