Neerlandia. Jaargang 100

[p. D23]

Satellietzender gericht op Europa
Een gemiste kans

Ken je het verhaal van de man die naar Parijs ging? Wel, hij ging niet! Dit flauwe grapje dekt de lading van het verhaal over de Nederlands-Vlaamse satellietzender. De parallellie is onmiskenbaar: eerst worden er grote verwachtingen gewekt, en wat later blijkt het feest niet door te gaan. Wat is er misgelopen, en hoe? Een reconstructie.

Begin oktober 1995 kreeg de werkgroep De Nederlanden in de Wereld van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) en het Algemeen-Nederlands Congres (ANC) lucht van een televisieproject van Radio Nederland Wereldomroep (RNWO). Die onderzocht de haalbaarheid van een televisiekanaal dat via satelliet vrijwel geheel Europa zou bestrijken. Doelgroepen van dit project, dat Beste Van Nederland-Televisie (BVN-TV) werd gedoopt, zijn de Nederlandse vakantiegangers, overwinteraars in het warme zuiden, tijdelijk in het buitenland werkenden en emigranten. De in het buitenland verblijvende Nederlanders kunnen met hun schotelantenne alleen de Nederlandse commerciële zenders op de buis krijgen. Er is nood aan culturele en informatieve programma's die beantwoorden aan criteria als objectiviteit, kwaliteit, diepgang, nuancering, kortom, de criteria van de openbare omroepen. De satellietzender zou een RNWO-programma, het NOS-journaal en een selectie van de beste programma's van de drie NOS-netten uitzenden. Daartoe bracht de RNWO onderhandelingen op gang met de NOS.

Toeval of niet, de NOS bleek zelf al plannen te koesteren voor een satelliet(- en kabel)net, maar dan gericht op Nederland, om er herhalingen van de interessantste programma's van haar drie netten op uit te zenden. Voor de NOS zou een dergelijke zender een belangrijk wapen zijn in de moordende concurrentiestrijd tegen de commerciële omroepen.

Grote verwachtingen

Op 18 december 1995 pakten de Vlaamse kwaliteitskranten De Standaard en De Morgen uit met het bericht dat de Nederlandse overheid aan Luc van den Brande, de Vlaamse minister-president, had gevraagd om samen een Nederlandstalige satellietzender op te richten. De zender zou de Europese uitstraling verzorgen van de Nederlandse taal- en cultuurgemeenschap. De bijna 700.000 Nederlanders en ongeveer 200.000 Vlamingen die elders in Europa verblijven, zouden de tweede doelgroep vormen. Het zou de bedoeling zijn de beste culturele en actualiteitenprogramma's van alle Nederlandstalige openbare televisieomroepen via satelliet in heel Europa uit te zenden. Deze programma's zouden in andere talen ondertiteld worden. RNWO en NOS zouden daartoe hun plannen integreren. Het dure project zou mede gefinancierd worden door de regeringen. De zender zou over twee jaar operationeel worden. Van den Brande, aldus beide kranten, had verklaard zeer geïnteresseerd te zijn, en zou het projectvoorstel grondig laten bestuderen.

Toen kwam de ontnuchtering.

Satelliet-kater

Nader onderzoek wees uit dat noch Luc van den Brande, noch Eric van Rompuy, de Vlaamse mediaminister, ooit enig officieel Nederlands voorstel ter zake hadden ontvangen. Wel had de Nederlandse staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, Michiel Patijn, op 20 november 1995 het project informeel aangekaart bij Van den Brande tijdens een receptie. Patijn was enkele weken daarvoor namelijk aangezocht door de Nederlandse Wereldomroep om het project samen met Vlaanderen te realiseren. In december had Patijn tijdens een gesprek met Vlaamse journalisten gezegd dat de Vlaamse minister-president enthousiast had gereageerd op het RNWO-voorstel. Het

[p. D24]

verhaal kwam met veelbelovende koppen terecht in De Standaard en De Morgen, en werd later in de Nederlandse pers in sterk afgeslankte vorm overgenomen.

De Nederlandse en de Vlaamse regering ontvingen het voorstel niet, omdat RNWO en NOS het niet eens konden worden. De NOS trok zich terug omdat ze een aanbod had gekregen van de betaaltelevisiegroep Nethold om de drie NOS-netten integraal op de satelliet te zetten. Nethold had enkele tientallen digitale satellietkanalen gehuurd, en stelde de NOS voor daarvan enkele af te huren. De NOS verwacht dat het digitaal doorgeven van haar drie netten via satelliet goedkoper zal zijn dan in een nieuw satellietzenderproject te stappen. Het definitieve besluit van de NOS wordt verwacht in de komende maanden.

De Nederlandse Wereldomroep heeft niet de financiële middelen om alleen door te gaan, en moest het project in de lade opbergen. Wel besliste de RNWO haar initiële project, BVN-TV, in samenwerking met de NOS, uit te voeren in de maanden juni, juli en augustus van dit jaar. In het najaar zal grondige evaluering uitwijzen of het experiment in een permanent initiatief omgezet kan worden.

Hinderpalen

Heel wat hindernissen staan een structurele mediasamenwerking in de weg. NOS en RNWO hadden al eerder bij de BRTN aangeklopt met gelijkaardige samenwerkingsvoorstellen, maar de BRTN heeft nooit de wil uitgesproken om in een dergelijk project te stappen. Dit wegens geldgebrek. Verder is er de verschillende openbare-omroepstructuur in beide landen: de NOS bestaat uit zendgemachtigde verenigingen, de BRTN is een monoliet. De RNWO is een afzonderlijke stichting, die geheel los staat van de NOS; Radio Vlaanderen Internationaal is een onderdeel van de BRTN, en kan zelf geen initiatieven opzetten zonder goedkeuring van de BRTN-leiding. De BRTN zelf zit volop in een hervormingsproces, dat geruime tijd in beslag neemt.

De geplande uitbreiding van de Europese Unie naar Centraal-Europa kan een bedreiging inhouden voor de kleinere talen en culturen, waaronder de Nederlandse. Een krachtig gemeenschappelijk buitenlands beleid kan de openbare omroepen extra financiële middelen bezorgen om samen op Europa gerichte projecten te realiseren.

Michel Backaert