Neerlandia. Jaargang 100

[p. D15]

Regionale televisie

Naast de landelijke publieke en commerciële omroepen, bestaan er in Nederland en Vlaanderen ook regionale omroepen. Deze staan in voor de berichtgeving uit de streek.

Een uiteenzetting over de regionale televisie in Nederland moet ingeleid worden met een stukje geschiedenis dat betrekking heeft op de regionale radio. De oudste publieke regionale omroepen ontstonden vlak na de Tweede Wereldoorlog, in Groningen en Limburg. Zij stuurden via de legerzenders per dag een uur radio de ether in. Andere provincies volgden het initiatief en vijftig jaar later zijn er dertien regionale omroepen (iedere provincie een, Zuid-Holland heeft er zelfs twee) die dagelijks radio-uitzendingen verzorgen. Deze omroepen hebben zich verenigd in de Stichting ROOS (Regionale Omroep Overleg en Samenwerking).

De regionale radio-uitzendingen zijn erg populair in Nederland (aan het begin van dit jaar genoten zij zelfs de voorkeur boven de reguliere radioprogramma's die in Hilversum gemaakt worden). De regionale omroepen worden al sinds hun ontstaan beschouwd als het kanaal bij uitstek om informatie over, en cultuur voor, de eigen streek te verschaffen. Voor de programmering heeft de overheid evenwel ook strikte wettelijke richtlijnen opgesteld. Er moet tenminste vijftig procent culturele, informatieve en educatieve elementen in de programma's zitten. Bovendien moeten de programma's voor vijftig procent gericht zijn op het gebied waar zij uitgezonden worden.

Van legerzender naar TV Oost

In de verschillende regio's waren er dus inmiddels kranten, tijdschriften en radiozenders die het nieuws uit de streek onder de mensen brachten. Het kon dan ook niet uitblijven dat het populairste medium, de televisie, zijn intrede zou doen. Radio Oost was de eerste die, in 1993, begon met het maken van televisieprogramma's. Enkele andere omroepen, vooral in het noordoosten van het land, volgden.

Het succes van deze regionale televisie vormde de aanleiding voor ROOS om samen met de NOS om tafel te gaan zitten: er moest gepraat worden over dit nieuwe fenomeen. Beide partijen kwamen tot de conclusie dat het verstandiger zou zijn om de handen ineen te slaan, in plaats van als kemphanen het strijdperk te betreden. ROOS en NOS beslisten dan ook die samenwerking te bekrachtigen door de landelijke en regionale programmering in de nabije toekomst in elkaar te schuiven: de zogenaamde vensterprogrammering. Er zal iedere avond op Nederland 2, in plaats van het huidige actualiteitenprogramma ‘2 Vandaag’, een regionaal venster komen. Elke regionale omroep verzorgt een eigen programma van drie kwartier dat voorafgegaan, onderbroken en afgesloten wordt met reclameblokken.

Het camerateam van Omrop Fryslân op locatie
Foto: Omrop Fryslân

[p. D16]

Het regionale venster gaat informatie, cultuur en achtergronden bij het nieuws bieden. Het is de bedoeling dat er eind 1996 van start gegaan wordt met deze vensterprogrammering.

Los van dit vensterprogramma dromen de regionale omroepen ook van een eigen kabelkanaal. Daarmee zou er ruimte komen om de nieuwsuitzendingen, en dus ook de reclame, te herhalen.



De herhalingen zullen broodnodig zijn vanwege de opbrengsten die de reclame zal opleveren. Bovendien zal er op een dergelijk kanaal intensief kunnen worden samengewerkt met de kabelexploitanten en de dagbladuitgevers.

Omroepbijdrage en overheidsgeld

Tot 1988 werd de regionale omroep in Nederland gefinancierd uit de landelijke omroepmiddelen. In dat jaar besloot men de verantwoordelijkheid voor de financiële middelen over te dragen aan de provincies, die een zogenaamde provinciale omroepbijdrage instelden. Ieder huishouden in Nederland betaalt sindsdien een maximale bijdrage voor de regionale omroepen bovenop het bedrag aan kijk- en luistergeld dat verschuldigd is voor de landelijke omroepen.

Naast de provinciale opslag zijn ook de opbrengsten uit de reclame van groot belang voor de regionale omroepen. Deze vorm van inkomstenwerving werd door de overheid in banen geleid. De omroepen moeten namelijk de uitgevers uit de regio, bijvoorbeeld Wegener en de VNU, betrekken bij de wijze waarop de beschikbare reclamegelden verdeeld kunnen worden om tot een eerlijke verdeling van die gelden te komen.

Het invoeren van de regionale televisie brengt uiteraard veel kosten met zich mee. Aangezien zowel de landelijke als de regionale publieke omroepen gebaat zijn bij een evenwichtige regeling tegen de commercie, zijn ROOS en NOS, na langdurige onderhandelingen, tot een samenwerkingsakkoord gekomen. De NOS heeft erin toegestemd om de aanloopkosten voor de regionale televisie gedurende twee jaar voor haar rekening te nemen (1997 en 1998). Staatssecretaris Nuis zal het geld echter alleen beschikbaar stellen via de NOS wanneer alle provincies meedoen met de voorgestelde plannen. Die houden onder meer in dat de provincies zich garant moeten stellen voor de helft van de kosten na 1998. De meeste provincies zijn bereid om over twee jaar een financiële injectie te geven aan de regionale omroepen. Er zijn er echter ook, zoals Zeeland, Noord-Holland en Zuid-Holland, die er weinig voor voelen om nog meer kosten door te berekenen naar de burgers. De kosten van de programmering zouden immers een verhoging van de omroepbijdrage kunnen betekenen.

In de hoop dat er andere financiële oplossingen mogelijk zijn voor de regio-tv, hebben de provinciebesturen de regionale omroepen en dagbladuitgevers gevraagd om om de tafel te gaan zitten. De televisie is immers voor de dagbladuitgevers een interessant nieuw marktaandeel nu ze hun oplagecijfers zien dalen en er nieuwe terreinen verkend moeten worden om de inkomsten op peil te houden. Beide partijen zien wel heil in een dergelijke publiek-private samenwerking op een kabelkanaal. De besprekingen in deze kwestie lijken echter gedoemd om te mislukken. De Nederlandse overheid heeft namelijk het plan opgevat om naast de (publieke) regionale omroepen ook ruimte te bieden aan commerciële regionale omroepen. Nuis wil hierbij een strikte scheiding tussen de beide handhaven. De vraag rijst dan natuurlijk of de spoeling niet heel dun zal worden als er in een en dezelfde provincie een publieke en een commerciële regionale zender de lucht in gaan.

[p. D17]

De Vlaamse regiotelevisie

Het kabeldecreet van 1987 legde in Vlaanderen de wettelijke basis voor regionale televisie. De plannen lagen er dus, maar er was nog geen geld beschikbaar voor deze vorm van televisie. Toen ook de mogelijkheid ontstond om over te gaan tot het uitzenden van reclame en het werven van sponsors, konden de eerste zenders de lucht in gaan. De Vlaamse regering creëerde elf zendgebieden waar regionale omroepen hun thuisbasis vonden. Er zijn nu tien regionale omroepen erkend en operationeel (de zendgebieden Kempen en Mechelen zijn samengevoegd tot een omroep). De zenders moeten aan een aantal wettelijke bepalingen voldoen om erkenning van de overheid te krijgen. Zo moet de omroep een vereniging zijn met een soepele organisatiestructuur, een vereniging zonder winstoogmerk, die zich richt tot een gemeenschap in een regionaal zendgebied. De vereniging moet onafhankelijk zijn van de politiek of van een organisatie met een commercieel doel. De algemene vergadering wordt dan ook samengesteld in overeenstemming met de sterkste politiek-ideologische strekkingen in de regio.

Ook voor de inhoud van de programma's werden er richtlijnen opgesteld. Men moet informatie, animatie, vorming en ontspanning brengen. Dat zal de communicatie onder de bevolking bevorderen en een bijdrage leveren aan de algemene sociale en culturele ontwikkeling van de regio. Van de uitgezonden programma's moet tenminste 50% betrekking hebben op het regionaal zendgebied, net zoals in Nederland dus.

De programma's worden voor 19.30 uur uitgezonden. De herhalingen, die door de kijker en de adverteerder zeer gewaardeerd worden, mogen na dat uur nog wel uitgezonden worden.

De regionale programma's moeten via het kabeldistributienet uitgezonden worden, dat mag niet via de ether. In het kabeldecreet werd overigens vastgelegd dat de kabelverdelers verplicht zijn om kosteloos de regionale televisieprogramma's uit te zenden. De regionale omroepen konden hierdoor met een minimum aan kosten een plaatsje veroveren op de kabel.

Hoe de regionale televisie in Vlaanderen zich in de toekomst verder zal gaan ontwikkelen, is vooralsnog onzeker. In het regeerakkoord van juni 1995 wordt er nauwelijks over gerept. Er wordt slechts aangekondigd dat ‘het decreet op de regionale TV moet worden geëvalueerd, ook in functie van de nieuwe ontwikkelingen in het medialandschap.’

Zuinig

Het mediadecreet waarin ook de financiering van de regionale omroepen werd geregeld (1991), gaf onder meer aan dat de regionale omroepen voor geld een beroep konden doen op de Vlaamse overheid, op openbare besturen en op kabeldistributiemaatschappijen. Waar voorheen ‘private middelen voor private omroepen, publieke middelen voor publieke omroepen’ het credo was, besloot men nu dus vrij baan te maken voor gemengde financiering van de regionale omroepen. Die gemengde financiering is om drie verschillende redenen noodzakelijk. Het statuut van de regionale omroep is een mengvorm van de twee klassieke (publieke en commerciële) omroepvormen en vraagt dus ook om een financiering die daar bij past. Wanneer de omroepen uit verschillende bronnen geld ontvangen, kunnen ze zich bovendien onafhankelijker van de sponsors opstellen. Het laatste, en meest praktische, argument heeft vooral betrekking op de kleinere

Opnames in de studio van AVS
Foto: AVS

zendgebieden: de kosten kunnen daar niet gedekt worden door de advertentie-opbrengsten alleen. Eigenlijk werd met deze mogelijkheid tot gemengde financiering het voorbeeld van Neder-

[p. D18]

land gevolgd, waar men ook een gezamenlijk subsidiëringssysteem uitwerkte. In Vlaanderen is dus een soortgelijk kader gecreëerd, er staan tien regionale omroepen te trappelen om volwaardig mee te draaien, maar de landelijke overheid is allesbehalve scheutig met de geldelijke ondersteuning. Alleen TV Brussel kan zich ieder jaar verheugen in een ruime subsidie van de landelijke overheid.

AVS
Foto: AVS

De andere omroepen zochten hun heil bij de provincies. In Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant is het provinciebestuur over de streep getrokken, ze betalen mee aan de regionale televisie. In Antwerpen en West-Vlaanderen moeten de provincie en de omroepen nog tot overeenstemming zien te komen. Sommige gemeenten doen ook een duit in het zakje om de regionale televisie in de lucht te kunnen houden.

Een ander gedeelte van de regionale televisie in Vlaanderen wordt betaald uit reclame- en sponsorgelden. Aan deze inkomsten zijn echter strikte voorwaarden verbonden: de reclame mag uitsluitend gericht zijn op de eigen regio en moet betaald zijn door een opdrachtgever die in de regio gevestigd is. Deze beperking werd niet ingebouwd omdat de overheid zo happig is op regionale reclame, maar om het reclamemonopolie van VTM te beschermen. In bijna alle zendgebieden ging de reclame-acquisitie naar een Vlaamse persgroep die op de betreffende regionale advertentiemarkten een leidinggevende positie inneemt. Deze persgroepen, zoals Roularta en Concentra, zien in de regionale televisie een opening om hun positie in de provincie te behouden en te verstevigen.

Euregio TV groot succes

In beide landen lijkt de regionale televisie aan het begin te staan van wat een grootse toekomst kan worden. Kijkers zijn geïnteresseerd in wat er reilt en zeilt in hun regio en kunnen via de regionale televisie ook hun eigen activiteiten onder de aandacht brengen. Uitgeversgroepen zien er een mogelijkheid in om nieuwe marktsectoren aan te boren. Adverteerders zijn gewonnen voor de formule van programmering, omdat ze hun produkten op ieder moment van de dag aan de man kunnen brengen.

Geldtekort dreigt echter zowel in Nederland als in Vlaanderen roet in het eten te gooien. Alhoewel de Nederlandse overheid bereid is om actief aan de ontwikkeling van de regionale televisie mee te werken, dreigt een duaal regionaal omroepenbestel een ernstige belemmering te gaan vormen voor het verwerven van reclamegelden. En ook al heeft in Vlaanderen juist die commercie een grote vinger in de pap, het financiële plaatje ziet er toch niet bijster rooskleurig uit zolang de overheid de hand op de knip houdt.

Misschien ligt de oplossing voor de regionale televisie in de grensstreek wel in het project dat de Oostvlaamse zender AVS en de Zeeuws-Vlaamse ZVT uitgedokterd hebben. Zij ondertekenden een samenwerkingsovereenkomst en richtten Euregio Televisie op. De kabelnetten in beide regio's werden aan elkaar gekoppeld en het euregionale nieuws wordt dagelijks uitgezonden. Het programma wordt bovendien regelmatig herhaald en er is permanente berichtgeving op de kabelkrant. Het initiatief is met veel enthousiasme ontvangen, omdat de inwoners in de euregio toch al sterk op elkaar zijn ingesteld: men doet inkopen over de grens, er wordt bij elkaar geadverteerd en ook het gezamenlijke culturele leven bloeit. Met de intrede van Euregio Televisie zijn de inwoners van Zeeuws-Vlaanderen alle dagen op de hoogte van de stand van zaken bij hun Vlaamse buren, en andersom. De televisie wordt gefinancierd door reclame-inkomsten, een subsidie van de Europese Unie en sponsorbijdragen. Kortom, een initiatief dat navolging verdient.

Mariken Oelen