Neerlandia. Jaargang 97

Cultuur

Taalpolitiek een nieuw fenomeen voor Nederland

‘Hoe wordt in het buitenland de Nederlandse taalpolitiek beoordeeld?’

‘Waarin wordt de Nederlandse (en Belgische) taalpolitiek zichtbaar, aangenomen dat deze bestaat?’ vraagt Charles van Leeuwen - docent Nederlands aan de Universiteit van Bologna en oprichter van het Nederlands-Vlaams cultureel Centrum aldaar - zich af.

‘Nederlanders hechten blijkbaar weinig aan hun taal en taalpolitiek’. ‘Maar het gaat vooral om de vraag wat we kunnen antwoorden als er in Europa een algehele Nederlandse taalverloedering wordt geconstateerd: en dat lijkt het geval te zijn.’

‘Taalpolitiek is blijkbaar nog een betrekkelijk nieuw onderwerp waar onwennig op wordt gereageerd, in de politiek en de bureaucratie, maar ook in de pers en de literaire wereld: het komt het beeld van het Nederlands in het buitenland niet ten goede.’ Aldus Van Leeuwen, die verder concludeert: ‘Het beeld van het Nederlands moet zorgvuldig worden onderhouden. Taalpolitiek kan niet positief en helder genoeg worden geformuleerd.’ ‘Taalpolitiek zal pas serieus zijn als ook Neerlandici en literatoren hun weerzin jegens dit soort kwesties en vooral het onvermijdelijke bureaucratische taalgebruik overwinnen.’

Hoe kijkt een dicher aan tegen ambtelijk jargon

Peter Berger - hoofd van de afdeling Letteren van W.V.C. - antwoordde op deze vraag in een interview met Kees M. Paling: ‘Ambtelijk proza is een formalisering van het woordgebruik, een verstrakking waar je nauwelijks aan ontkomt. Ik vind het niet zo erg, wanneer je een tekst tweemaal moet lezen. Vaak zijn ambtelijke stukken niet zozeer onleesbaar als wel vervelend. Toch heeft een mooi opgebouwd betoog ook zijn eigen schoonheid.’

Willem Frederik Hermans schreef onlangs: ‘Geen land ter wereld haat zijn eigen taal en zijn eigen schrijvers zo hevig als Nederland. Dat wil zeggen: de Nederlandse gezagdragers. Gewone Nederlanders lezen graag Nederlandse boeken.’

‘Veel erger, jazelfs allerergst is het dat hun levensdoel ondermijnd wordt en dat ze gratis worden beledigd door ambtenaren die denken dat het Nederlands en de Nederlandse literatuur wel kunnen worden gemist.’

Peter Berger hierover: ‘Het is die lauwheid bij intellectuelen, dat cultuurrelativisme, waar we in het letterenbeleid tegenaan lopen. We moeten nu juist proberen om een klimaat te scheppen, waarin men weer eerder naar een boek grijpt. Vroeger was een boek iets moois, en dat was ook volstrekt vanzelfsprekend. Die vanzelfsprekendheid is weg.’

Uit Dimensie; Nieuwsbrief 64.

Neerlands zwakte

Nederland noch Vlaanderen voeren een doelbewust buitenlands public relations beleid. Zoals het Comité Buitenlands Cultureel Beleid terecht stelt, hebben we wel hier en daar culturele betrekkingen, maar geen weloverwogen afgerond beleid.

Een goede illustratie daarvan geeft de scheidende Nederlandse ambassadeur in de VS, Meesman in een vraaggesprek met de Nederlandse Staatscourant van 27 januari 1993:

Wat ontbreekt aan het Nederlands beleid tegenover de VS?

‘Het grote gemis dat ik hier altijd heb gevoeld is het publicitair deficiet.

Nederland heeft voor Amerikanen weinig nieuwswaarde. Hoe je dat deficiet moet oplossen weet ik niet. Hoe meer we aan de weg timmeren, hoe beter het is. Op cultureel gebied doen we wel het een en ander - het Concertgebouworkest komt weer en het Nationaal Ballet, in 1994 en 1995 komen er in de National Gallery in Washington twee grote tentoonstellingen van Mondriaan en Vermeer. Op andere plaatsen gebeurt in deze sector ook veel, maar het kan mij nooit genoeg zijn.

Wij zijn niet goed in het bedrijven van public relations en we hebben er ook geen geld voor (over. red). Ik heb zo vaak de vraag gekregen of wij voor een instelling als het National Symphony een partij wilden organiseren, maar dat doen we dan niet - daar gooien we geen paar duizend dollar tegen aan. Wij zijn grote investeerders hier. Engeland, Japan en Nederland, dat is het hier. Maar daar lopen we niet mee te koop.’

Inderdaad, het Nederlandse buitenlandse beleid is niet gericht op presentie en presentatie en is dan eerder re-actief dan uit zichzelf actief.

[p. 69]

Nederland is niet welkom bij Carlos de Amberes

De stichting Carlos de Amberes, gevestigd te Madrid, opende onlangs haar deuren van het gerenoveerde pand waarin een cultureel centrum is gevestigd. Die deuren bleven gesloten voor Nederland, hoewel dat eertijds allerminst de bedoeling was.

De stichting ontleent haar naam aan Karel van Antwerpen, een Vlaams koopman die aan het einde van de zestiende eeuw zijn onderkomen in Madrid onderbracht in een stichting die het gebouw beschikbaar stelde aan pelgrims uit de 17 Nederlandse Provinciën. In 1987 besloten de beheerders van het complex, dat flink in verval was geraakt, de inmiddels slapende stichting nieuw leven in te blazen, het gebouw te renoveren en er een culturele bestemming aan te geven. Het was de bedoeling de banden aan te halen tussen Spanje en de landen die vroeger het grondgebied vormden van de zeventien provincies.

Het gebouw zou als een ontmoetingsplaats moeten dienen. Nederland nam deel aan het project maar al snel bleek dat tegen de wil te zijn van het merendeel van het stichtingsbestuur. Een Nederlandse inbreng werd niet op prijs gesteld omdat men voor een Nederlandstalige meerderheid (Nederland + Vlaanderen) vreesde. Frans zou iedereen maar moeten verstaan zo redeneerde men en dat werd dan ook de voertaal. De vorige Nederlandse ambassadeur maakte nog deel uit van het stichtingsbestuur. Zijn opvolger ontving niet eens meer uitnodigingen tot het bijwonen van vergaderingen. Hoe het nu verder moet met Carlos de Amberes is nog onbekend. De Nationale Loterij van België stelde een groot bedrag beschikbaar voor restauratiewerkzaamheden en voor de inrichting van het gebouw. De gemeente



Madrid en een Spaanse bank droegen een deel bij.

Desondanks kampt de stichting bij aanvang van haar activiteiten met een tekort van vijf miljoen gulden (100 miljoen bfrs). Het gebouw is echter een veelvoud waard, om nog maar te zwijgen van het schilderij ‘De kruisiging van Sint Andreas’ van Rubens. De verkoop daarvan is volgens sommige betrokkenen noodzakelijk wil de stichting met haar activiteiten kunnen aanvangen.

Documentatieservice kunst en kunstbeleid

Iedereen die op de hoogte wil blijven van ontwikkelingen op het gebied van kunst en cultuur kan thuis of op kantoor via de personal computer tweemandelijks geattendeerd worden op belangrijke tijdschriftartikelen uit binnen- en buitenland.

Dat is de service die wordt verleend door de Culturele Pool (Cupo), een samenwerkingsverband van de Boekmanstichting, het Ministerie van WVC, het Landelijk Ondersteuningsinstituut Kunstzinnige Vorming, de Culturele Raad Overijssel en de Reinwardt Akademie. Gezamenlijk produceren deze instellingen een schat aan belangrijke informatie die recentelijk is gepubliceerd over kunst en cultuur. De Culturele Pool stelt deze informatie beschikbaar, zodat ook anderen in de gelegenheid zijn op de eigen computer een documentatiebestand op te bouwen.

De service is met name belangrijk voor iedereen die geïnteresseerd is in kunst en cultuur en die op de hoogte gehouden wil worden van ontwikkelingen op het gebied van beleid, management en marketing, sponsoring en subsidiëring, de produktie, distributie en consumptie van kunst. Niet alleen worden alle kunstdisciplines door het systeem bestreken, ook musea en monumenten, kunstzinnige vorming en amateuristische kunstbeoefening komen ruim aan bod.

Zowel particulieren als instellingen kunnen zich abonneren op deze service. Elke abonnee ontvangt tweemaandelijks een discette met ruim 100 gedocumenteerde tijdschriftartikelen (voorzien van een samenvatting). Daarnaast krijgt men de beschikking over een gebruikersvriendelijk zoekprogramma voor de personal computer waarmee men snel kan selecteren wat er over het gewenste onderwerp is gepubliceerd. Nieuwe gegevens kunnen worden toegevoegd aan de al ingevoerde informatie, zodat men een eigen privébestand opbouwt. Dit alles voor

[p. 70]

een bedrag van 200 gulden per jaar. De installatie van het programma is inclusief de prijs, en het gehele systeem is voorzien van een handleiding. Ook is het mogelijk een startbestand aan te schaffen van meer dan 2500 titels uit de periode 1988-1992. De prijs hiervan is 150 gulden.

Voor meer informatie over abonnering op dit geautomatiseerde gegevensbestand en het bijgeleverde zoekprogramma kunt u contact opnemen met Sannie Hoogervorst (secretaris Culturele Pool), Boekmanstichting, Herengracht 415, 1017 BP Amsterdam, tel. 020 - 624 37 39. Het is ook mogelijk bij haar een demonstratie van het systeem aan te vragen.

Biënnale Venetië

Nederland en Vlaanderen zullen op de Biënnale in Venetië later dit jaar gezamenlijk worden vertegenwoordigd door de Nederlander Niek Kemps en de Vlaming Jan Vercruysse.

Het is voor het eerst dat Nederland en Vlaanderen een gezamenlijke inzending verzorgen. Het vertrekpunt voor de samenwerking is de Nederlandse Taalunie, zo zei minister Weckx, die sprak van het gevaar dat met de huidige internationalisering van cultuur kleine cultuurgemeenschappen overschaduwd worden door een grotere. In oktober van dit jaar zullen Vlaanderen en Nederland samen aanwezig zijn op de Frankfurter Buchmesse. In 1995 staat een grote expositie op het programma in Palazzo Grassi in Venetië met als thema ‘Het grijze licht der Lage Landen’, georganiseerd door Jan Hoet en Rudi Fuchs. De samenwerking voor de Biënnale van Venetië zal eens in de vier jaar plaats hebben. Het Franstalige Wallonië stelt geen prijs op samenwerking met het Nederlandstalige cultuurgebied en neemt voortaan afwisselend met Vlaanderen aan de Biënnale deel.

Mondriaanfonds van start

In Amsterdam is het Stimuleringsfonds Beeldende Kunsten of het Mondriaanfonds, aan het werk gegaan. Het Fonds gaat, met een jaarbudget van 25 miljoen gulden, het subsidiebeleid voor met name de beeldende kunst van het ministerie van cultuur overnemen. Het Mondriaanfonds zal voorlopig op drie onderdelen actief zijn: het Verruimd Opdrachtenbeleid Beeldende Kunst en Fotografie, het Praktijkbureau Beeldende Kunstopdrachten en Kunstopdrachten bij bouwprojecten in de intramurale gezondheidszorg. Het takenpakket zal echter dit jaar nog worden uitgebreid met de incidentele subsidiëring van beeldende kunst, vormgeving en musea.

Een mager internationaal visitekaartje

Na een kostbare inspanning - in tijd en geld - is het gelukt aan vrij veel buitenlandse instellingen studierichtingen Nederlands te stichten. Thans zijn er zo'n driehonderd. Helaas verkeren de bibliotheken, visitekaartjes van het Nederlands, vaak in erbarmelijke staat.

STICHTING DIMENSIE heeft zich naast het bevorderen van kennis over de Nederlandse Letteren ten doel gesteld bij te dragen tot vermeerdering van het begrip voor de Nederlandse cultuur in het buitenland. Buitenlanders die Nederlands leren of onze cultuur bestuderen - tienduizenden over de hele wereld - doen immers een beroep op bibliotheken over onze cultuur.

Vaak lijkt het er echter op of Nederland zich op taal- en cultuurgebied in het buitenland presenteert als een ‘ontwikkelingsland’. Stichting Dimensie lanceert daarom een boeken-adoptie-project om de kwaliteit te verbeteren.

Hoe kunt U hieraan meedoen?

Vraag vrijblijvend een Nieuwsbrief aan bij: Stichting Dimensie, Postbus 11227, 2301 EE Leiden.

Nederlands-Duitse kunstuitwisseling

Vorig jaar hebben de Gelderse commissaris van de koningin, dr. J. Terlouw, en de Duitse ambassadeur in Nederland, dr. K.J. Citron, het startschot gegeven voor een uitwisseling van cultuur. Het initiatief daartoe is genomen door de provincie Gelderland en wordt gesteund door het ministerie van WVC.

De provincie hoopt op deze wijze vormen van samenwerking tussen mensen in Gelderland en Noordrijnland-Westfalen tot stand te kunnen brengen.

Immers sinds per 1 januari '93 de Europese binnengrenzen zijn weg gevallen, moet dit ook mogelijkheden met zich mee brengen voor het culturele terrein. Om daarvan al iets zichtbaar te maken werd enkele maanden geleden de VIA ROMANA, een route langs oudheden tussen Nijmegen en Xanten, opengesteld. (mh)