Neerlandia. Jaargang 97

[p. 65]

Algemeen-Nederlandse kroniek

Taal en letteren

Nederlandstalige zieken in Brussel

Een woordvoerder van de pas opgerichte vereniging ‘Vlaamse Gezondheidszorg’ liet weten dat in de Brusselse ziekenhuizen nog dagelijks problemen ontstaan door het ontbreken van voldoende kennis van het Nederlands bij het medische en verpleegkundig personeel.

Zijn uitspraak is in tegenstelling met de inhoud van het rapport dat over deze kwestie is uitgebracht onder verantwoordelijkheid van de gewestministers Chabert en Thijs. Het rapport komt tot de slotsom dat er globale tevredenheid heerst onder de Nederlandstalige patiënten.

Statistieken, gemaakt door de Vaste Kommissie voor Taaltoezicht, spreken andere taal. Nederlandstalige patiënten ‘bevolken’ voor 30% de ziekenhuizen. Het medisch en verpleegkundig personeel is daar met 15% vertegenwoordigd.

De Kommissie dringt bij de overheid aan de regels van de Taalwetgeving toe te passen, waarbij is voorgeschreven dat in openbare ziekenhuizen in Brussel het personeel zowel de Franse als de Nederlandse taal machtig is.

Migranten en het Nederlands

In Vlaanderen en Brussel volgen zo'n tienduizend anderstalige volwassenen cursussen Nederlands. Het overgrote deel van de cursisten bestaat uit migranten.

Uit een nota van het Koninklijk Kommissariaat voor het Migrantenbeleid blijkt dat het aanbod van de cursussen zeer uiteenlopend, maar niet altijd even doeltreffend is.

In de praktijk blijken teveel instanties zich met het onderwijzen van het Nederlands te bemoeien.

In een tweede gedeelte van de nota worden enkele voorstellen geformuleerd. Het Kommissariaat gaat ervan uit dat voor alle betrokken diensten een rol is weggelegd in de ontwikkeling van een goed net voor taalonderwijs Nederlands voor migranten. Het aanbod moet echter beter worden omschreven, zodat ook de deelnemers weten welk getuigschrift ze kunnen behalen en wat ze daarmee kunnen doen. De minister van Onderwijs zou dit alles moeten regelen. Tenslotte is men ook van oordeel dat de verhoging van de kwaliteit van dit onderwijs en van de deskundigheid van de betrokken leerkrachten een centralisering vereist.

Taalvaart voor taalachterstanden

In 1989 werd ‘Taalvaart’ ingesteld, een project dat anderstalige kinderen in Brussel uit de derde kleuterklas van zes basisscholen de kans geeft hun achterstand van het Nederlands te verkleinen.

In één schooljaar kan een gemiddelde taalachterstand van twee jaar verkleind worden tot tien maanden. Een uitstekend resultaat dat om uitbreiding van het project vroeg. Die kwam dan ook. Bij aanvang werden twee - halftijdse - logopedisten ingeschakeld. Thans werken zeven voltijdse en drie halftijdse krachten aan het project waardoor achttien basisscholen worden begeleid.

Vorig jaar werd een tweede project gestart dat zich richt tot de anderstalige ouders die hun kinderen toevertrouwen aan het Nederlandstalige onderwijs. Hiervoor werd een beroep gedaan op de deskundigheid van het Centrum voor Basiseducatie Brussel, ‘Brusselleer’. Dat is één van de 28 centra die de Vlaamse gemeenschap subsidieert.

Dit schooljaar zijn drie lesgevers voor het project in dienst in zeventien scholen. Hun uiteindelijke doel is de integratie van de ouders in het schoolgebeuren te bevorderen. Dat doel is pas bereikt als de ouders de school als een volwaardige partner beschouwen.

Surinaams Nederlands in van Dale

Renata de Bies, verbonden aan het Instituut voor Taalonderzoek en Taalontwikkeling van het Ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling in Suriname, bepleit het opnemen van Surinaams Nederlands (SN) in Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal.

Het SN is de cultuurtaal van de Surinamers. Het SN is, aldus mw. De Bies, een volwaardige variant van het Nederlands en het wordt als zodanig gebruikt door Surinaamse dichters en schrijvers.

Zij beveelt dan ook aan, het Surinaams Nederlands die plaats te laten innemen die het verdient binnen de Nederlandse taalgemeenschap.

Ze verwijst tevens naar het verdrag van de Nederlandse Taalunie waarbij een geassocieerd lidmaatschap van Suriname tot de mogelijkheden behoort.

De nieuwste druk van Van Dale ruimt voor het Surinaams Nederlands vrijwel geen plaats in.

Woorden zoals Licenciaatsdiploma (geen gelijke betekenis als in België), Districts Commissaris, Dag der Vrijheden, de Nationale Assemblée, Familieboekje enz. zijn

[p. 66]

typisch Surinaams Nederlandse woorden die zonder meer in Van Dale thuishoren, aldus de schrijfster die besluit met de woorden dat het opnemen van SN-woorden ongetwijfeld een verrijking betekent van het lexicon van het Nederlands en tegelijkertijd de internationale erkenning van het Surinaams Nederlands.

Die saak vir Afrikaans

Reeds verschillende keren is in Neerlandia aandacht besteed aan de positie van het Afrikaans in een nieuw Zuid-Afrika. Blijft het Afrikaans een officiële taal van het land? Het Afrikaans is tenslotte de taal die door ongeveer vijf miljoen moedertaalsprekers, over het gehele land verspreid, gesproken wordt, tegen nog geen drie miljoen Engelstaligen, die voornamelijk in enkele grote steden geconcentreerd zijn. Een overzicht van de talensituatie werd gegeven in Neerlandia 1991-5.

Dat getalsmatig overwicht en geografische spreiding niet altijd de doorslag geven bij de keuze voor de officiële taal leren ons België in vroeger dagen en thans Namibië, waar respectievelijk voor het Frans en het Engels gekozen werd. Daarom is in Zuid-Afrika de Stigting vir Afrikaans opgericht (zie Neerlandia 1992-4), die onlangs haar eerste boekje het licht deed zien:

‘Die saak vir Afrikaans’

Het boekje van 33 bladzijden houdt een beredeneerd pleidooi voor het behoud van de officiële status van het Afrikaans, naast het Engels en eventueel een of meer zgn. zwarte talen.

Vragen zoals:

•	hoeveel talen kan een land zich financiëel en administratief veroorloven;
•	is een stelsel van regionaal erkende talen wenselijk;
•	is een politieke keuze die niet op feiten berust aanvaardbaar;
•	welke positie neemt het Afrikaans in het gehele talenspectrum in?

worden beknopt, maar afdoende behandeld.

De samenstellers van het boekje verduidelijken:

‘Navorsing toon dat die meeste Suid-Afrikaners Afrikaans kan praat. Juis daarom kan hy die potensiaal van 'n groep mense ontsluit en 'n sleutelrol in die Suid-Afrikaanse ekonomie vervul. Daarby is Afrikaans reeds as kommunikasie-, kultuur- en onderwystaal gevestig en bied sy Europese verwantskap ook toegang tot ander lande en kulture. Terwyl die behoud van die landwyse amptelike status van Afrikaans bepleit word, word ook ander moontlikhede vir 'n nuwe taalbedeling ontleed.

Die saak vir Afrikaans is 'n kernagtige inligtingsbron vir alle meningsvormers wat oor die stand van taalregte besin.’

Het boekje werd uitgegeven bij J.L. van Schaik, Pretoria 1992, ISBN 0-627-01844-0.

Dietsche Warande

Het literair tijdschrift Dietsche Warande & Belfort wijzigt de inhoud van het blad. Behalve aan literatuur wordt voortaan ook aandacht besteed aan meer eigentijdse zaken zoals videoclips en beeldverhalen. Jonge schrijvers als Patricia de Martelaere en Peter Verhelst zijn voor de redactie aangetrokken. De nieuwe hoofdredacteur is Hugo Bousset.

Het is de bedoeling dat op de Frankfurter Buchmesse (najaar '93) een Duitse vertaling van het tijdschrift wordt gepresenteerd.

Suriname op de Buchmesse

De Nederlandse taal en letteren vormen, zoals bekend, het ‘Schwerpunkt’ van de in oktober te houden Frankfurter Buchmesse 1993.

Daarbij zal, zo is eerder door de Nederlands-Vlaamse Stichting Buchmesse 1993 bekend gemaakt, ook aandacht worden besteed aan het Afrikaans, die volwassen en zelfstandig geworden dochter van het Nederlands.

Begin maart liet de minister van WVC, mevrouw d'Ancona weten dat ook Surinaamse schrijvers en uitgevers in de Nederlandse inbreng vertegenwoordigd zullen zijn, een heugelijke zaak.

Letterenbeleid

Hugo Weckx, Vlaams minister van Cultuur, wil het letterenbeleid van Vlaanderen en Nederland op elkaar afstemmen. Een volledig geïntegreerd Fonds voor de Letteren is echter niet strikt noodzakelijk, aldus de minister, die er voorts op wijst dat sinds zijn aantreden de beschikbare gelden die Vlaamse auteurs ten goede komen met dertig procent zijn gestegen. Over het hete hangijzer, het toekennen van een leenvergoeding die bibliotheken aan schrijvers zouden moeten betalen, is nog geen overeenstemming bereikt.

Vaste boekenprijzen
cultuurplan voor de gemeenschap

In de vergaderweek van januari heeft het Europese Parlement (EP) zich uitgesproken voor een vaste boekenprijs. Rapporteur Jessica Larive (Nl.Lib.) had een verslag opgesteld over de bevordering van het boek en de promotie van het lezen, waarin zij voorstelde een vaste boekenprijs in te voeren per (grensoverschrijdend) taalgebied en later in de gehele EG. Het EP deed er een schepje bovenop: het vraagt om een boekenprijs die in geen enkele lidstaat hoger mag zijn dan in het land van herkomst. De commissie deelde evenwel mede, dat invoering van een vaste boekenprijs niet tot haar bevoegdheden behoort.

[p. 67]

In het verslag-Larive ging het over een reeks van maatregelen om het boek te bevorderen. ‘Van buis naar boek’, zoals de rapporteur zei. Het lezen moet worden aangemoedigd, o.a. door overal bibliotheekbussen te laten rijden.

Het verslag maakte deel uit van een reeks parlementaire stukken over cultuurbeleid. Het Verdrag van Maastricht brengt culturele actie onder de mogelijkheden van de EG. Dat wil niet zeggen dat het EP naar een EG-cultuur streeft. Dank zij het Verdrag kan de EG voortaan evenwel acties ter ondersteuning van de vele culturen in Europa voeren. Rapporteur Roberto Barzanti (I, Soc.) noemde drie prioritaire gebieden van actie: de architectuur, de audiovisuele media en de bescherming van auteursrechten.

Het EP sprak zich opnieuw uit voor stimulering van Europese audiovisuele produkties.

Het laatste verslag in de reeks ging over culturele verscheidenheid en de problemen bij het onderwijs aan migrantenkinderen. Het Europees Parlement stelt culturele verscheidenheid in Europa op hoge prijs en wil de gevolgen voor het onderwijs eens nader bekijken. De discussie spitste zich toe op het taalonderwijs.

Onderricht in de taal van het land van verblijf is noodzakelijk, en in de taal van het land van herkomst wenselijk, aldus rapporteur Barbára Dührkop (E, Soc.). Arie Oostlander (NI, EVP) betwijfelde de haalbaarheid daarvan: waar vind je leraren voor al die talen? Het belangrijkste is dat de migrantenkinderen dezelfde kansen krijgen als de autochtonen. Karel Dillen (B, ER) liet een ander geluid horen: ‘Multicultuur is oncultuur’, zei hij en bepleitte ‘de terugkeer van de grote meerderheid der niet-Europese volkeren naar hun herkomstlanden’.

Over talen werd ook gesproken in het debat over de toekomst van de Europese Unie, waar gewag werd gemaakt van werktalen voor het EP. Onder aanvoering van Raf Chanterie (B, EVP) werd een amendement ingediend en goedgekeurd waarin staat dat men dient te komen tot ‘een overeenkomst over het gebruik van werktalen’. Voorheen was gesproken over ‘een overeenkomst over de vermindering van het aantal werktalen’.