Neerlandia. Jaargang 96

[p. 180]

Internationale culturele samenwerking moet gezichtsbepalend voor Nederland zijn en blijven
Nota internationale culturele betrekkingen
door J.L.M. Kits Nieuwenkamp

Dit najaar werd door de commissies Cultuur, Onderwijs en Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer de in februari aan de Kamer gezonden nota over het internationale culturele beleid besproken. In deze nota, die de hoofdlijnen van het te voeren beleid aangeeft, staan enkele verheugende uitspraken. Zo wordt het uitgangspunt benadrukt dat de resultaten van de internationale culturele samenwerking gezichtsbepalend voor Nederland moeten zijn en blijven. Dit betekent dus dat het beleid in de eerste plaats het Nederlands belang moet dienen, een even respectabel als vanzelfsprekend uitgangspunt overigens. Zelfs wordt gesteld dat het beleid mede ten dienste moet staan van de ‘Holland promotion’.

Integratie

Wanneer we deze centrale doelstelling in het oog houden en de nota aandachtig lezen, is het jammer te moeten vaststellen dat niet alle door Nederlands-Vlaamse integratie geboden mogelijkheden worden uitgebuit.

Hierbij valt te denken aan de Nederlandse Taalunie en het GENT-akkoord. Zeker, beide verworvenheden worden wel genoemd, maar eerder als deel van een totale registratie van wat er zoal gebeurd - en dat is niet weinig -, dan als basis voor een algemeen-Nederlands optreden dat vooral op taalgebonden terrein en het onderwijs met recht gezichtsbepalend zou kunnen zijn.

Zowel het verdrag van 1980 waarmee de Nederlandse Taalunie werd opgericht, als het GENT-akkoord van 1989 waarmee één onderwijsmarkt in Nederland en Vlaanderen werd geschapen, hebben het aaneengesloten Nederlandstalige gebied van Nederland en België geïnstitutionaliseerd en daarmee tot grondslag gemaakt voor niet alleen Nederlands-Vlaamse bilaterale samenwerking, maar ook als basis voor gezamenlijk Nederlands optreden naar buiten.

Van deze invalshoek en de daaraan te ontlenen mogelijkheden blijkt helaas niets in de nota.

Gemiste kans

De potentie tot algemeen-Nederlandse presentie en presentatie in het buitenland (premier Lubbers op de ANV-Conferentie De Nederlanden Nu in 1989) die schuilgaat in een bewust hanteren van de aanwezige vormen van Nederlands-Vlaamse integratie is niet gebruikt, wellicht zelfs niet onderkend.

Toch heeft het ANV in 1990, ruim voor het uitbrengen door Buitenlandse Zaken van de nota, het rapport ‘Internationale Culturele Samenwerking’ opgesteld en aan de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken aangeboden. In dit rapport, dat tot stand kwam onder leiding van oud-ambassadeur mr. J.G.N. de Hoop Scheffer, worden gedocumenteerd de noodzaak en de mogelijkheden aangegeven tot het voeren van een weloverwogen algemeen-Nederlands buitenlands cultureel beleid. Van deze principiële gedachtengang vinden we in de nota vrijwel niets terug. Is het ANV-rapport dan toch in de spreekwoordelijke la verdwenen of is men in ambtelijke - en politieke - kring nog niet rijp voor dergelijke ‘revolutionaire’ gedachten?

Taalgemeenschap

Tegen deze achtergrond verbaast het niet, maar verdriet het wel,

-	dat de samenwerking met Vlaanderen als buitenlands-bilaterale actie wordt gezien - en niet als een ‘binnenlandse’ aangelegenheid -
-	dat in de paragraaf over Zuid-Afrika de taalverwantschap niet als onderwerp wordt genoemd noch behandeld
-	dat Namibië, om dezelfde reden, helemaal niet wordt genoemd, hoewel zowel Vlaamse als Nederlandse volksvertegenwoordigers bij herhaling en laatstelijk nog in de Interparlementaire Commissie van de Taalunie op 9 november hebben aangedrongen op het ontwikkelen van beleid terzake (zie blz. 188).
-	dat evenmin t.a.v. Suriname en de Nederlandse Antillen een welbewust beleid wordt uitgestippeld.

De nota lijkt helaas inderdaad niet meer dan een inventarisatie te zijn zonder krachtige lijn aan de hand waarvan de toch al schaarse middelen doelgericht zouden kunnen worden besteed. Prioriteitstelling op grond van bevordering van de Nederlandse taal en cultuur in het buitenland in samenwerking met die landen waarmee Nederland vanouds taal- en culturele banden heeft, is de voorwaarde voor een beleid dat die naam waardig is en dat geschraagd zal worden door een visie die het stuk thans ontbeert.

De auteur is algemeen secretaris van het ANV