Neerlandia. Jaargang 96

Onderwijs

Open Universiteit

Tegengesteld aan de groeiende onderwijsvervlechting tussen Nederland en Vlaanderen is de dreiging dat de Nederlandse Open Universiteit in Heerlen haar studiecentra aan Vlaamse universiteiten gaat sluiten, tenzij de Vlaamse overheid een behoorlijke geldelijke bijdrage gaat leveren. Bij de presentatie van het jaarverslag over 1991 zei voorzitter B. de Haan dat de zes vestigingen in Vlaanderen zonder overheidssteun te duur worden.

Tegelijkertijd wordt overwogen samenwerking met Zuid-Afrika op touw te zetten, waar de open universiteit UNISA met meer dan 100.000 studenten (!) over de gehele wereld reeds jaren een groot succes heeft en als voorbeeld stond voor de open universiteiten van Engeland, Duitsland, Israël en Spanje. Het afstandsonderricht voor studenten die om welke reden dan ook geen ‘normale residentiële’ colleges kunnen volgen neemt wereldwijd in belang toe. Het betreft dikwijls jonge mensen die reeds een baan in vol tijdsbeslag uitoefenen.

SLO en DVO

Op 26 juni jl. is opnieuw een duidelijke stap gezet op de weg naar één onderwijsmarkt voor het gehele Europees-Nederlandse taalgebied, GENT. Het Nederlandse Instituut voor Leerplanontwikkeling SLO en de Vlaamse Dienst voor Onderwijsontwikkeling DVO gaan voortaan structureel samenwerken en ondertekenden daartoe een samenwerkingsstatuut. Informatieuitwisseling en deskundigheidsbevordering staan centraal in de samenwerking tussen de betrekkelijk jonge DVO en de reeds jaren gevestigde SLO. De DVO heeft tot taak het ontwikkelen van eindtermen en instrumenten om het functioneren van de school en de kwaliteit van het onderwijs in Vlaanderen te analyseren en te evalueren. De dienst is opgericht als uitvoering van het Vlaamse decreet over de inspectie en de pedagogische begeleidingsdiensten van juni 1991. Dit decreet is een uitvloeisel van het advies van de commissie-Monard die in het kader van de overgang van rijksonderwijs naar meer autonoom gemeenschapsonderwijs pleitte voor een totaal nieuw soort denktank die niet bepaalt hoe les moet worden gegeven, maar instrumenten voor kwaliteitszorg aanreikt.

De Dienst voor Onderwijsontwikkeling maakt deel uit van het Vlaamse ministerie van onderwijs en beschikt over een vast kader van een twintig tal deskundigen en ondersteunend personeel.

Nederlands voor buitenlanders

Te lange wachtlijsten van belangstellenden voor een cursus Nederlands bracht de Nederlandse minister van Onderwijs J. Ritzen er toe een nota aan de Tweede Kamer te sturen. Buitenlanders moeten in kortere tijd Nederlands kunnen leren voor een betere en snellere inburgering in de samenleving. Het huidige systeem van volwasseneneducatie, waarbij wekelijks taalcurssen van enkele uren plaatsvinden, wordt vervangen door een aanpak waarbij de hele week les gevolgd kan worden.

[p. 157]

Neerlandistiek

Het aantal universiteiten en andere instellingen voor hoger onderwijs waar Nederlands gegeven wordt buiten het Nederlandse taalgebied bedroeg in juni jl., maar liefst 222. Het aantal aan deze instellingen verbonden docenten bedroeg welgeteld 505 personen.

Het aantal studenten is natuurlijk moeilijk vast te stellen. Zo is het aantal eerstejaars vanzelfsprekend vele malen groter dan het aantal tweede- of derdejaars of afgestudeerden. Ook wisselt het aantal per jaar en per onderwijsinstelling. Wel kan men zeggen dat het aantal elk jaar weer in de duizenden loopt, over de gehele wereld. Maar een schatting van dit aantal studenten is dan ook niet gegeven in het handzame boekje ‘Lijst van docenten in de neerlandistiek aan extramurale universiteiten en ledenlijst IVN’, dat in juni jl. door de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek IVN onder auspiciën van de Nederlandse Taalunie is uitgegeven. De inhoud vermeldt officiële adressen, ook van de onderwijsinstellingen en de docenten, en een opgave van de leden, buitengewone leden, donateurs en de plaatsen waar de onderwijsinstellingen gevestigd zijn.

Voorzitter van het bestuur van de IVN tot 1994 is prof. dr. Th.A.J.M. Janssen, Amsterdam.

Behoud studiebeurs

Nederlandse en Vlaamse studenten behouden voortaan hun studiebeurs of -financiering indien zij bij de buren (verder) gaan studeren. Een soortgelijke regeling is getroffen voor Nederlandse en Duitse studenten uit de deelstaat Noordrijnland-Westfalen. Het ligt in de bedoeling van de Nederlandse minister Ritzen om Nederlandse studenten in alle EG-landen hun studiefinanciering te laten behouden. De regelingen met Vlaanderen en Noordrijnland-Westfalen die met het studiejaar 1993-1994 ingaan, vormen de eerste opstap daartoe. Studenten uit EG-landen, dus ook Vlamingen, die in Nederland komen studeren, krijgen voortaan het verschuldigde collegegeld vergoed. De wederzijdse afspraken over de studiefinanciering tussen Nederland en Vlaanderen werden bekrachtigd door de beide onderwijsministers Ritzen en Van den Bossche tijdens de GENT-conferentie (geheel Europees-Nederlandse Taalgebied actieprogramma) van 23 juni jl. te Maastricht.

Nederland-Rusland

Rusland en Nederland willen bevorderen dat scholen voor voortgezet onderwijs in Nederland de Russische taal als keuzevak opnemen en andersom in Rusland het Nederlands als keuzevak aanbieden. Daartoe komen er uitwisselingsbeurzen voor docenten, wordt gewerkt aan actueel lesmateriaal over ondermeer cultuur en geschiedenis van Nederland en Rusland en is een seminar voor taaldeskundigen gepland in Rusland.

Voor Nederland is drs. P. de Bruijne namens de Stichting voor Leerplanontwikkeling SLO programmaleider, in samenwerking met de vakgroep slavistiek van de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast zijn ondermeer de Nederlandse Taalunie, het Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling (Cito) en de Landelijke Pedagogische Centra (LPC) aktief. Vanuit Rusland zijn ondermeer de Gertsen Staats Pedagogische Universiteit (Sint-Petersburg) en het Instituut voor Nationale Onderwijsvraagstukken betrokken.

Geschiedenis van de Nederlanden

Twee leden van de Vlaamse Raad, het Vlaamse parlement, hebben onlangs een voorstel van decreet, een wetsontwerp, ingediend dat beoogt een vak ‘geschiedenis van de Nederlanden’ in het Nederlandstalig onderwijs in te voeren. Kennis van het eigen verleden is meer dan ooit een voorwaarde, een noodzakelijkheid en tevens een waarborg om de toekomst van je eigen regio in Europees perspectief bewust tegemoet te treden en gestalte te geven. Dit betekent geen horizonvernauwing of inkapseling binnen enige nationale grenzen, aldus mevrouw M. Dillen en de heren G. Annemans en H. Suykerbuyk, de indieners van het voorstel. De wisselwerking tussen het klassieke vak geschiedenis en deze nieuwe tak ‘Geschiedenis van de Nederlanden’ die het gehele Nederlandse taalgebied en zijn grensgebieden omvat, is de enig mogelijke gezonde wijze om de Europese integratie als eenheid in verscheidenheid te bevorderen.

VSNU en VLIR

Samenwerking op onderwijsgebied tussen Nederland en Vlaanderen neemt zienderogen toe. Reeds vorig jaar werd voor het eerst een gezamenlijke Nederlands-Vlaamse ‘visitatiecommissie’, een controle commissie om de onderwijskwaliteit bij de verschillende universitaire studierichtingen te onderzoeken, ingesteld. Het betrof toen de visitatiecommissie Aardwetenschappen.

Dit voorjaar besloten de Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten (VSNU) en de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) verder te gaan samenwerken bij de exterme kwaliteitszorg van het onderwijs en sloten daartoe op 13 mei jl. een overeenkomst. Deze overeenkomst houdt in dat jaarlijks wordt vastgesteld welke onderwijsvisitaties gezamenlijk worden uitgevoerd. In 1993 zijn dat de onder-

[p. 158]

wijsvisitaties tandheelkunde en farmacie.

De overige onderwijsvisitaties in Nederland en Vlaanderen zullen wat betreft tijdschema en organisatie zoveel mogelijk op elkaar worden afgestemd. Daarnaast is in de overeenkomst opgenomen dat de VLIR op het punt van de externe kwaliteitszorg een beroep kan doen op de logistieke en inhoudelijke ondersteuning van de VSNU. De gesloten overeenkomst geldt in eerste instantie voor de periode 1993/1994.

Of visitatiecommissies zowel in Nederland als België faculteiten gaan visiteren is afhankelijk van de praktische haalbaarheid en de mate waarin de betreffende studierichtingen overeenkomstig zijn georganiseerd. Alle niet gezamenlijke onderwijsvisitaties in Nederland en België zullen wel aan de hand van hetzelfde protocol worden georganiseerd en zoveel mogelijk qua tijdschema op elkaar zijn afgestemd. De Nederlandse en Belgische faculteiten zullen zich eveneens op gelijke manier via een zelfstudie op de onderwijsvisitatie voorbereiden. Deze ontwikkeling vormt een logisch geheel met het in 1990 begonnen actieprogramma GENT, het gehele Europees-Nederlandse taalgebied-actieplan, waarbij docenten en studenten in Nederland en Vlaanderen vrijelijk van universiteit kunnen veranderen.

GENT

Het actieprogramma GENT, dat op den duur het geheel Europees-Nederlandse Taalgebied tot één onderwijsmarkt wil omvormen, heeft in Maastricht op 23 juni jl. een tussenbalans opgemaakt.

Gestart in oktober 1990 kon anderhalf jaar later een evaluatiebijeenkomst plaats vinden en het begin van een nieuwe fase ingeleid worden. Voornaamste doelstellingen zijn:

-	verhoging mobiliteit studenten
-	verhoging mobiliteit docenten en wetenschappelijke staf
-	structuurverbetering samenwerking hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek
-	tot stand brenging goede beleidscoördinatie

Er wordt gewerkt aan een studiepuntenregeling, aan behoud studiefinanciering, toelatingseisen-harmonisering en aan de gelijkwaardigheid van stages, diploma's en onderwijsterminologie, terwijl een geheel-Nederlandse studiegids zal verschijnen.

Nederlands voor buitenlandse studenten

Naar DE STANDAARD meldt krijgen buitenlandse studenten die in het raam van het Erasmusprogramma colleges willen volgen aan de Universitaire Instelling Antwerpen, een stoomcursus Nederlands aangeboden. Daarmee reageert deze instelling gezonder op de dreigende verengelsing dan minister Ritzen bij zijn aantreden in 1989.

Het is allereerst de kwaliteit van dit Engels die in deze universitaire omgeving sterk in twijfel wordt getrokken; in dit verband wordt de veelzeggende uitdrukking ‘een pover afkooksel’ gebezigd. Vervolgens stelt men vast dat, hoewel ook in Nederland tegen deze gang van zaken is geprotesteerd, het erop lijkt dat ‘het initiatief om het tij te doen keren vooral vanuit Vlaanderen’ moet komen. Deze vaststelling wordt onderbouwd met de opmerking: ‘Omdat de strijdvaardigheid om de eigen taal te beschermen historisch vooral in Vlaanderen gegroeid is, rust de verdediging van het Nederlands als cultuurtaal hoofdzakelijk op onze schouders’.

Deze mening wordt onderstreept door Patricia de Clopper, coördinator van het Erasmusprogramma aan deze Antwerpse instelling voor universitair onderwijs, als ze eraan toevoegt: ‘Het Frans werd als onderwijstaal in Vlaanderen pas in 1930 afgeschaft. Nu mogen we onze culturele identiteit niet opnieuw laten “koloniseren” in de naam van Europa’.

Tijdens een congres in Montpellier heeft ze niet geaarzeld dit standpunt te verdedigen; nadien vernam ze dat het veel weerklank had gevonden.

De UIA heeft zich vanaf het begin ingezet voor het welslagen van het Erasmusprogramma. In dit verband merkt Karel van Goethem (dir. Rektoraat-Academische Planning) op: ‘Tegelijk beseft men aan deze universiteit dat de Erasmusstudenten hier niet enkel komen om wetenschappelijke kennis te vergaren, maar om onze cultuur te ontdekken en aktief aan het sociale leven deel te nemen. Men bewijst hen daarom geen dienst door hen in het Engels les te geven’.

Aansluitend spreekt hij als zijn overtuiging uit dat gemotiveerde studenten de inspanning, die het volgen van de stoomcursus Nederlands vraagt, zullen opbrengen op zo te kunnen ‘genieten van een horizonverruiming die hun verblijf in het buitenland ruimschoots de moeite waard maakt’. (mh)