Neerlandia. Jaargang 96

[p. 52]

Herstel banden met Zuid-Afrika
door J.L.M. Kits Nieuwenkamp

‘Resultaat referendum meer dan een keerpunt, het is een wonder’, zo ‘kopte’ NRC Handelsblad, toen op 17 maart in Zuid-Afrika het licht definitief op groen werd gezet om de apartheid af te schaffen en door middel van onderhandelingen een nieuw Zuid-Afrika te scheppen. Liefst 68,7% van de blanke kiezers die zich na een door de conservatieven gewonnen tussentijdse verkiezing in Potchefsfroom inderdaad hoognodig ondubbelzinnig moesten uitspreken over de door president De Klerk te volgen koers, sprak zich uit ten gunste van voortzetting van het hervormingsproces.

De vraag luidde:

‘Steunt U voortzetting van het hervormingsproces dat de staatspresident op 2 februari 1990 is begonnen en dat is gericht op een nieuwe grondwet door onderhandeling?’

Hierop is een duidelijk antwoord gekomen. Niet alleen een antwoord aan president De Klerk, maar ook aan de wereld dat de sancties kunnen vervallen, de boycot kan worden beëindigd en dat nu de tijd is aangebroken om constructief samen te werken.

Deze boodschap geldt voor ieder met verantwoordelijkheidsgevoel en zeker voor landen die cultuurhistorische banden met Zuid-Afrika hebben, zoals de Nederlanden.

Hierbij gaat het om het vinden van nieuwe samenwerkingsstructuren.

Natuurlijk moeten er de nodige uitwisselingen tot stand komen, zoals het Vrije Weekblad in Johannesburg in het kader van een feestweek ‘Breek af die mure’ reeds organiseerde: hier traden Freek de Jonge en de Nieuwe Amsterdamse Theatergroep op.

Maar incidenteel optreden is niet genoeg. Te lang is Nederlands invloed door de boycot lam gelegd. Te lang moesten Zuidafrikaanse docenten en studenten, medewerkers van organisaties en instellingen en een ieder die internationale contacten zocht uiwijken naar Duitsland en de Verenigde Staten. Daar werd men wel ontvangen.

Taalverwantschap

Kunnen de Nederlanden terug op de markt in Zuid-Afrika komen?

Ja, door onverwijld een begin te maken met het scheppen van nieuwe vaste afspraken die een structuur opleveren waarin systematisch gewerkt kan worden aan steeds weerkerend contact, overleg, samenwerking.

Een belangrijke constante hierbij is de taalverwantschap.

Niet vergeten moet worden dat de Afrikaanse taal, zo langzamerhand door meer niet-blanken gesproken dan door de eertijdse Boeren van Europese afkomst, in zuidelijk Afrika onder druk staat (zie Neerlandia 1991-5). Blijft het Afrikaans een officiële taal?

Maar ook het Nederlands, als gevolg van de Europese integratie en internationalisering, staat onder druk.

Wordt het geen tijd om als één taalfamilie ‘saam te staan’ en te zoeken naar instrumenten die ons beiden kunnen dienen? Tussen Nederland en Vlaanderen heeft dit zoeken geleid tot het unieke instrument de Nederlandse Taalunie.

Ten aanzien van Zuid-Afrika bestaan de volgende mogelijkheden:

1.	zo spoedig mogelijk sluiten van een nieuw cultureel akkoord (ook met Namibië)
2.	associatie van Zuid-Afrika en Namibië met de Nederlandse Taalunie
3.	gezamenlijke presentatie van de Afrikaanse en Nederlandse taal en letteren op de Frankfurter Buchmesse in 1993
4.	handhaving van minstens één boek in de Nederlandse taal op de lijst van verplicht te lezen boeken op de middelbare scholen in zuidelijk Afrika (met een enkel lesuur ‘toelichting taaleigenaardigheden Nederlands’)
5.	invoering van een verplicht te lezen boek in het Afrikaans aan Nederlandse en Vlaamse middelbare scholen (met eveneens een enkel lesuur ‘merkwaardigheden van het Afrikaans’)
6.	heroprichting leerstoel Afrikaans in Nederland en/of Vlaanderen
7.	oprichting van een leerstoel ‘De Nederlanden’ in Zuid-Afrika

Het is niet te boud om te stellen dat deze zeven punten houvast zullen bieden aan hernieuwde culturele betrekkingen tussen Nederland en Vlaanderen enerzijds en zuidelijk Afrika anderzijds.

Deze punten zouden dan ook tijdens het bezoek van minister-president Lubbers aan Zuid-Afrika in augustus dit jaar ter sprake kunnen worden gebracht.

Strooibiljet (voor- en achterzijde) waarmee een a-politieke aktiegroep opriep om op het referendum van De Klerk positief te reageren.